21 mausym künı Almaty oblysy, Kegen audanyna qarasty Qarqara jailauynda dästürlı “Qymyzmūryndyq–2025” mädeni şarasy men respublikalyq deŋgeide ötken «Jolan jüirıgı» at bäigesı öttı. Şaraǧa onǧa juyq elden 10 myŋnan astam adam jinaldy.
Köşpendılerdıŋ ömır salty men töl mädenietın körıp, sezıngısı keletınder üşın būl kün – erekşe äserge toly boldy. Qarqara jailauy naǧyz köşpendıler astanasyna ainaldy. Jailau törıne 50-ge juyq kiız üi tıgılıp, ūlttyq kiımdegı qyz-kelınşekter qymyz sapyryp, qonaqtardy salt-dästürge sai qarsy aldy.
QYMYZMŪRYNDYQ — DÄSTÜRDIŊ ORALUY
Qymyzmūryndyq - bienı bailap, mausymdaǧy alǧaşqy pısken qymyzdy auyl-aimaqqa ūsynu dästürı. Qarqaradaǧy qymyzmūryndyq sony jaŋǧyrtyp qana qoimai, ūlttyq bırlık pen mädeni mūrany därıpteudıŋ jarqyn ülgısıne ainaldy.
Şara aiasynda jailauǧa kelgen halyqqa 1000 litr qymyz tegın taratyldy. Jergılıktı tūrǧyndar daiyndaǧan bal tatyǧan susyn jūrtty täntı ettı. Qymyzben bırge ūlttyq taǧamdar ūsynylyp, etnografiialyq körmeler ūiymdastyryldy.
Ūlttyq mereke aiasynda jailau törınde ötken ıs-şaraǧa kelgen Mäjılıs deputaty Janarbek Äşımjan tandanysyn jasyra almady. Onyŋ aituynşa, qymyzmūryndyq tek mädeni mūrany ūlyqtau emes, sonymen bırge ūlttyq immunitettı saqtau men turistık äleuettı arttyrudyŋ maŋyzdy qūraly.
“Täuelsızdık alǧannan keiın qymyzmūryndyq dästürı elımızdıŋ türlı aimaqtarynda qaita jaŋǧyryp keledı. Sonyŋ ışınde Qarqara jailauynda jyl saiyn dästürlı türde ūiymdastyrylyp kele jatyr. Bız būl igı ıstıŋ bastau alǧan sätınen bastap kuäsı bolyp kelemız. Būl tek Kegen audany ne Almaty oblysy ǧana üşın emes, respublika kölemınde maŋyzdy, köp qyrly şara.
Biylǧy qymyzmūryndyqqa elımızdıŋ tükpır-tükpırınen tarihşylar, ǧalymdar, öner ielerı, baluandar, atbegıler, ziialy qauym ökılderı bas qosyp, osy Qarqara jailauynda merekenı atap öttı. Qarqara – qazaqtyŋ eŋ ūly, eŋ baitaq jailaularynyŋ bırı. Būl öŋırde ötetın būl şara jyldan-jylǧa auqymyn keŋeitıp, ülken ūlttyq järmeŋkege ainalyp keledı”, – dedı Janarbek Äşımjan.
«BŪL – QAZAQTYŊ BOLMYSY»
Sonymen qatar, ol būl merekenıŋ ideologiialyq maŋyzyn da erekşe atap öttı. Jahandanu zamanynda ūlt retınde saqtaludyŋ basty joly – dästür men tarihi jady ekenın aitty.
”Qazır özderıŋız körıp otyrǧandai, jahandanu däuırınde ärtürlı böten ideologiialar, jat piǧyldar bızdıŋ sanamyzǧa, tūrmys-tırşılıgımızge enıp jatyr. Mūndai jaǧdaida ūrpaǧymyzdy ūlttyq tärbie arqyly, ata-babadan jetken salt-dästür arqyly tärbieleu maŋyzdy. Bız qymyzmūryndyq arqyly baluan kürestıremız, qūs saldyramyz, at baptaimyz, jylqy ösıremız, qoi baǧamyz – būl qazaqtyŋ bolmysy.
Bügıngı järmeŋkede sonyŋ bärı körınıs tapty. Sondyqtan menıŋ oiymşa, būl şara tek mädeni ıs-şara ǧana emes, ūlttyq immunitettı qalyptastyratyn, ärı bolaşaqta ekonomikamyzdyŋ bır tıregıne ainalatyn ülken joba. Būl — halqymyzdyŋ öz tarihyna, öz tamyryna qaita oraluynyŋ, ūlttyq sananyŋ jaŋǧyruynyŋ körınısı. Mūndai bastamalar — naǧyz ideologiianyŋ altyn dıŋgegı”, - dedı deputat.
