Ǵasyr-ǵumyr ıesi Habıba Elebekova esimi muqym qazaqqa máshhúr.Bar ómirin Júsipbek Elebekovteı án alybynyń aınymas adal jary, urpaǵynyń ardaqty anasy bolýǵa arnaǵan apamyzdyń óner salasynda salyp ketken sara joly da taǵylymdy. Ónerimen ǵana emes, ómirimen de ulylyqtyń bıik úlgisin pash etip kele jatqan ǵasyr taǵylymyndaǵy ǵıbratty ǵumyr ıesi búgin 96 jasqa tolyp otyr. Osy mereıli kúnge oraı apaıdyń shańyraǵyna arnaıy baryp, hal-jaǵdaıyn bilip, quttyqtap shyqqan bolatynbyz. Ádemi qartaıýdyń aıshyqty ónegesin kórsetken kemeńger qarııanyń bizge shertken syry da áserli órbidi. Talǵamy tereń, parasatty paıymdy sahna sańlaǵynyń áýelgi áńgimesi kindik qany tamǵan týǵan jerine degen saǵynyshtan bastaldy.
– Qaraǵandy oblysynyń Qarqaraly aýdanynda ómirge keldim. Kimge bolsyn týǵan jer degen ystyq qoı. Kezinde jas boldyq, týǵan el, jer degenderge asa kóp kóńil bóle bermedik. Qartaıǵan shaǵynda adam jershil bolyp ala ma? Elin ańsaı ma? Kim bilsin? Qasıetti Qarqaralymdy, týǵan topyraǵymdy saǵyndym. Qalǵan ǵumyrymdaǵy jalǵyz tilegim – elge baryp, jastyq shaǵymnyń tátti elesterimen qaýyshyp, ata-babamnyń arýaǵyna quran baǵyshtap qaıtsam, armanym joq, – deıdi.
Iá, Qarqaralysy qalaı ystyq bolmasyn?! Kindik qany tamǵany, qyz bolyp boı jetkeni óz aldyna, úni ketpes qulaqtan dep jyrlaıtyn súıgen jary, aınymas serigi Júsipbegimen eń alǵash dál osy jerde tabyspap pa edi?!
– Biz otbasynda tórt qyz edik. Menen úlken apaıym Dálıla qazaq qyzdarynan shyqqan eń alǵashqy ártisterdiń biri boldy. Ákemiz qyz balasynyń buıyǵy, jasqanshaq bolyp ósýine qarsy bolatyn. Qaıta, kerisinshe, kópshiliktiń ortasyna ózimen birge ala júrip, án salǵyzyp, uıalyp-qysylmaýyn talap etetin. Mysaly, meni kishkentaı kúnimnen bastap jıyn-toılarǵa, ár túrli as berýlerge birge ertip júrdi. Alǵashynda maǵan munyń eshbiri tıtteı de qyzyq bolmaıtyn. Biraq ýaqyt óte kele ákemniń bul áreketiniń «el kórsin, jer kórsin» degen ıgi tilekten týǵan kóregendigi ekendigin túsindim, ári keıingi ómir jolyma da, jazǵan kitaptaryma da ǵumyrlyq azyq boldy.
1934 jyly Qarqaraly okrýg bolyp quryldy. Soǵan baılanysty teatr ashyp, alǵashqylardyń biri bolyp atalmysh óner ordasyna 17 jasymda ártistikke qabyldandym. Mine, sol kezde sahnadaǵy eń alǵashqy oıynym Qalıbek Qýanyshbaevqa unap qalypty. Meniń Júsipbekti kóz toqtatyp birinshi kórýim de osynda boldy. Spektaklden soń Qallekı meni ózine shaqyryp alyp, jaǵdaıymmen tanysty. Sol tusta bizdiń janymyzǵa Júsekeń de kele qaldy. Áńgime salǵan jerden bastaldy.
– Shyraǵym, Júsipbek áli salt basty júr. Áıel taba almaǵandyǵy emes, bar másele – dál biz oılaǵandaı aıaýly adam, kelisti kelinniń kezdespeı júrgendigi. Keıde munyń unatqany meniń synymnan óte almaı qalady. «Osy durys-aý» degen meniń oıymdy bul quptaı qoımaıdy. Sonymen biraz ýaqyt ótip ketken jaıy bar, endi ekeýmiz de birdeı seniń basyńa toqtadyq. Júsipbekke ómirlik joldas bolsań dep otyrmyn. Tipti oǵan kelispeseń de, seni Almatyǵa ala ketip, teatrǵa ornalastyrsam deımin. Erteń Baıanaýylǵa júremiz, qaıtar jolda alyp ketemiz, daıyn otyr, – dedi. Sóıtip, men 1935 jyly Qarqaralydan Almatyǵa kelip, Qallekıdiń shańyraǵyna kelin bolyp tústim. Sodan beri osy ortadamyn.
