21 ǧasyrda önerkäsıp pen tehnologiia bır orynda tūrmaidy, älemnıŋ eŋ bılıktı de jetekşı qūrastyruşy-injenerlerı tehnologiiany damytudy jalǧastyruda. Adam ǧylym men öndırıstıŋ qalyptasa bastaǧan kezınen bastap tabiǧattan tabysty formalar men mehanizmderdı aldy.
Robototehnikanyŋ özın bylai qoiǧanda, bügıngı künı adamzat jändıkterdı qaşyqtyqtan basqarudy üirendı: kiborg qoŋyzdary qaşyqtyqtan berılgen būiryqtarǧa baǧyna otyryp, jorǧalap, tıptı ūşyp kete alatyn deŋgeige jettı. Mūnyŋ bır mysaly retınde DARPA ǧylymi-zertteu agenttıgınıŋ 2006 jyly ärtürlı jauyngerlık jäne barlau mındetterın oryndai alatyn alǧaşqy robot-jändıkterdı qūru taqyrybyna jasalǧan zertteu nätijelerın qarastyruǧa bolady. Eŋ alǧaşqy täjıribeler negızınde zertteuşıler köbırek miniatiuralyq shemalar qūra aldy jäne olardy qoŋyzdarǧa qosyp, bos jıberdı. İmpulster aiaqtardyŋ, qanattardyŋ jäne tömengı jaq süiekterınıŋ qozǧalysyna jauap berdı jäne jaryq diodty jolaqtyŋ kömegımen olar qozǧalys baǧytyn anyqtai aldy.
Ǧylymi-zertteu toptarynyŋ ışınde eŋ maŋyzdy jetıstıkterge jetken Singapurdaǧy Nanian tehnologiialyq universitetı men Berklidegı Kaliforniia universitetınıŋ ǧylymi-zertteu toptary boldy. Mūndaǧy zertteuşıler elektrodtardy qoldana otyryp jäne jändıkter salmaǧynan ekı ese auyr jük kötere alatyndyqtan, arqasyna elektrondy sömkelerdı ornatu arqyly, qaşyqtyqtan basqaruǧa bolatyn "tırı maşinalardy" oilap tapty. Būl zertteudıŋ eŋ tiımdı tūstarynyŋ bırı - jändıkterdı auada basqaru batareia quatyn jūmsaidy. Sonymen qatar, jändıkterde aşyq qanainalym jüiesı bar jäne olar belgılı bır operasiialardan keiın tez qaita qalpyna keledı. Osy sekıldı bırqatar tiımdılıkterı boiynşa kiborg jändıkter klassikalyq drondardan erekşelendı. Zertteu nysanyna kıretın jändıkter qatarynda aralar, şybyndar, inelıkter, şegırtkeler, qoŋyzdar men taraqandar bar. Alaida zertteuşıler kışkentai tırşılık ielerınıŋ ışınen eŋ mınsız kiborg-jändık retınde eşbırın atap aita almaidy. Sebebı olardyŋ ärqaisysynyŋ özındık artyqşylyqtary men kemşılıkterı bar.
Ǧalymdardyŋ aituy boiynşa, zoofobiialyq qoŋyzdyŋ kışkentai ölşemı (2-2, 5 sm) taraqan men alyp qoŋyz kıre almaityn tabiǧi apat oryndaryndaǧy ūsaq jüielerge oŋai qol jetkızuge kömektesedı. Sonymen qatar ärtürlı mölşerdegı ūşatyn jäne jüretın kiborg-jändıkter jūmys uaqytyn qysqarta otyryp, ızdeu-qūtqaru jūmystarynyŋ tiımdılıgı men däldıgın arttyrady eken.
Güldana Ermekqyzy
Ūqsas jaŋalyqtar