«QYMYZMŪRYNDYQTY ŪLTTYQ BRENDTKE AINALDYRU KEREK»
Şaraǧa alǧaş kelgen käsıpker Syrymbek Tau da öz äserımen bölıstı.
“Qymyzmūryndyqqa alǧaş ret keluım. Būryn-soŋdy estıgenım bolmasa, qatyspappyn. Üş-tört jyl būryn tanystarym aityp jüretın. Osy joly arnaiy Semeiden keldım.
Aşyǧyn aitsam, qymyzmūryndyq dästürı turaly būryn onşa bılmeidı ekem. Qymyzdy ıştım, jaqsy köremın, bıraq būl dästürdıŋ män-maŋyzy tereŋ ekenın endı ǧana tüsınıp jatyrmyn. Aǧalarymyz aityp bergen soŋ baryp män berıp, baǧasyna jettım. Osyndai keŋ dalada, ülken kölemde ūlttyq dästürımız ūlyqtalyp jatqanyna quanyştymyn. Būl – bız üşın ülken qūndylyq. Qatelespesem, qymyzmūryndyq däl osylai keŋ kölemde tek osy öŋırde ötetın siiaqty”, – dedı ol.
Sonymen qatar ol qymyzmūryndyqty ūlttyq brendke ainaldyrudy ūsyndy.
“Menıŋ oiymşa, bız qymyzdy neǧūrlym keŋınen nasihattasaq, ol soǧūrlym qazaqtyŋ töl önımı retınde tanyla tüsedı. Qymyz tek qazaqqa ǧana tiesılı emes, ony basqa da halyqtar ışedı. Bıraq bız sol arqyly özımızdıŋ ūlttyq brendımız retınde därıpteuımız kerek.
Qymyzmūryndyqty tek bäige, kürespen şektemei, ülken deŋgeige şyǧarǧan jön. Mysaly, "Bürkıtşıler toiy" siiaqty halyqaralyq ıs-şaralarǧa qanşama turist keledı. Sol siiaqty qymyzmūryndyqty da älemdık deŋgeide ūiymdastyryp, şeteldık tanymal tūlǧalardy şaqyrsaq, turizmge de ülken üles qosar edık. Qymyzdyŋ "kökesı" osy kezde, osy öŋırde dep körsetetındei etuımız qajet”, – dep pıkır bıldırdı Syrymbek Tau.
Qolöner şeberlerı de būl kündı bos ötkızgen joq. Järmeŋkede kümısten jasalǧan äşekeiler, kiızden, terıden tıgılgen būiymdar satylymǧa şyqty. Turister men qonaqtar būiymdardyŋ qolmen jasalǧan sapasyna erekşe qyzyǧuşylyq tanytty.
Qymyzmūryndyq barysynda ūlttyq sport türlerı boiynşa saiystar öttı. Qara tas köteru, arba süireu, qoi köteru siiaqty qazaqtyŋ ejelgı küş synasu oiyndary körermennıŋ yqylasyna bölendı. 85 kelıden asatyn qoidy köteru jarysynda qairat pen şeberlık synǧa tüstı.
Sonymen qatar, dala teatry qoiylyp, köşpendıler ömırınen körınıster sahnalandy. Batyrlar men aŋşylar, sal-serıler men abyzdardyŋ beinesın somdaǧan ärtıster Qarqarany aşyq aspan astyndaǧy teatr alaŋyna ainaldyrdy.
“JOLAN JÜIRIGI” — TŪLPARLAR DODASY
Şaranyŋ şaryqtau şegı — respublikalyq deŋgeide ūiymdastyrylǧan “Jolan jüirıgı” at bäigesı boldy. Būl jarysqa Qazaqstannyŋ barlyq öŋırlerınen jäne Qyrǧyzstannan kelgen 150-ge juyq jüirık qatysty.
Alaman bäigede (31 şaqyrym) Jambyl oblysynan kelgen Aidar Nūrmūhametovtyŋ "Aibalta" atty säigülıgı märege bırınşı kelıp, Changan krossoverın*jeŋıp aldy. Şabandozy — Meiır Däuletbai.
Ekınşı bolyp märe syzyǧyn kesken — Qyrǧyzstandyq şabandoz Manas Zamirbekov tızgındegen "Qarager". Būl at iesı Şaabiden Toqtosartovqa 2,5 million teŋge tabys äkeldı.