Ǵumyrynyń sońyna deıin tatý-tátti bir shańyraqtyń astynda turyp, arystaı azamattyń altyndaı basyn ardaq tutyp kelgen apamyz, búginge deıin Júsipbek aǵamyzdyń oshaǵynyń otyn sóndirmeı, mazdatýda. Darıǵa, Aqan, Birjan, Estaıdaı esimderi de ánge aınalǵan asyldardyń atyn ıelengen balalaryn tárbıeleı júrip, sahnanyń da san synaǵyn qaıyspaı kóterdi.
– Árıne, otbasy men jumysty qatar alyp júrý, ásirese, óner adamdary úshin tipti ońaı emes. Bizdiń zaman qıyn ári qyzyq edi ǵoı. Bala týylǵannan soń 57 kún ǵana demalys beredi. Odan keıin qalaı ósirseń, olaı ósir, jumystary joq. Amalsyz balalarymyzdy áli shaqalaq bolǵanyna qaramastan, úıge tastap, jumysqa shyǵatynbyz. Máselen, tuńǵyshymyz Darıǵa dál soǵys ýaqytymen tuspa-tus – 1942 jyly ómirge keldi. Soǵys kezi, jaǵdaı qıyn, úı sýyq. Sodan bir kúni jumysqa bara jatyp, keýdesine túıeniń júninen toqylǵan keýdesheni kıgizip, qyzymdy ishikke orap otyrǵyzyp kettim. Qaıtyp kelsem, áli júre almaıtyn tórt aılyq sábı úıdiń sýyqtyǵynan jylap-jylap, sharshap uıyqtap qalypty. Kishi dáreti aıaǵyna ótip, aıaǵymen qosa baqaılaryn da dombyqtyryp, qyzartyp jibergen eken. Osyndaı qıyndyqtardyń barlyǵyna tózip, jumystan da bir kún qalmaıtynbyz. Al, qazir bala ómirge kelgennen keıin úsh jyl demalys beretin kórinedi. Ol ýaqytta eki aıǵa da tolmaıtyn demalysqa qanaǵat etetinbiz. Ári turmys ta qıyn. Jumystan kele salyp otyn-sý ákelip, pesh jaǵatynmyn. Sonyń bárin kórip júrip balalarymyzdy er jetkizdik. Qazirgi jastardyń armany joq.
Osyndaı qaýyrt jumyspen qarbalasa júrip, jany názik, júregi jumsaq, jan balasyn ókpeletip kórmegen ánniń erkesi Júsekeńin de asa sezimtaldyqpen syılap, aıalap baǵalaı bildi. Ardaqty azamatynyń senimdi syrlasy bolýmen qatar, óner jolyndaǵy ádil synshysyna da aınalǵan edi. Mýzyka maıtalmany jaıynda estelikpen bólispekke áńgimesin bastaǵan apamyzdyń deminen asyl jarǵa degen uly saǵynysh pen sheksiz qurmettiń lebi sezildi.
– Júsekeń ánshiligimen qatar, jany da kirshiksiz, taza adam edi. Ómirinde bir adamǵa tıtteı de jamandyq jasap kórmedi. Eldiń qandaı ekendigine áni arqyly-aq baǵa berýge bolady.
Júsekeń – ánimen qazaqtyń qazaqtyǵyn tanytyp ketken ánshi. 1934 jyly birinshi ret Máskeýge birneshe ánshini ánin taspaǵa jazyp alýǵa shaqyrady. Quramynda Kúlásh, Manarbek, Ulyqpan deıtin kúıshi, Júsekeń – bas-aıaǵy 4-5 adam Máskeýge barady. Sonda Muhtar Áýezov Júsekeńdi kóptegen ataqty adamdardyń ortasyna ertip aparyp, án shyrqatqan eken. Muqańnyń ondaǵy maqsaty – ózge ult ókilderiniń «qazaqtyń ánin bilsin, qadirine jetsin, túsinsin» degen tereń túsinigi bolatyn. Júsekeńe án salǵyzyp, ózi aýdarmasyn aıtyp, túsindirip berip otyrypty. Sóıtip, qazaqtyń ánimen jınalǵandardy tamsandyrǵan eken. Tún ortasyna deıin óner kórsetip, qaıtyp kele jatqan Júsipbekke Muqań: «Áı, Júsipbek, esińde bolsyn, sen jaı ánshi emessiń. Ándi adam oılanyp, qasterlep aıtý kerek. Án arqyly eliniń qandaı ekenin bilýge bolady» – degeni bar. Júsekeń shamasy kelgenshe solaı ótti ómirden.
