Tileý Qýanbaev — dástúrli ánshilik óner men estradalyq janrdyń basyn teń ustap júrgen jas talant. Dombyramen áýeletip án salǵanda, daýysy alty qyrdan asady. Oryndaýshylyq máneri ózgeshe. Sulý tembri qulaqqa jaǵymdy. Tyńdaýshylaryn birden úıirip áketedi. Kómeıinde dalanyń úni, myń túrli bulaqtyń syldyry bar. Onyń ánin estigen adam tabıǵı talantyna sózsiz bas ıedi.
Án súıer ortada ózindik orny bar óner ıesin jurtshylyqpen jaqyn tanystyrý úshin áńgimege tartqan edik.
- Shyǵys Qazaqstan oblysy, Aıakóz aýdanyna qarasty Órken degen kishkentaı aýylda dúnıege kelgenmin. Mektepti sol jerde bitirdim. Biraq birden joǵary oqý ornyna túse qoımadym. Úsh jyl aýyldan uzaı almaı, toı-tomalaqty aınaldyryp júrip qaldyq. Keıin kórshi aýylda týyp-ósken, bir bilim shańyraǵynda dáris alǵan Toqtar Serikov aǵamyzdyń janashyrlyǵymen, ashyǵyn aıtqanda, sol kisiniń aıǵaıymen Almatyǵa keldim. Osynda ertip ákelip, dombyrashy Ábdikárim Zulymovtyń qolyna myqtap tapsyrdy. Jalpy, meniń óner jolyma kómegi tıgen azamattar kóp. Erkin Shúkimanov pen Jolaman Qujımanovtan da án úırenip, olardyń qolyndaǵy eski ánderdiń taspalaryn tyńdap, dástúrli ónerdiń qyr-syryna úńildim. Júsipbek Elebekov atyndaǵy estrada jáne ırk kolledjinde Qaırat Baıbosynovtyń klasyna túsip, Qaırat aǵamen qatar, marqum Bıǵazy Tutqabekovten de dáris aldym. Qazir erkin shyǵarmashylyqpen aınalysamyn.
«Zamanyń qalaı bolsa, bórkińdi solaı kı» degen. Qara dombyrammen qosyp, estradalyq ánderdi de qatar alyp júrmin. Birge oqyp, bir bólmede jatyp, bir úzim nandy bólip jegen dosym Ahat Kenjebaev ekeýmiz 2007 jyly dýet quryp, estradalyq ánder oryndadyq. Ospanhan Áýbákirovtiń óleńine jazylǵan Temirjan Bazarbaevtyń «Atyń kim, qalqa?», Nyshan Tólegenovtiń «Hor qyzy» ánin jurtshylyq jaqsy qabyldady. Biraq onyń jumysy Astanaǵa aýysýyna baılanysty, árkim óz jolymen ketti. Menińshe, dástúrli mekteptiń ókilderine estradalyq baǵytta án aıtý asa aýyrlyq tıgize qoımaıdy. Búgingi tańda Serik Qalıevtiń óleńine jazylǵan Toqtar Serikovtiń «Aıaýlym», Qaırat Nurǵazınniń «Asyl jar», Arman Dúısenovtiń «Aqqýymsyń», Kentaý Nazarbekovtiń «Bir báıterek, bir shynar» ánderimen repertýarymdy baıytyp kelemin.
Joǵaryda aıtyp ketkendeı, qazir óner áleminde aty atalyp júrgen Ahat Kenjebaev, Rahat Bekasylov syndy ánshilermen birge oqydyq. Talǵat Ábýǵazy, «Arshyn» toby bizden bir-eki jyl buryn bitirdi. Kolledj qabyrǵasynda júrgende biraz baıqaýlarda baq synap, aldyńǵy oryndardan kóringenim bar. Buıyrtsa, aldaǵy aıda Qaraǵandy qalasynda júzege asatyn halyq kompozıtory Mádı Bápıuly atyndaǵy respýblıkalyq ánshiler baıqaýyna qatyssam deımin.
