تىلەۋ قۋانباەۆ — ءداستۇرلى انشىلىك ونەر مەن ەسترادالىق جانردىڭ باسىن تەڭ ۇستاپ جۇرگەن جاس تالانت. دومبىرامەن اۋەلەتىپ ءان سالعاندا، داۋىسى التى قىردان اسادى. ورىنداۋشىلىق مانەرى وزگەشە. سۇلۋ تەمبرى قۇلاققا جاعىمدى. تىڭداۋشىلارىن بىردەن ءۇيىرىپ اكەتەدى. كومەيىندە دالانىڭ ءۇنى، مىڭ ءتۇرلى بۇلاقتىڭ سىلدىرى بار. ونىڭ ءانىن ەستىگەن ادام تابيعي تالانتىنا ءسوزسىز باس يەدى.
ءان سۇيەر ورتادا وزىندىك ورنى بار ونەر يەسىن جۇرتشىلىقپەن جاقىن تانىستىرۋ ءۇشىن اڭگىمەگە تارتقان ەدىك.
- شىعىس قازاقستان وبلىسى، اياكوز اۋدانىنا قاراستى وركەن دەگەن كىشكەنتاي اۋىلدا دۇنيەگە كەلگەنمىن. مەكتەپتى سول جەردە ءبىتىردىم. بىراق بىردەن جوعارى وقۋ ورنىنا تۇسە قويمادىم. ءۇش جىل اۋىلدان ۇزاي الماي، توي-تومالاقتى اينالدىرىپ ءجۇرىپ قالدىق. كەيىن كورشى اۋىلدا تۋىپ-وسكەن، ءبىر ءبىلىم شاڭىراعىندا ءدارىس العان توقتار سەرىكوۆ اعامىزدىڭ جاناشىرلىعىمەن، اشىعىن ايتقاندا، سول كىسىنىڭ ايعايىمەن الماتىعا كەلدىم. وسىندا ەرتىپ اكەلىپ، دومبىراشى ابدىكارىم زۇلىموۆتىڭ قولىنا مىقتاپ تاپسىردى. جالپى، مەنىڭ ونەر جولىما كومەگى تيگەن ازاماتتار كوپ. ەركىن شۇكىمانوۆ پەن جولامان قۇجيمانوۆتان دا ءان ۇيرەنىپ، ولاردىڭ قولىنداعى ەسكى اندەردىڭ تاسپالارىن تىڭداپ، ءداستۇرلى ونەردىڭ قىر-سىرىنا ءۇڭىلدىم. جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ اتىنداعى ەسترادا جانە تسيرك كوللەدجىندە قايرات بايبوسىنوۆتىڭ كلاسىنا ءتۇسىپ، قايرات اعامەن قاتار، مارقۇم بيعازى تۇتقابەكوۆتەن دە ءدارىس الدىم. قازىر ەركىن شىعارماشىلىقپەن اينالىسامىن.
«زامانىڭ قالاي بولسا، بوركىڭدى سولاي كي» دەگەن. قارا دومبىراممەن قوسىپ، ەسترادالىق اندەردى دە قاتار الىپ ءجۇرمىن. بىرگە وقىپ، ءبىر بولمەدە جاتىپ، ءبىر ءۇزىم ناندى ءبولىپ جەگەن دوسىم احات كەنجەباەۆ ەكەۋمىز 2007 جىلى دۋەت قۇرىپ، ەسترادالىق اندەر ورىندادىق. وسپانحان اۋباكىروۆتىڭ ولەڭىنە جازىلعان تەمىرجان بازارباەۆتىڭ «اتىڭ كىم، قالقا؟»، نىشان تولەگەنوۆتىڭ «حور قىزى» ءانىن جۇرتشىلىق جاقسى قابىلدادى. بىراق ونىڭ جۇمىسى استاناعا اۋىسۋىنا بايلانىستى، اركىم ءوز جولىمەن كەتتى. مەنىڭشە، ءداستۇرلى مەكتەپتىڭ وكىلدەرىنە ەسترادالىق باعىتتا ءان ايتۋ اسا اۋىرلىق تيگىزە قويمايدى. بۇگىنگى تاڭدا سەرىك قاليەۆتىڭ ولەڭىنە جازىلعان توقتار سەرىكوۆتىڭ «اياۋلىم»، قايرات نۇرعازيننىڭ «اسىل جار»، ارمان دۇيسەنوۆتىڭ «اققۋىمسىڭ»، كەنتاۋ نازاربەكوۆتىڭ «ءبىر بايتەرەك، ءبىر شىنار» اندەرiمەن رەپەرتۋارىمدى بايىتىپ كەلەمىن.
جوعارىدا ايتىپ كەتكەندەي، قازىر ونەر الەمىندە اتى اتالىپ جۇرگەن احات كەنجەباەۆ، راحات بەكاسىلوۆ سىندى انشىلەرمەن بىرگە وقىدىق. تالعات ابۋعازى، «ارشىن» توبى بىزدەن ءبىر-ەكى جىل بۇرىن ءبىتىردى. كوللەدج قابىرعاسىندا جۇرگەندە ءبىراز بايقاۋلاردا باق سىناپ، الدىڭعى ورىنداردان كورىنگەنىم بار. بۇيىرتسا، الداعى ايدا قاراعاندى قالاسىندا جۇزەگە اساتىن حالىق كومپوزيتورى ءمادي ءباپيۇلى اتىنداعى رەسپۋبليكالىق انشىلەر بايقاۋىنا قاتىسسام دەيمىن.