Elin, jerin janyndaı jaqsy kóretin. Halqy da ony tóbesine kótere ardaqtady. Tek ózi ǵana emes, asa jaqsy kóretin shákirtteriniń biregeıi Jánibek Kármenovti únemi janynan tastamaı, alyp júretin. Sonda Jánibek aıtyp otyratyn: «Táte, konertterden túndeletip jol júrgende kózim ilinip bara jatsa, oıatyp alyp, uıyqtatpaýǵa tyrysatyn. «Nege?» desem: – Uıyqtama, kór myna jerlerdi! Osy jer arqyly erteń ániń jetedi. Jerdi, onyń árbir tasyn sezinip aıtsań, sonda onyń qadir-qasıeti artady», – dep únemi aıtyp otyrady eken. Mine, án dep kelgen júrek, án dep ótti de ómirden… Júsekeń elin sheksiz súıetin. Ómirinde birinshi jáne sońǵy ret jylaǵan kóz jasy da osy týǵan jerge degen mahabbattyń qudiretinen ytqyp shyqqan edi janarynan. Aqyrǵy jylaǵany – aýrýhanada jatqanda elden kelip, kóńilin suraı barǵan jerlesine: «elge sálem aıt» degendegi kóńiliniń bosaǵany. Odan basqa jylap kórgen emes.
Júsipbek atanyń keremet ánshiligimen qatar asa symbatty, seri adam bolǵanyn da estelikterden bilemiz. Sizdiń de kórkińizge kóz toıady. Únemi halyqtyń aldynda júrgen qos birdeı ártis bir-birin qyzǵanbaı, qalaı tatý-tátti ómir keshti? – degen saýalymyzǵa kemeńger qarııa:
– Endi, árıne, súıseń qyzǵanasyń ǵoı. Biraq, men jaryma sendim. Júsekeń de maǵan sheksiz senim tanytty. Máselen, Sultan Qojyqovtyń qoıshynyń ómiri jaıyndaǵy kınosyna túsý barysynda tórt aı boıy dalada júrdik. Sol kezde qumdy jer izdep, Túrkimenstanmen shektesetin shekaranyń mańaıyna kelip, shekarashylar turatyn eki úıdi túsirilim bitkenshe turaq ettik. Birinshi úıde otbasymen kelgen erli-zaıypty ártister jatsa, ekinshi úıde kishkentaı tósekte men jáne aýyz úıinde túsirilimge qatysatyn kúlli er adam túneıtin. Bastyǵy – Sultan. Kileń erkektiń ortasynda jalǵyz ózim bir aıdan asa ýaqyt turdym. Sonda maǵan bir adam bir aýyz sóz aıtyp kórmepti. Júrgen jerimde meni óte qatty syılaıtyn edi. «Habeke, Habeke» degennen basqaǵa bata almaıdy. Mundaı kezderde de Júsekeń meniń ónerime túsinistikpen qaraıtyn, senetin. Sonyń arqasy da bolar, otbasymyzdyń myzǵymas yntymaǵyn saqtaı alǵanymyz. Jáne taǵy bir aıtarym: « Áıel bolyp týdyń ba? Áıel bolyp ól! Áıel sulýlyqty tileıdi. Kez kelgen er adam áıeli ádemi bolyp otyrsa, sol ásemdikten rahattanady. Áıel óziniń sulý bolǵanyn qandaı qalasa, azamat ol sulýlyqty birneshe ese artyq tileıdi. Sondyqtan áıel bolyp ómirge keldiń eken, áıeldiń sulýlyǵyn saqtaýǵa tıistisiń!» – dep bólisti ómirlik tájirıbesimen.
