21 ǵasyrda ónerkásip pen tehnologııa bir orynda turmaıdy, álemniń eń bilikti de jetekshi qurastyrýshy-ınjenerleri tehnologııany damytýdy jalǵastyrýda. Adam ǵylym men óndiristiń qalyptasa bastaǵan kezinen bastap tabıǵattan tabysty formalar men mehanızmderdi aldy.
Robototehnıkanyń ózin bylaı qoıǵanda, búgingi kúni adamzat jándikterdi qashyqtyqtan basqarýdy úırendi: kıborg qońyzdary qashyqtyqtan berilgen buıryqtarǵa baǵyna otyryp, jorǵalap, tipti ushyp kete alatyn deńgeıge jetti. Munyń bir mysaly retinde DARPA ǵylymı-zertteý agenttiginiń 2006 jyly ártúrli jaýyngerlik jáne barlaý mindetterin oryndaı alatyn alǵashqy robot-jándikterdi qurý taqyrybyna jasalǵan zertteý nátıjelerin qarastyrýǵa bolady. Eń alǵashqy tájirıbeler negizinde zertteýshiler kóbirek mınıatıýralyq shemalar qura aldy jáne olardy qońyzdarǵa qosyp, bos jiberdi. Impýlster aıaqtardyń, qanattardyń jáne tómengi jaq súıekteriniń qozǵalysyna jaýap berdi jáne jaryq dıodty jolaqtyń kómegimen olar qozǵalys baǵytyn anyqtaı aldy.
Ǵylymı-zertteý toptarynyń ishinde eń mańyzdy jetistikterge jetken Sıngapýrdaǵy Nanıan tehnologııalyq ýnıversıteti men Berklıdegi Kalıfornııa ýnıversıtetiniń ǵylymı-zertteý toptary boldy. Mundaǵy zertteýshiler elektrodtardy qoldana otyryp jáne jándikter salmaǵynan eki ese aýyr júk kótere alatyndyqtan, arqasyna elektrondy sómkelerdi ornatý arqyly, qashyqtyqtan basqarýǵa bolatyn "tiri mashınalardy" oılap tapty. Bul zertteýdiń eń tıimdi tustarynyń biri - jándikterdi aýada basqarý batareıa qýatyn jumsaıdy. Sonymen qatar, jándikterde ashyq qanaınalym júıesi bar jáne olar belgili bir operaııalardan keıin tez qaıta qalpyna keledi. Osy sekildi birqatar tıimdilikteri boıynsha kıborg jándikter klassıkalyq drondardan erekshelendi. Zertteý nysanyna kiretin jándikter qatarynda aralar, shybyndar, ınelikter, shegirtkeler, qońyzdar men taraqandar bar. Alaıda zertteýshiler kishkentaı tirshilik ıeleriniń ishinen eń minsiz kıborg-jándik retinde eshbirin atap aıta almaıdy. Sebebi olardyń árqaısysynyń ózindik artyqshylyqtary men kemshilikteri bar.
Ǵalymdardyń aıtýy boıynsha, zoofobııalyq qońyzdyń kishkentaı ólshemi (2-2, 5 sm) taraqan men alyp qońyz kire almaıtyn tabıǵı apat oryndaryndaǵy usaq júıelerge ońaı qol jetkizýge kómektesedi. Sonymen qatar ártúrli mólsherdegi ushatyn jáne júretin kıborg-jándikter jumys ýaqytyn qysqarta otyryp, izdeý-qutqarý jumystarynyń tıimdiligi men dáldigin arttyrady eken.
Gúldana Ermekqyzy