ارقا ءوڭىرى — ونەرلى ولكە.
رەپەرتۋارىمدا 150-ءدىڭ ار جاق، بەر جاعىن شامالايتىن ءداستۇرلى ءان بار. نەگىزىنەن ارقا مەكتەبىنىڭ اندەرىن اۋەلەتە شىرقايمىن. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، ارقا ءوڭىرى — ونەرلى ولكە. مۇندا تالانتىنا تالايلار ءتانتى بولعان نەبىر مايتالماندار دۇنيەگە كەلگەن. بارماعىنان بال تامعان كۇيشى كەرەك پە، كومەيىنە بۇلبۇل ۇيالاعان ءانشى دەيسىز بە، يت جۇگىرتىپ، قۇس سالعان سال-سەرىلەر ىزدەسەڭىز دە ارقادان تاۋىپ، ارقا-جارقا بولارىڭىز حاق. ءبىرجان سال، اقان سەرى، جاياۋ مۇسا، اباي، اسەت، ۇكىلى ىبىراي، بالۋان شولاق، مايرا ۋاليقىزى، ءمادي، ءيمانجۇسىپ، ەستاي، شاشۋبايلار قالىپتاستىرعان ارقانىڭ انشىلىك ءداستۇرىن امىرە قاشاۋباەۆ، قالي بايجانوۆ، يگىباي الىباەۆ، بايعابىل جىلقىباەۆ، قوسىمجان باباقوۆ، قۋان لەكەروۆ، جاباي توعاندىقوۆ، جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ، ماناربەك ەرجانوۆ، جاڭىل قارتاباەۆا، ءلاززات سۇيىندىكوۆا، مادەنيەت ەشەكەەۆ، جانىبەك كارمەنوۆ، قايرات بايبوسىنوۆتار بۇگىنگى كۇنگە شاشپاي-توكپەي، قاستەرلەپ جەتكىزدى. وسى كاسىبي مەكتەپتەن تۇلەپ ۇشقاندىقتان مەن دە قال-قادىرىمشە بابالار اماناتىن جۇزەگە اسىرۋعا تىرىسىپ ءجۇرمىن. اراسىندا جەتىسۋ مەكتەبىنىڭ التىن دىڭگەگى كەنەن ازىرباەۆ، قاپەز بايعابىلۇلى، جامبىل جاباەۆتاردىڭ دا تۋىندىلارىن ناسيحاتتاۋعا كۇش سالامىن. سەبەبى كوللەدجدە وقىپ جۇرگەن ۋاقىتتا وسى مەكتەپتىڭ قازىرگى تاڭداعى دۇلدىلدەرىنىڭ ءبىرى، جۇسىپبەك ەلەبەكوۆتىڭ شاكىرتى ەرجان قوسبارماقوۆ پەن كەنەن اتامىزدىڭ قىزى تورتكەن اپايىمىزدان ءتالىم-تاربيە الدىم.
«ءاندى جاتتاپ ەمەس، زەردەلەپ ايتۋ كەرەك».
مەكتەپ قابىرعاسىندا ءاندى جاتتاپ، اۋەنىنە سالىپ، زاۋلاتىپ ايتا بەرەتىنبىز. بالالىعىمىز بولار، استارىنا اسا ءمان بەرە قويمايتىنبىز. كەيىن ۇستازدارىمىزعا، الدىمىزداعى اعالارىمىزعا قاراپ، ورىنداۋشىلىق شەبەرلىكتىڭ نە ەكەنىن تۇسىنە باستادىق.
كىمدەر، قالاي ورىنداعانىن زەرتتەپ، ءاننىڭ شىعۋ تاريحىنا، قانداي ماقساتتا، قانداي كوڭىل-كۇيدە تۋعانىنا كوز جۇگىرتىپ، ماتىنىنە، مانىنە، انىنە زەر سالۋعا تىرىستىق. جۇسىپبەك ەلەبەكوۆتىڭ «ءاندى جاتتاپ ەمەس، زەردەلەپ ايتۋ كەرەك» دەگەن ءسوزىن ۇستازدارىمىز ءجيى قايتالايتىن. سودان تۇيگەنىم، كەز كەلگەن ءانشى ءاندى «جۇلدىز بولامىن» دەپ ەمەس، بابالار مۇراسىن جالعاستىرىپ، اماناتىن اقتاۋ ءۇشىن ايتۋ كەرەك دەپ ويلايمىن.
ارينە، ءداستۇرلى ءان كەشتەرىنىڭ سيرەك وتەتىنى كوڭىل قۇلازىتادى. ايتەۋىر، ىلۋدە ءبىر «پالەن جەردە ءداستۇرلى ءان كەشى ءوتىپ جاتىر» دەسە، قاتىسپاساق تا، سونىڭ ۇيىمداستىرىلعانىنا قۋاناتىن بولدىق. ۇلكەن كونتسەرتتەر جوق. حالىق ءبىزدى ساحنادان گورى، تويدان كوپ كورەدى. قاپتاپ كەتكەن ءدۇبارا اندەر مەن ونى ورىنداۋشىلاردىڭ زيانى بىزگە تيمەسە ەكەن دەپ تىلەيمىن. ءداستۇرلى ءان ءاردايىم دارىپتەلۋى ءتيىس.