– Shyny kerek, ataq-abyroıdyń jolynda keıbir adamdar, ásirese, áıelder qaýymy aryn da, abyroıyn da satyp jiberip jatady. Er adam kimmen kóńil qossa, soǵan shamasy kelgenshe jaqsylyq isteıdi ǵoı. Al, bizdi ondaı jolǵa túsýge ar-namys degen jibermedi. Sondyqtan da shyǵar, «Eńbek sińirgen ártis» degen jalǵyz ataqpen qalǵanymyz. Oǵan esh ókinbeımin. Elim Halyq ártisterinen kem syılamaıdy. Qudaıǵa shúkir, soǵan táýba. Naǵyz óner adamyna kórermeniniń ystyq yqylasynan artyq ataq, abyroı, qoshemet joq eken.
Eger qalasa, kezinde esimi el aýyzynda júrgen Júsekeńniń bir aýyz sózi-aq bar ataq abyroıǵa kenelter edi. Biraq, arly jan ondaıǵa barmady, shekpendilerge jalpaqtap, jalynbady da. Bar ónerin kóptiń talqy-tarazysyna saldy. Nátıjesinde eńbegi de elendi, óner aldyndaǵy aryna da daq túsirmedi.
– Ólmeıtin adam joq. Meniń armanym – ataq emes, tilegim – ólgennen keıin sońymnan jaman sózdiń ermegeni. Barlyq muratym – osy ǵana. Eshkim o dúnıege ataqty da, baılyqty da alyp ketpeıtin kórinedi. Barlyǵy qalady eken. «Bala úshin sóıttim» deýdiń de qajeti joq. Balasy aqyldy bolsa, óz kúnin ózi kóredi, al, aqymaq bolsa, mıllıard aqshań bolsa da túkke turmaıdy.
Basy saıran, sum jalǵannyń sońy oıran.
Adam ómiri - Taǵdyr oıyny. Bil de oılan!
Esil jastyq esken jeldeı gýildep,
Áli-aq keter júrekten - ot, kúsh - boıdan.
Kózdiń nury kemip, jaqtar sýalar,
Súmbil qara shash seldirep qýarar.
Et taralyp, súıek qalyp saýdyrap,
Tamyryńnan sasyq sary sý aǵar...
Allanyń bergen 96 jasyn súrse de, syny da, syry da ketpegen apamyz Maǵjan aqynnyń 37 óleńin osylaı jatqa oqyp berdi. Jáne jáı ǵana emes, boıyndaǵy óner adamyna tán talǵampazdyqpen, shynaıy obrazǵa kirip, asa bir shabytpen jyrlaǵanyn kórip otyryp, tánti bolmasqa sharańyz joq.
– Apalaryńnyń bir jaqsy jeri – meniń oqyǵan nársem ishimde jazylyp qalady. Qalaı ekenin bilmeımin, oqyǵan, kórgen dúnıelerimniń barlyǵy umytylmaı kókeıimde máńgilikke jattalyp, sanamda saırap jatady, ony eshýaqytta umytpaımyn. Bul zerektik boıymda bala kúnimnen bar. Bala kezimde «ertegi aıt, jyr oqy», – dep ákeme maza bermeıtinmin. Bizdiń úı tolǵan qıssa-dastan bolatyn. Bir kúni ákem kitap usynyp: «mynany óziń oqyp shyq!» – dedi. Biraq, áli árip tanymaıtyn bolǵandyqtan, ákem oqýdy ózi úırete bastady. Úıretkende de álipbıdi: «a», «b», «d» dep retimen emes, ár sózdegi áripterdi retsiz túrde alyp, sony sózdiń aıtylýy boıynsha túsindirip, jattatty. Árıne, olaı qarip taný múmkin emes qoı. Alaıda, ózimniń zerektigimniń arqasynda oqýdy da jetik meńgerip, az ýaqyttyń ishinde qıssa-dastandardy zýyldata oqıtyn dárejege jettim. Men bilmeıtin jyr bolmaıtyn-dy. Shaǵataı tilin de jetik meńgerdim. Shaǵataısha qıssalardy oqyǵanym óz aldyna, ony birden qazaq tiline qosa aýdaryp otyratynmyn. Jasymnyń ulǵaıýyna baılanysty tez sharshap qalatyndyǵym bolmasa, dastandardyń birazyn kúni búginge deıin jatqa aıta alamyn. Ár nárseniń sózin oılap, oǵan tereń mán berý kerek. Bizdiń ánshilerdiń bir jamany – sózine maǵyna bermeıdi de, ánniń tek áýenin, notasyn aıtyp júre beredi. Mysaly, Birjan saldyń, Jaıaý Musanyń ishki muńynan týǵan ánderin keıbir ánshiler qýanyp, kóńildi qylyp aıtady. Áýenniń taǵdyryn túsinbeıdi. Árbir ánniń óz qaıǵysy, óz qýanyshy bar emes pe? Sózdiń mánine tereńnen boılamaǵannan keıin de nebir keremet ánderdiń óz qudiretin joǵaltyp, qabyldanbaı jatqandyǵy. Soǵan baılanysty sózi qandaı bolsa, soǵan saı daýys mánerin de laıyqtaý kerek. Sózdi túsinip, jetkizip sóıleý, jetkizgende de astarymen aıshyqtaı bilý ónerin meńgerý qajet. Onyń da kıesi bolady.