Üşınşı oryn — "Otyrar" atty tūlparǧa būiyrdy. Şabandoz Arystanbek Aŋsar, at iesı — Balqaş audanynan kelgen Saparǧali Satpaev. Jülde qory – 1 million teŋge.
Al top bäigede (18 şaqyrym) Talǧar audanynan kelgen "Qalqaman" atty tūlpar top jardy. Şabandozy — Amangeldı Nūrislam, iesı — Maǧauiia Qazbekov. Jülde retınde Changan kölıgı tabystaldy.
Sondai-aq, "Mamaiqara" atty tūlparmen Qarasai audanynan kelgen Merei Ǧaripullin men at iesı Sekenai Böbekbaev 1 million teŋge jülde jeŋıp aldy. Raiymbekten kelgen Raian Tıleubai "Merdes" atymen şauyp, 700 myŋ teŋgenı enşıledı.
Qūnan bäigede (9 şaqyrym) Qyrǧyzstandyq Arsen Bolotbekov pen onyŋ "Roki" atty tūlpary 2 million teŋge jüldenı ielendı. Almaty qalasynan kelgen Aibatyr Seitbotqalov pen at iesı Ertai Qūrmanǧaliev 1 million teŋge jülde ūtyp aldy.
«BŪL – TOI EMES, MAǦYNALY JİYN»
Şara soŋynda Kegen audanynyŋ äkımı Nūrbaqyt Teŋızbaev barlyq qatysuşylar men qoldau bıldırgen azamattarǧa rizaşylyǧyn bıldırdı.
«Jalǧyzdyŋ ünı, jaiaudyŋ şaŋy şyqpas» deidı halqymyz. Būl – ülken şara da sondai bırıgudıŋ nätijesı. Is-şara Marat Eleusūlynyŋ qoldauymen jäne halyqqa salt-dästürdı nasihattau maqsatynda ūiymdastyryldy. Būl – tek qana toi emes, şyn mänınde maǧynaly jiyn. Salt-dästürmen jalǧasqan auyl şaruaşylyq körmelerı, qolöner şeberlerı, ūlttyq qūndylyqtardy därıpteu, mädenietımızdı nasihattau, ūlttyq sport türlerın qoldau baǧytynda ülken merekelık şara öttı”, – dedı ol.
Äkımnıŋ aituynşa, şara biudjetı tek memleket esebınen emes, audan äkımderı men käsıpkerlerdıŋ demeuşılıgı arqyly jüzege asqan. Al mädeni jäne sporttyq baǧdarlamalar üşın arnaiy basqarmalar tarapynan qoldau körsetılgen.
“Biylǧy erekşelık – jyl ötken saiyn şaranyŋ auqymy keŋeiıp keledı. Qolöner şeberlerınıŋ, etnomädeni ortalyqtardyŋ, ūlttyq oiyndardyŋ sany artty. Turizmdı nasihattap jatqan käsıpkerlerdıŋ de eŋbegı körınıp tūr. Būl – qymyzmūryndyqtyŋ tek toi emes, ideologiialyq, ekonomikalyq, mädeni jobaǧa ainalǧanynyŋ dälelı”, – dep atap öttı äkım.
Keler jylǧa arnalǧan jospar da – auqymdy. Kegen tabiǧaty men jailauynyŋ mümkındıgı mol ekenın aitqan äkım aldaǧy uaqytta Qarqara men Jylqy auyly, Tūiyq özenı maŋyndaǧy infraqūrylymnyŋ damitynyn atap öttı.
“Qymyzmūryndyq kelesı jyly būdan da keŋ kölemde ötedı dep senemız. Būl jolǧy ūiymdastyrylǧan şara – sonyŋ bastauy, alǧyşarty. Bız tek Qaiyŋdy men Kölsaimen şektelmeimız. Raiymbek jerınıŋ ärbır tasy men saiy – tarih pen tabiǧattyŋ syiy. Bız sony körsetuımız kerek. Al būl şara – sonyŋ jarqyn körınısı”, – dedı audan äkımı.
Qarqara jailauynda ötken būl auqymdy şara – ūlttyq ruhtyŋ, tarihi jadymyzdyŋ jäne mädeni mūramyzdyŋ bır arnada toǧysqan körınısı. Qymyzmūryndyq pen at jarysyn tamaşalaǧan myŋdaǧan adamnyŋ köŋılınde köşpendıler mädenietıne degen qūrmet pen maqtanyş sezımı qaldy. Ūiymdastyruşylardyŋ aituynşa, būl şara aldaǧy uaqytta halyqaralyq deŋgeidegı etnofestivalge ainaluy mümkın
