Tüske deiın jazǧanymyzdai, “Qazaqstan Respublikasynyŋ keibır zaŋnamalyq aktılerıne körnekı aqparat mäselelerı boiynşa özgerıster men tolyqtyrular engızu turaly” zaŋ jobasy boiynşa Käsıpkerlık kodekstıŋ 138-babyna Tıl turaly zaŋnamanyŋ saqtaluyn baqylaityn bapty qaita engızu turaly bızdıŋ ūsynysymyzǧa Qazaqstan Respublikasy Ükımetı qarsy şyqty.
Bügın tüsten keiın osy zaŋ jobasy jūmys tobynyŋ kezektı otyrysy boldy.
Premer-Ministr Asqar Maminnıŋ atynan kelgen ükımet qorytyndysynda - “käsıpkerlık subektılerge qosymşa auyrtpalyq jükteitındıgı jäne atalǧan funksiianyŋ maqsatsyz ekendıgıne orai tüzetu qoldau tappady”-deidı.
Būl qarsylyq, negızı Ūlttyq ekonomika ministrlıgı men “Atameken” ūlttyq palatasynan şyǧyp otyr. Öitkenı basqa ministrlıkter men vedomostvo basşylary tügel qoldaǧan.
Al qandai “qosymşa auyrtpalyq jükteitındıgı” turaly ükımet qorytyndysynda naqty aitylmaǧan.
Osyndai negızsız qarsylyqtarǧa qalai senuge bolady?
Käsıpkerlık kodekstıŋ 138-babynda berılgen Baqylau jüzege asyrylatyn käsıpkerlık subektılerı qyzmetınıŋ salalarynyŋ tızımıne Tıl turaly zaŋnamanyŋ saqtaluyn baqylaudy engızgen jaǧdaida käsıpkerlerge eşqandai qysym jasalmaidy.
Sebebı, Tıl turaly zaŋnamanyŋ saqtaluyn baqylau ıs-şarasy käsıpkerlık nysannyŋ jūmysyna eşqandai kedergı keltırmeidı, kerı äser etpeidı.
Jūmys tobynda ükımet ökılderıne:
“Tıl zaŋyn qadaǧalau käsıpkerlıkke auyrtpalyq tuǧyzady degen qorytyndylaryŋyzǧa qarsy naqty dälelderım”-dep, 5 sebeptı ūsyndym:
“1. Önım şyǧaru, sauda-sattyq jasau, qyzmet körsetu, qoǧamdyq tamaqtandyru jäne t.b. siiaqty öndırıstık prosester toqtatylmaidy. (Sanitarlyq-epidemiologiialyq qadaǧalau organdary toqtatuy mümkın.)
2. Käsıpkerlerdıŋ banktegı jeke esep-şoty būǧattalmaidy. (Salyq nemese qarjy baqylau organdary būǧattauy mümkın.)
3. Käsıpkerlık nysan ornalasqan üi-jaidy nemese ǧimaratty paidalanuǧa uaqytşa tyiym salynbaidy. (Ört qauıpsızdıgın baqylau mekemelerı tyiym saluy mümkın)
4.Käsıpkerlıktı tekseruge maratorii degen uaqytşa şara, sondyqtan ol qoldanystaǧy zaŋnamaǧa özgertu engızuge böget bola almaidy.
Būl jerde MORATORİI turaly söz josparly tekseru turaly. Al baqylau organdaryna aryz-şaǧym tüsıp, ol boiynşa jospardan tys tekseru qajet bolsa, oǧan maratorii jariialanǧandyǧynyŋ qatysy joq., tekserıle beredı.
5.Käsıpkerlık kodekstıŋ 138-babynda būryn berılgen Baqylau qaita qosylǧanda biudjetten eşqandai şyǧyn qajet etpeidı.
Men mūny halyqpen bırge käsıpkerler qūqyn qorǧap jürgen "Aq jol" partiiasynan sailanǧan deputat retınde aitamyn!”-dep mälımdedım.
Menıŋ osy qoiǧan 5 dälelıme eşkım qarsy jauap bere almady. Bılım jäne ǧylym ministrınıŋ bırınşı orynbasary Şolpan Taŋatova Käsıpkerlık kodekske Tıl turaly zaŋnamanyŋ saqtaluyn baqylau qūzyretın qaitaruǧa qarsy bolǧan Ūlttyq ekonomika ministrlıgı men “Atameken” ūlttyq palatasyna sıltedı. Ūlttyq ekonomika ministrlıgınıŋ ökılı Sūltanbek Jaras jauap bere alǧan joq. “Atameken” ūlttyq palatasy ökılı Qūralai hanymnyŋ jauaby mardymsyz boldy. Būny baiqaǧan jūmys toby jetekşısı Berık Äbdıǧaliūly “Qazekeŋnıŋ sūraǧyna jauap beruge būlar daiyn emes. Negızı mäsele būlarda emes, basşylarynda ǧoi” dep qorytty. Bas prokuratura ökılı Abat Töremūratov menıŋ ūsynysymdy qoldap, Tıl salasyna qūzyrettılık berıluı kerektıgın moiyndady, Alla razy bolsyn. Bıraq, Bılım ministrlıgı Ükımettıŋ qorytyndysyna süienetındıgın mälımdep, Tıl zaŋyn qadaǧalaudyŋ basqa nūsqasyn ūsyndy. Ol senımsız nūsqany ol jerde eşkım naqty däleldep bere almady.
Bas prokuratura ökılı Abat Töremūratov menıŋ aitqan dälelımdı qoldap, Tıl zaŋynyŋ 25-3 baby men 25-4 baptary bır-bırıne qarama-qaişy ekenın aitty. Alla razy bolsyn ädılın aitqan azamatqa.
