2023 jyldyń 17 mamyrynda QR Parlamenti Májilisi VIII shaqyrylymynyń alǵashqy Úkimet saǵaty bolyp ótti. «Memleket basshysy Q.Toqaevtyń 2021 jylǵy 1 qyrkúıektegi «Halyq birligi jáne júıeli reformalar – el órkendeýiniń berik negizi» atty Qazaqstan halqyna Joldaýyn iske asyrý aıasynda «Ǵylymdy damytý týraly» Úkimet saǵatyn QR Májilisi Tóraǵasynyń orynbasary Dánııa Espaeva sóz sóılep ashyp, júrgizdi. QR Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstri Saıasat Nurbek pen QR Parlamenti Májilisi Áleýmettik-mádenı damý komıteti tóraǵasy Ashat Aımaǵambetov jan-jaqty qamtylǵan, mańyzdy baıandamalar jasady.
Vıe-mınıstrler men Astana, Almaty, Shymkent qalalary jáne oblys ákimderi orynbasarlary qatysqan Úkimet saǵaty úsh saǵatqa sozyldy.
Úkimet saǵatynda QR Parlamenti Májilisi depýtaty, «Aq jol» frakııasy múshesi Qazybek Isa QR Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstri Saıasat Nurbekke jaqynda daý bolǵan Úkimettiń Til týraly Tujyrymdamasy jobasy týraly suraqty tótesinen qoıdy.
Tómende saýaldyń tolyq nusqasyn jarııalap otyrmyz.
«MEMLEKETTIK TILDI BILÝ MINDETTI» degen PREZIDENT TALABYNA ÚKIMET NEGE ÚNEMI QARSY ShYǴÝDA?
Qurmetti Saıasat Nurbekuly myrza!
Meniń aıtarym, osydan úsh apta buryn qoǵamda úlken shý boldy! 2023 jyly 20 sáýirde QR Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligi ózderi jarııalaǵan «Til saıasatyn damytýdyń 2023-2029 jyldarǵa arnalǵan tujyrymdama jobasyn bekitý týraly» QR Úkimetiniń qaýly jobasynan: «Memlekettik til týraly» arnaıy Zań ázirleý qajet”- degen eń basty tujyrymdy alyp tastap, qaıta jarııalady! Al bul talapsyz Tujyrymdanyń máni joq dese de bolady.
Til Tujyrymdamasynyń alǵashqy nusqasy 2023 jylǵy 11 sáýirde Ashyq normatıvtik quqyqtyq aktiler portalynda (Ashyq NQA portaly) jarııalanǵan. Jalpy halyqtyń 10 kúndik talqylaýynda Tujyrymdamaǵa qarsy, Memlekettik til týraly zań qabyldaý qajet degen talapqa qarsy eshqandaı pikirler jazylmaǵan. Qaıta 4103 qaralymnyń barlyǵy qoldap, eshkim qarsy shyqpaǵan. 126 pikir jazylǵan, olardyń eshqaısysy qarsy shyqpaı, qoldaǵan.
Tujyrymdama týraly QR Úkimetiniń qaýlysy jobasynda: “Tildik, etnodemografııalyq jáne saıası jaǵdaılardy eskere kele, qazaqstandyq qoǵamnyń biregeıligin nyǵaıtý faktory bolyp tabylatyn «Memlekettik til týraly» arnaıy Zań ázirleý mańyzdy másele.
Mundaı Zań memlekettik til retinde qazaq tiliniń mártebesin naqty belgileýge, ony paıdalaný salasyn aıqyndaýǵa, qoldanys mádenıetin arttyrýǵa zor múmkindikter beredi. Atalǵan Zańdy qabyldaýdyń alǵysharttaryn qalyptastyrý jumystary kezeń-kezeńimen júrgiziletin bolady.”-dep taıǵa tańba basqandaı aıqyn jazylǵan bolatyn!
Osy «Memlekettik til týraly» arnaıy Zań ázirleý mańyzdy másele»-degen eń basty tujyrymdy Úkimet basshylarynyń talabymen Ǵylym jáne Joǵary bilim mınıstrligi alyp tastady.
Qazir Úkimettiń tildi taptaǵan bul kesepat áreketine qarsy qoǵamda narazylyq órship tur!
