Qazaq halqynyŋ salt-dästürı — ǧasyrlar boiy qalyptasqan ruhani bailyqtyŋ, ūlttyq bolmystyŋ körınısı. Būl dästürler ūlttyŋ tūrmys-saltymen, dünietanymymen, adamgerşılık ūstanymdarymen tyǧyz bailanysty.
Sonyŋ ışınde kiım kiiu mädenietı — halqymyzdyŋ ädep pen estetikany, salt pen senımdı toǧystyrǧan erekşe qyry. Äsırese äielderdıŋ ūlttyq kiım kiiu dästürı — qazaq mädenietınıŋ tereŋınen syr şertetın airyqşa dünielerdıŋ bırı. Qazaq äielınıŋ kiımı tek kündelıktı tūrmysqa arnalǧan jabyn ǧana emes, onyŋ jasy, otbasylyq jaǧdaiy, äleumettık märtebesı jäne şyqqan ortasy turaly mol maǧlūmat beretın tanymdyq qūral sanalǧan.
Qazaq qyz-kelınşekterınıŋ kiım ülgılerı ärqaşan näzıktıkpen, talǧampazdyqpen jäne körkemdıkpen erekşelenıp otyrǧan. Mysaly, boijetken qyzdar köbıne aşyq tüstı, jeŋıl matadan tıgılgen keŋ etektı köilek kigen. Olardyŋ syrtynan kamzol kigızılgen, ol köbınese barqyt nemese şūǧadan tıgılgen, altyn-kümıs zermen, oiu-örnekpen sändelgen. Jas kelınder men tūrmystaǧy äielder üşın kiımnıŋ türı özgeşe bolǧan. Olar köbıne salmaqty reŋktegı kiım kiıp, basyna kimeşek, jaulyq, jelek tartqan. Al saltanatty sätterge arnalǧan säukele — qazaq äiel kiımınıŋ eŋ kürdelı ärı märtebelı ülgısı. Ol tek sän üşın emes, kelınnıŋ äleumettık deŋgeiı men otbasyndaǧy ornyn bıldıretın maŋyzǧa ie bolǧan. Säukelenıŋ biıktıgı, bezendırıluı, qoldanylǧan materialdaryna qarap, otbasylyq jaǧdai men şyqqan ortasyn baǧamdauǧa bolatyn.
Ūlttyq kiımnıŋ negızgı erekşelıkterınıŋ bırı — ondaǧy oiu-örnekter men tüsterdıŋ mänı. Ärbır örnek — belgılı bır nanym-senımdı bıldırıp, kiımge simvolikalyq mazmūn darytqan. Mysaly, "qoşqar müiız", "tüie taban", "irek su" siiaqty örnekter adamdy jamandyqtan qorǧaidy dep senılgen. Būdan bölek, kiımdegı tüsterdıŋ de özındık maǧynasy bolǧan: aq — tazalyqty, qyzyl — quanyş pen sän-saltanatty, qara — baisaldylyqty bıldırgen.
Kiımmen qatar, qazaq äielınıŋ beinesın tolyqtyryp tūrǧan taǧy bır maŋyzdy element — zergerlık būiymdar. Syrǧa, şolpy, şaşbau, bılezık, jüzık siiaqty äşekeiler äiel kiımınıŋ ajyramas bölıgı sanalǧan. Būl būiymdar tek körkemdık qyzmet atqarmaǧan, sonymen qatar äleumettık belgı retınde de baǧalanǧan. Mysaly, däulettı otbasylardyŋ äielderı kümıs, altyn äşekeiler taqsa, qarapaiym halyq tastan nemese mys, jezden jasalǧan būiymdardy qoldanǧan. Äşekeilerdıŋ pışını men sany da erekşe mänge ie bolǧan: keide olar tūmar retınde taǧylyp, türlı jamandyqtardan saqtaidy dep senılgen.
Bügınde ūlttyq kiım ülgılerı qaita jaŋǧyryp, zamanaui sänmen üilesım tauyp keledı. Köptegen otandyq dizainerler qazaqy naqyştaǧy äiel kiımderın jasap, olardy halyqaralyq podiumdarda ūsynuda. Būl — ūlttyŋ özındık mädeni kodynyŋ saqtalyp, zaman aǧymyna sai türlenıp kele jatqanyn körsetedı. Toilarda, ūlttyq merekelerde, sän körsetılımderınde qazaqtyŋ dästürlı kiımderı qaitadan sänge ainaldy. Ūlttyq kiım kiiu — būl tek sän emes, ruhani tamyrǧa oralu, ötkenmen jalǧasu degen söz.
Qazaq äielderınıŋ kiım kiiu mädenietı — halqymyzdyŋ tarihymen, dünietanymymen, ömır süru saltymen tyǧyz bailanysty mädeni qūbylys. Būl — ūlttyŋ körkemdık talǧamynyŋ, äleumettık qūrylymynyŋ jäne ruhani düniesınıŋ ainasy. Ūrpaq sabaqtastyǧy üzılmesın desek, ūlttyq kiımnıŋ qadırın ūǧynyp, ony tek mūrajai jädıgerı emes, qazırgı ömırımızdıŋ de bır bölşegı retınde qabyldai bıluımız qajet.