Abaı óleńderiniń de birnesheýin jatqa aıtyp otyrǵan ártistiń aıryqsha yqylaspen oqyǵan:
«Bár jerde birge júrseń basyń qosyp,
Birińniń - biriń sóıle sóziń tosyp,
Birińdi - biriń ǵızzat, qurmet etis,
Turǵandaı beıne qorqyp, janyń shoshyp», – degen óleńi ómirlik uranyna aınalǵandaı. Ǵıbrat pen taǵylymǵa toly áńgime barysynda ǵasyr-ǵumyr ıesi Abaıdyń ataqty «Segiz aıaq» ániniń túpnusqalyq túrin yńyldap otyryp óziniń oryndaýynda aıtyp berdi. «Abaıdyń naǵyz áni – osy. Men muny sonaý jas kúnimnen bilemin. Al qazirgi telinip júrgen án – ol Shákárimniń «On eki aıaq» degen týyndysy» – dep sanamyzǵa sińire nyqtaı túsindirip, jas urpaq jadyna ótken kúnder tasasynda qalǵan jańa bir jaýhardyń jarqyn jolyn ashyp bergendeı kókiregimizge kemeńgerliktiń shuǵylaly shýaǵyn tókti. Halqymyzdyń bir ǵasyrǵa jýyq ýaqyt aralyǵynda basynan ótkergen nebir almaǵaıyp zamanalarynyń tiri kýágeriniń tarıh qatparlarynan shertken tolǵanystary da asa taǵylymdy-aq.
– Mine, meniń teatr sahnasynda qyzmet etkenime bıyl 78 jyl toldy. Sonda Qalıbek Qýanyshbaev degen úlken adam boldy. Adamdyq turǵydan da, jas shamasynan da. Sol Qallekılerdiń jasy nebary 42-lerde bolsa da, biz úshin dana adamymyz sııaqty kórinetin. Ol aǵalardyń aldynan kese kóldeneń ótpeıtinbiz. Olar da bizdiń kózimizshe basy artyq bir aýyz qaljyń sóz aıtpaıdy. Úlkendi – úlken, kishini – kishi dep syılaı bilýshi edik. Ómir ózgeredi, ketedi. Qazir teatr da ózgerip ketken. Kezindegi aǵadan – inige, qaryndasqa beriletin suńǵyla syılastyqtyń sarqyty da qalmaǵandaı. Árıne, óz teatrymdy ózim jamandaǵym kelmeıdi. Biraq, azamattardyń ónerdegi tektiligin saqtaý bylaı tursyn, teatrdy qolymen qurǵan sol adamdardy búginde kóbisi jóndi bilmeıdi de… Esimderin tıip-qashyp ataǵanymen, qazaq rýhanııaty úshin istep ketken jarqyn isterinen múldem beıhabar. Al olardyń eńbegi qandaı eren edi?! Mysaly, 1926 jyly Qyzylordada teatr qurylyp, 1928 jyly osy Almatyǵa kelgen eken. Onda Almatyda eshteńe joq. Japyraıyp jatqan jaman úılerden ózge, kıno kórsetip, qoıylym sahnalaıtyn birde-bir mádenı oshaq bolmaǵan. Sonda olar oıyndy qaıda qoıatyndaryn bilmeı, zattaryn arqalap, ár jerge bir súıretip júrgen. Asharshylyq jyldarynda da qajymaı, halyqty ónermen sýsyndatqan. Ógiz arbamen júrip, ónerlerin pash etken. Qaraǵym, qaıtalap aıtamyn, olardyń eńbegi degen eren bolatyn. Dál sol 1931-32 jyldary bir jaǵynan asharshylyq alqymnan alsa, bir jaǵynan eldiń bári Qytaıǵa kóship ketip jatty ǵoı. Sony toqtatamyz dep jańadan qurylǵan jalǵyz ǵana teatr ne isterin bilmeı, elimizdiń bar aımaǵyna baryp, ónerlerin kórsetip, janushyra qyzmet etti. Júsipbek Elebekov, Ramazan Elebaev, Kamal Qarmysov, Serke Qojamqulov, Elýbaı Ómirzaqovtar jaıaý júrse de, halyqtyń Qytaıǵa barar jolyna ónerlerimen tosqaýyl