«Biz balany durys tárbıelep júrmiz be?» – Ahmet Ómirzaq

1577
Adyrna.kz Telegram
foto: ádebıet portaly
foto: ádebıet portaly

Qazaqqa ózin-ózi jek kórý vırýsyn taratyp otyrǵandar men sol dertti juqtyryp alǵandardyń tuqymy tuzdaı qurymaı el bolýymyz qıyn! Al ol kún qashan keledi?

Maǵjannyń myna kúıinishin endi uqqandaımyn:

Jer júzin topan bassa eken!
Asqar taýdan assa eken!
Taýdaı tolqyn qutyryp,
Ýly kóbik shashsa eken!
Bassa eken topan jer júzin!
Japsa eken kóbik kún kózin!
Jandy, jansyz joq bolyp,
Qalsam jalǵyz bir ózim!
Jan ıesi tunshyqsa!
Ún ıesi ún shyqsa!
Qarańǵy jerdiń kógine
Kún bolyp sonda men shyqsam!
Qandaı oıyn salar em!
Jalynmen bárin jalar em!
Eki-sheksiz dúnıede
Jalǵyz ózim qalar em!
Zaýlaǵan ot - jalǵyz jan,
Jer minezdi joq adam.
Zaýlap turǵan otymnan
Jaratar em jańa adam...
Kúıingennen kúı, zaryqqannan zar shyǵady-aý...
Ortasyn rýhsyz, aıar, námárt, zalym pendelerden tazartpaı qazaqtyń kúni týmaıtyny anyq...

Ózińe suraq qoıyp kórshi: Balańdy qalaı tárbıeleısiń? Jek kórip pe, jaqsy kórip pe?

Is bilgenniń isine, sóz bilgenniń sózine qarap otyrǵan halyq ta bir sábı! Sol túsinik sanasyzdyń jetesine jetpegenshe el bolýymyz qıyn!

Búgingi qazaq keketý men kelekeleýdi biledi, óz basyndaǵy boqqa qaramaı, ózgeniń basyndaǵy shoqqa qaraǵysh!

Qashanda ózin ózgeden zor tutqan eldiń (aýyzben emes, sanamen!) tasy órge domalaǵan!

Din dese arabqa, til dese orysqa, dúnıe dese qytaıǵa, tárbıe dese batysqa tabynyp otyrǵan elde qaıbir rýh bolsyn?

Urpaǵyń – erteńgi qazaq myqty bolsyn deseń:

Onyń ata-babasy myqty bolǵanyn, sol úshin az bola tura osynshama alyp jerdi ıelenip otyrǵanyn qulaǵyna quı!

Kúlli álemdi at tuıaǵynan shyqqan shańǵa kómgen qaharly ǵundardyń tuqymy ekenin esine jıi sal!

«Álemniń ekinshi ustazy» atanǵan ál-Farabıdiń osy jerde dúnıege kelgenin sanasyna jetkiz!

Baıbarys sultannyń Egıpetke qul bolyp baryp, patsha bolyp bılegenin maqtanyshpen aıt!

Tomırıstiń parsylardy qalaı byt-shyt qylyp, patshasynyń basyn qan toly meske salǵanyn áńgimelep ber!

Eshkimnen beti qaıtpaǵan Aleksandr Makedonskııdiń osy dalada ǵana jeńiliske ushyraǵanyn túsindir!

Qazaq handyǵyn qurǵandardyń babasynan qalǵan Uly dalada qalaı memleket qurǵanyn baıanda!

Kenesary han ólgen soń táýelsizdikke deıingi (1847-1991) 144 jylda qazaqtyń óz táýelsizdigi úshin 300-den asa kóterilis jasaǵanyn umyttyrma!

Sondaı-aq barlyq salada talantty, myqty qazaqtar bolǵanyn jáne bola beretinine mysaldar keltirip dálelmen kórset!

Arǵy dáýirde óz jazýy, óz kúntizbesi bolǵanyn, zaman alasapyranynda olardy tanýdan aıyrylyp, tóltýma mádenıetinen kóz jazyp qalǵanyn, biraq bári qaıta qalpyna keletinin sanasyna quı!

Al eger osylardyń ornyna «qazaqtyń jaýy – qazaq» dep, ultyńa degen jekkórinishti oıatyp – qudaıdyń qarǵysyna ushyrap otyrsań urpaǵyń qaıtip adam bolady? Ózińe ózińniń janyń ashymasa basqany synaý ne teńiń?!

Qoly bos adamnyń keritartpalyǵy, aýzy bos adamnyń sózi kóp.

Adamdy adam qylatyn teginiń myqty ekenin seziný men bolashaǵyna degen úmit qana. Ol ekeýin maqurym adamda eshteńe de joq!

Ahmet Ómirzaq

Pikirler