Qazaqstandyq dıplomat, burynǵy elshi Dýlat Baqyshev búginde ýnıversıtette sabaq berip, zertteý baǵytynda jáne ustazdyq jolda eńbek etip júr. Ońtústik Koreıadaǵy muǵalim mártebesiniń joǵary bolýy men jastardyń yntasy Qazaqstan úshin de úlgi bolarlyqtaı.
- Ózge elde ustazdyq etip jatqanyńyzǵa qansha boldy? Qandaı baǵytta, qaı jerde bilim beresiz?
- Men 2022 jyldan bastap Ońtústik Koreıanyń bilim men ǵylym salasynda jumys istep kelemin. Hangýk shet tilderi (aımaqtaný) ýnıversıtetiniń Ortalyq Azııa kafedrasy professorymyn. Meniń oqıtyn dáristerim: bizdiń aımaq elderiniń geosaıasaty, tarıhy, mádenıeti, ádebıeti, qoǵamy men ekonomıkasy, halyqaralyq baılanystary, basqa da salalar. Hangýk ýnıversıtetinde stýdentter men magıstrant/doktoranttar tildi de oqıdy. Onda qazaq jáne ózbek tilderin úırenýge tolyq múmkindik jasalǵan.
- Ońtústik Koreıada bilim berý júıesi qandaı erekshelikterge ıe?
- Ońtústik Koreıa — damyǵan el. Bul jerde, eń aldymen, akademııalyq erkindik qamtamasyz etiledi. Bul stýdentke de, ustazǵa da óte yńǵaıly dúnıe. Damyǵan el bolǵasyn, bul jerde bilim men ǵylym sapasyn da arttyrýǵa múmkindik bar.
- Qazaqstannyń bilim júıesinen qalaı erekshelenedi?
- Ońtústik Koreıada kapıtalızm men naryq qatynastary bizden erterek ornady. Saıası jaǵynan da bul el bizden alda keledi. Sondyqtan, bul memlekette bilim men ǵylym salasyna qajetti resýrstar jetkilikti. Bilim men ǵylym ordalary, negizinen, jeke. Jaqsy, óte tıimdi basqarylady. Sondyqtan sapa da bar.
- Koreıa stýdentteriniń bilimge degen qyzyǵýshylyǵy men motıvaııasy qandaı?
- Ynta men motıvaııa ár adamnyń ózine baılanysty bolatyn sııaqty. Jalpy, koreıler qazaq jastaryna uqsaıdy. Talpynysy jaqsy jastar bar. Kóp. Keıde talpynbaıtyn jandar da kezdesip qalady. Biraq, jalpylaı qaraǵanda, búgingi kúni koreı jastary álem boıynsha yntaly, eńbekqor stýdentter retinde tanylyp otyr.
- Koreıada muǵalimderdiń mártebesi men bedeli qandaı deńgeıde?
- Shyǵys Azııa elderinde muǵalimniń mártebesi men bedeli óte joǵary. Qaıda júrse de olarǵa qurmet kórsetiledi. Qoǵam muǵalimge syılastyqpen qaraıdy.
- Eki eldiń (Qazaqstan men Ońtústik Koreıa) bilim berý fılosofııasyndaǵy basty aıyrmashylyqtardy qalaı sıpattar edińiz?
- Ózime bilim berý fılosofııasy, jalpy, barlyq elderde uqsas sııaqty. Dese de, ár elde óziniń qalyptasqan dástúri bolady. Koreıada, tarıhı turǵydan alǵanda, úkimet mańyzdy ınstıtýt jáne bılik orny retinde qaralyp, qabyldanyp keldi. Úkimetke ornalasý úshin adam bala kezinen bastap jaqsy oqyp, qıyn emtıhan tapsyratyn. Oqý arqyly bala keıin eldiń elıtasyna aınalýdy maqsat tutatyn.
Biz bolsaq, Koreıadan góri bodandyqta kóbirek, uzaǵyraq boldyq. Koreıler ózderine sense, ózderi týraly oılaıtyn bolsa, bizde áli kúnge deıin basqaǵa elikteý, basqany pir tutý, “solar artyq ta, biz kem” degen fılosofııa kópteý sııaqty bolyp kórinedi. Bizge senim kerek. Senim óz tarıhyń men tilińdi bilgennen, zerttegennen paıda bolady. Biz “Jibek jolyndaǵy” halyqpyz. Bul kemistik emes. Bul uǵym keremet mádenıet pen tarıhty bildiredi. Bizde kezinde keremet bilim men ǵylym dástúri de boldy. Basqaǵa jaltaqtaı bermeı, osynyń bárin oılanyp, koneptýaldy túrde negizdep, basqalarmen terezesi teń damýdy qolǵa alatyn kez keldi. Meniń oıym osy.
- Koreıa stýdentteriniń ózindik oqý mádenıeti qandaı?
- Koreı stýdenti ǵalamdyq deńgeıde oqyp, tárbıelenedi. Barlyq jaǵynan. Sebebi, qoǵam sondaı. Damyǵan. Eńbekqorlyq, jaýapkershilik, ózin de, basqany da syılaý sııaqty qundylyqtar otbasy, bala baqsha men mektep kezinen boıǵa sińiriledi.
- Koreıa stýdentteriniń bos ýaqytyn uıymdastyrý erekshelikteri qandaı?
- Koreı stýdenti bos ýaqytta óziniń jeke hobbıimen aınalysqandy unatatyn sııaqty. Sportpen kóp shuǵyldanady. Til de oqıdy. Ýaqytsha jalǵa jumysqa turyp, aqsha da tabady. Jas kezden bastap óz ómiri úshin ózderi jaýapty bolýǵa úırenedi.
- Suhbatyńyz úshin raqmet!
Symbat Naýhan
«Adyrna» ulttyq portaly