Biz, Parlament Májilisiniń 11 depýtaty: «Qazaq úkimeti taǵy da qazaq tiline qarsy shyqty!» dep, ashyq narazylyǵymyzdy jarııaladyq! Álemge áıgili jazýshy, Eńbek Eri Dýlat Isabekov, akademık Marat Toqashbaevtar bastaǵan belgili Ult zııalylary túgel qarsy shyǵýda. Bulardyń bári «Qazaq úni», «Dat», Abaı, Adyrna saıttary men gazetterinde jarııalanyp, áleýmettik jelilerde úlken qoldaýǵa ıe bolýda.
Memlekettik til týraly zańdy talap etip 2020 jyly «Qazaq úni» ulttyq portalynda Halyq jazýshylary Ábdijámil Nurpeıisov, Qabdesh Jumádilov, akademıkter Ómirzaq Aıtpaev, Mekemtas Myrzahmetov, Tóregeldi Sharmanovtar bastaǵan 130 myń adam qol qoıǵan. Al 2022 jyly «Aq joldyń» parlamenttegi Memlekettik til týraly zań qabyldaý týraly depýtattyq saýaly áleýmettik jelilerde jalǵasyp, egovtaǵy petıııada 500 myńnan, ıaǵnı jarty mıllıonnan asa adam qoldaǵan.
1.Birinshi. Sonda Úkimet Prezıdent Toqaevtyń «Qazaqstan azamattary Memlekettik tildi bilýi mindetti!», «Barlyq azamattyń memlekettik tildi meńgerýi – saıasatymyzdaǵy strategııalyq baǵyt», «Eń bastysy - Qazaq tili bolýy kerek!»,«Qazaq tili - Ultaralyq qatynas tili bolýy qajet»-degen naqty tujyrymdaryna qarsy ma?
2.Ekinshi. Úkimet Táýelsizdiktiń 32 jylynda memlekettik til zańy qajet degen sózden shoshyp, bul tujyrymdy alyp tastaǵan soń, týra bir aptadan keıin 27 sáýirde Qazaqstan Halqy assambleıasynda Prezıdent Toqaev:
«Barlyq azamattyń memlekettik tildi meńgerý máselesi saıasatymyzdyń strategııalyq baǵyty bolyp qala beredi. Qazaq tili – azamattyq ıntegraııanyń tıimdi quraly, mádenı-rýhanı tutastyqtyń jarqyn kórinisi. Sondaı-aq qazaq tili ǵylymı progress pen bilimniń ozyq jetistikterine jol ashatyn quralǵa aınalýy kerek. Bul – tek salalyq mınıstrlikterdiń ǵana emes, búkil qoǵam bolyp sheshetin tarıhı mindet»-dep atap kórsetip, naqty talap qoıdy.
Sonda sizder, ıaǵnı Úkimet Prezıdent talabyna qarsy shyqqan bolyp tursyzdar ǵoı. Bul Prezıdent saıasatyna qarsy sabotaj ba, Táýelsizdik alǵaly beri Memlekettik Til zańyn kútip kele jatqan qalyń eldiń talabyna qarsylyq pa?
Prezıdent durys aıtyp jatsa da, Úkimet únemi bárin kerisinshe qarsy isteıdi! El kimge senedi sonda?
Endi Prezıdenttiń bul Til týraly talabynan keıin Til Tujyrymdamasyn qaıta qaraısyzdar ma, qaıtesizder?!.
TIL TÝRALY TUJYRYMDAMA QABYLDANǴAN JOQ, ÁLI TALQYLANADY!
Májilis depýtaty Qazybek Isanyń ótkir suraǵyna mınıstr Saıasat Nurbek qysqa ǵana jaýap berdi.
- Aıtyp otyrǵan Til týraly máseleńiz ıá, óte ózekti. Meniń sizge aıtarym, Til týraly Tujyrymdama áli qabyldanǵan joq, talqylaý júrip jatyr. Oǵan ózińizdi de shaqyramyz, birge talqylaıyq. Jaqynda Úkimettevıe-premer Altaı Seıdiruly Kólginovtyń qatysýymen kezdesip, Tujyrymdamany keńinen talqylaýǵa shaqyramyz. Tujyrymdama áli talqylanýda, dedi ol.
Qazybek ISA