boldy. Al sol kezde el arasynda bandylar kóp bolǵan. Eldi tonap alyp ketip jatatyn. Mine, joǵaryda aty atalǵan azamattar sondaı qıyn kúnderdiń barlyǵyn bastarynan ótkizdi. Ol ýaqytta oıyn qoıatyn jer degen joq, spektaklder qoı qoranyń ishine qoıylady eken. Kórermen de kóp emes, ár aýylda 4-5 úı ǵana otyrady. Birde konert berip jatqanda «oıbaı, kelip qaldy» – dep, qoıylym kórýge kelgen jurt tura qashypty. Sóıtse, bandylar kelip, kórshi aýyldy tonap jatyr eken. Ónerge shyn berilgen arystar óner dep júrip ólimmen de betpe-bet kelip, neshe túrli qıyndyqtardy kórgen. Qazir muny eshqaısysy bilmeıdi, aıtsań senbeıdi. Meni qapa qylatyn osyndaı jaıttar. Bári de bastyqqa baılanysty, árıne. Basshy kóńil bólip, qaı ýaqytta da ótkendi aıtyp, habardar etip otyrý kerek. Ótkenin bilmeı, bolashaq órkendeı almaıdy.
Halqymyzdyń «jas ulǵaısa da kóńil qartaımasyn» deıtin taǵylymdy támsilin apamyz ǵumyrlyq qaltqysyz ustanym etip keledi. Kórkem qartaıa bilgen ádemi ájeı ǵasyr-ǵumyr jasasa da, boıyndaǵy áıel zatyna tán kerbezdikten, aktrısaǵa ǵana jarasar parasatty pańdyqtan tıtteı de ajyramapty. Oǵan dálel - apamyzdyń sulý da kelisti kelbeti, ónegemen órilgen óristi ómir órnegi.
– Doshan Joljaqsynovtyń «Birjan sal» kınosyna 93 jasymda tústim. Muny kórgen áriptes baýyr-sińlilerim: «Mundaı jasta eshkim kınoǵa túsken emes. Jalǵyz-aq bir ártis seksen eki jasynda kishkentaı bir rólde oınasa, al, Habıba apam kınoǵa túsip qana qoımaı, atqa da mindi» dep rıza bolyp, tańǵalysyp jatty. Sodan eki jyl ótip ketkennen keıin, byltyr qysta kınostýdııadan: «Habıba apa, sizge syılyq aqsha bar» dep habarlasty. Kıno túsirilip bolǵannan keıingi saraptaý nátıjesinde sarapshylar oıynymdy úzdik dep tanyǵan eken. Menińshe, ónerde jaspen shektelý degen bolmaıdy. Shamań kelse, mańaıyńdaǵylarǵa shań qaptyr. Ónerge ókpe de, jalǵandyq ta júrmeıdi. Al, óner ıesi – bulaqtyń kózindeı móldirligin, sulýlyǵyn saqtaı bilýge tıis. Men áli kúnge deıin osy qaǵıdadan qıys ketken joqpyn. Úıdegi kútýshi qyzyma: «Maǵan áıbat kóılekter kıgiz» dep, betime azdap opa da jaqqyzamyn (ádemi jymıyspen kúlip aldy). Sulýlyq áıel zatyna qaı jasta da qajet.
Ónerdiń, ómirdiń san salasynan áserli syr shertken áz ananyń áńgime sońynda halqyna joldar tilegin de bilgen edik.
– Hakim Abaı: «Birińdi, qazaq, biriń dos, kórmeseń – istiń bári bos», – deıdi. Qazaqpysyń, jik-jikke bólinbeı, barsha qazaq birge bolyp, bir jaǵadan bas, bir jeńnen qol shyǵarýy kerek. Qazaq bólindi me? Ońbaıdy. Ózimen ózi, birin-biri jek kórisip, «mynaý bizdiń el, mynaý bizdiki», – dep alaýyzdanar bolsa, Alash óspeıdi, kerisinshe qurıdy. Endeshe elimizdiń yntymaǵy yrysty, birligi berekeli bolsyn degim keledi. Sonda ǵana halqymyz ǵumyrly bolady. Mendegi bar tilek – osy.
Nazerke JUMABAI.