Eger osy Tıl zaŋnamasynyŋ saqtaluy Käsıpkerlık kodekste bolǧan bolsa, eşkım köşe aralap, satuşylarmen daulaspaǧan bolar edı. Iаǧni, bızdıŋ ükımet, atap aitqanda Ūlttyq ekonomika ministrlıgı (ministr Äset Erǧaliev) jäne “Atameken” ūlttyq palatasynda (töraǧa Timur Qūlybaev) eldegı zaŋsyzdyqtardyŋ örşuıne müddelı bolyp otyr ma degen oiǧa qalasyŋ.
Sebebı, Käsıpkerlık kodeksten däl osy Tıl zaŋnamasy saqtaluyn talap etken bap alynyp tastalǧan 2015 jyldan berı jylyna 13 myŋǧa juyq şaǧym tüsken. (2018 jyly - 12886, 2019 jyly-12900).
Al sauda oryndaryndaǧy memlekettık tıldegı mälımetter öreskel qatelerge toly. Būl är adamnyŋ Konstitusiialyq qūqyna ziian tigızedı.
“Eger Käsıpkerlık kodekstıŋ 138-babyna Tıl zaŋyna bailanysty Baqylau qaitarylmaityn bolsa, onda osy bappen sabaqtas, baqylaudy Käsıpkerlık kodekske bailap qoiǧan Tıl zaŋyndaǧy 25-4 bapty da alyp tastau kerek.
Öitkenı būl bapty 2011 jyly qosqan soŋ, 2013 jyly osyǧan säikes Käsıpkerlık kodekske Tıl zaŋyna bailanysty baqylau funksiiasy qosyldy. 2015 jyly ol funksiiany alyp tastaǧanda, 25-4 bapty da alu kerek edı”-degen qarsylyǧyma da eşkım qarsy jauap bere almady.
Sonymen, jūmys tobynyŋ dauys beru qorytyndysy boiynşa zaŋ jobasynda Tıl zaŋyn baqylau turaly baptyŋ saqtaluyn qoldap jalǧyz deputat, men - “Aq jol” fraksiiasynyŋ müşesı Qazybek İsa ǧana qoldap, ükımet qorytyndysyna qarsy şyqtym.
Deputattar, jūmys toby jetekşısı Berık Äbdıǧaliūly men Janarbek Äşımjanūly Körnektı aqparatta Tıl zaŋyn qadaǧalaityn basqa zaŋ jobasyn jasau kerektıgın aityp, Ükımettıŋ talabymen kelıstı. Basqa deputattar da ükımet qorytyndysyn qoldady.
Sonymen, Körnektı aqparat turaly zaŋ jobasynan Tıl zaŋynyŋ saqtaluyn baqylau funksiiasy alynyp tastaldy.
İä, Körnekı aqparatta Tıl zaŋyn qadaǧalaudyŋ deputattar bastamasymen basqa nūsqasyn jasau kerek! Äitpese, köşedegı sauda oryndaryndaǧy dau örşi beredı. Azamattardyŋ tıldık diskriminasiiaǧa ūşyrap, Konstituuiialyq qūqynyŋ taptala beruınıŋ soŋy jaqsylyqqa aparmaidy. Bızdıŋ ükımettıŋ tırlıgıne qarasaq, osyny qalaityndai.
Eŋ bastysy, byltyr «Qazaq ünı» ūlttyq portalyndaǧy Prezidentke jazylǧan Aşyq hatta bır aida 126 myŋnan astam adam talap etıp, qol qoiǧan Memlekettık tıl turaly zaŋ qabyldau kerek!
Jalpy, Körnekı aqparat turaly zaŋ jobasynda köptegen jetıstıkter de bar. Sauda nüktelerı men meiramhana-kafelerde, käsıpkerlık nysandarda memlekettık tılde jazudy mındetteu, maŋdaişalar atauyn memlekettık tılde, qajet bolsa ǧana özge tılde jazu tb ūtymdy baptar bar. Bıraq eŋ basty talap - Tıl turaly zaŋnyŋ saqtaluyn qadaǧalau baby enbei qaldy. Qazaq tılınıŋ müddesıne Qazaq ükımetı qarsy boldy.
Memlekettık tıldıŋ obaly - Ūlttyq ekonomika ministrlıgı (ministr Äset Erǧaliev) jäne “Atameken” ūlttyq palatasynda (töraǧa Timur Qūlybaev). Atauynda “Ūlttyq” degen qasiettı statusy bar osy ekeuı Ūlt tılıne qarsy şyqty!
2012 jyly “Aq jol” partiiasy fraksiiasy Tıl zaŋyna özgerıster men tolyqtyrular engızu turaly zaŋ jobasyn jasaǧanda da, Qazaq tılıne Qazaq ükımetı qarsy bolyp edı. Endı mıne, taǧy da tosqauyl!
QAZAQ TILINIŊ OBALY - QAZAQŞA SÖILEMEITIN QAZAQ ÜKIMETINDE!
Qazaq tılınıŋ müddesıne qarsy Qazaq ükımetımen qanşa uaqyt ömır süredı ekenbız?!.
Älemde Memlekettıŋ Memlekettık tılge - Memlekettık müddege qarsy şyǧatyn masqara paradoksy tek Qazaqstanda ǧana!
“Aq jol” partiiasy köterıp kele jatqan parlament bilıgın ūlǧaitu mäselesın qolǧa almai körgen künımız osy!
Qazybek İSA,
QR Parlamentı Mäjılısı deputaty
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