Arqa óńiri — ónerli ólke.
Repertýarymda 150-diń ar jaq, ber jaǵyn shamalaıtyn dástúrli án bar. Negizinen Arqa mektebiniń ánderin áýelete shyrqaımyn. Ózderińiz bilesizder, Arqa óńiri — ónerli ólke. Munda talantyna talaılar tánti bolǵan nebir maıtalmandar dúnıege kelgen. Barmaǵynan bal tamǵan kúıshi kerek pe, kómeıine bulbul uıalaǵan ánshi deısiz be, ıt júgirtip, qus salǵan sal-seriler izdeseńiz de Arqadan taýyp, arqa-jarqa bolaryńyz haq. Birjan sal, Aqan seri, Jaıaý Musa, Abaı, Áset, Úkili Ybyraı, Balýan Sholaq, Maıra Ýálıqyzy, Mádı, Imanjúsip, Estaı, Shashýbaılar qalyptastyrǵan Arqanyń ánshilik dástúrin Ámire Qashaýbaev, Qalı Baıjanov, Igibaı Álibaev, Baıǵabyl Jylqybaev, Qosymjan Babaqov, Qýan Lekerov, Jabaı Toǵandyqov, Júsipbek Elebekov, Manarbek Erjanov, Jańyl Qartabaeva, Lázzat Súıindikova, Mádenıet Eshekeev, Jánibek Kármenov, Qaırat Baıbosynovtar búgingi kúnge shashpaı-tókpeı, qasterlep jetkizdi. Osy kásibı mektepten túlep ushqandyqtan men de qal-qadirimshe babalar amanatyn júzege asyrýǵa tyrysyp júrmin. Arasynda Jetisý mektebiniń altyn dińgegi Kenen Ázirbaev, Qapez Baıǵabyluly, Jambyl Jabaevtardyń da týyndylaryn nasıhattaýǵa kúsh salamyn. Sebebi kolledjde oqyp júrgen ýaqytta osy mekteptiń qazirgi tańdaǵy dúldilderiniń biri, Júsipbek Elebekovtiń shákirti Erjan Qosbarmaqov pen Kenen atamyzdyń qyzy Tórtken apaıymyzdan tálim-tárbıe aldym.
«Ándi jattap emes, zerdelep aıtý kerek».
Mektep qabyrǵasynda ándi jattap, áýenine salyp, zaýlatyp aıta beretinbiz. Balalyǵymyz bolar, astaryna asa mán bere qoımaıtynbyz. Keıin ustazdarymyzǵa, aldymyzdaǵy aǵalarymyzǵa qarap, oryndaýshylyq sheberliktiń ne ekenin túsine bastadyq.
Kimder, qalaı oryndaǵanyn zerttep, ánniń shyǵý tarıhyna, qandaı maqsatta, qandaı kóńil-kúıde týǵanyna kóz júgirtip, mátinine, mánine, ánine zer salýǵa tyrystyq. Júsipbek Elebekovtiń «Ándi jattap emes, zerdelep aıtý kerek» degen sózin ustazdarymyz jıi qaıtalaıtyn. Sodan túıgenim, kez kelgen ánshi ándi «juldyz bolamyn» dep emes, babalar murasyn jalǵastyryp, amanatyn aqtaý úshin aıtý kerek dep oılaımyn.
Árıne, dástúrli án keshteriniń sırek ótetini kóńil qulazytady. Áıteýir, ilýde bir «pálen jerde dástúrli án keshi ótip jatyr» dese, qatyspasaq ta, sonyń uıymdastyrylǵanyna qýanatyn boldyq. Úlken konertter joq. Halyq bizdi sahnadan góri, toıdan kóp kóredi. Qaptap ketken dúbára ánder men ony oryndaýshylardyń zııany bizge tımese eken dep tileımin. Dástúrli án árdaıym dáriptelýi tıis.
