Kóne dástúr sabaqtastyǵynyń belgisi sanalatyn, ulttyq mádenıettiń qaıta túlegen erekshe kúni - Naýryz merekesi. Ózge eldegi qandastarymyz merekeni qalaı toılaıdy? “Adyrna” ulttyq portaly sheteldegi qazaqtardan surap bildi.
Birneshe jyl buryn Almatyǵa kóship kelgen Ernur Manaphanuly Qytaıdaǵy qazaqtar merekeni erekshe atap ótetinin aıtady.
“Qytaı qazaqtary men Qazaqstannyń Naýryz merekesinde ózgeshelikter bar. Ásirese, Naýryz kójeni jasaý ýaqyty uqsamaıdy eken. Ol jaqta Kúnishe jyl sanaý esebi boıynsha, ekinshi aıdyń 21-shi kúnine týra keledi. Birinshi aıdyń toǵyzynan bastap, ár taq kúni kóje jasalady. Iaǵnı jyl sanaýdyń alǵashqy aıynyń toǵyzynshy, on birinshi, on úshinshi kúni dep jalǵastyryp, barlyq taq kúnderi kóje pisiredi», - deıdi ol.
Ernur Manaphanuly kójeniń jasalý barysyna toqtalǵan.
«Aýyl-aýyl boıynsha, bolmasa birneshe otbasy nemese birneshe kórshi birigip kóje jasaıdy. Bir kúnniń ózinde 5-6 otbasy, keıde 10 shaqty otbasy birigip kóje daıyndap jatady. Sol kóje pisken ýaqyttan bastap, árbir otbasy ózderiniń týǵany, dos-jarany, tanystaryn shaqyrady. Sóıtip, úı-úıdi aralap, kóje iship, merekeni toılaıdy», - deıdi Ernur Manaphanuly.
«KÁRI JILIK - NAÝRYZ KÓJENIŃ BASTY SÚIEGI»
Ernur Manaphanuly Qytaı qazaqtary orasynda jasalatyn Naýryz kójeniń quramyn da aıta ketti.
“Qytaı qazaqtary Naýryz kóje jasaǵan kezde 7 túrli dámdi salady. 7 túrli dámge: tuz, sý, bıdaı, et, qamyr jáne osy sııaqty dámge toltyrady. Jetiden artyq bolsa eshteńe etpeıdi. Odan bólek, Naýryz kójege saqtalatyn basty súıek sol jyly soıǵan soǵymnyń kári jiligi bolady. Kári jilikti bólmeı, biteý kúıinde óziniń etimen qosyp saqtap qoıady. Sondaı-aq, soǵymnan qazy-qarta, jal-jaıa qosady. Biraq kári jilik sol kúngi tabaqtyń basty súıegi bolyp esepteledi. Kóje jasaǵan otbasy kári jilikti úlken tabaqqa salyp, dastarhan ortasyna qoıyp qoıady. Kelgen-ketken adamdar tamaq jep, kójesin iship, et jep, sol kári jilikten bir-bir japyraq et kesip, aýyz tıedi”, - deıdi Ernur Manaphanuly.
TÁŃIRShILDIK QALDYǴY MA?
Túrkııada turatyn qazaq Álıhan Janaltaı Naýryz merekesin toılaý daǵdyǵa aınalmaǵanyn aıtty.
“Kezinde Túrkııada Naýryz meıramy quttyqtalynbaǵandyqtan, sondaǵy sondaı-aq Eýropadaǵy qazaqtar arasynda umytyldy. Tek Qazaqstannyń táýelsizdiginen keıin ǵana biline bastaldy. Biraq ókinishke qaraı, merekelep toılaý tym daǵdyǵa aınalǵan joq», - deıdi Túrkııada turatyn Álıhan Janaltaı.
Sondaı-aq, Ankarada oqyp jatqan magıstrant, qazaq qyzy Araı Edilbaı da Túrkııada Naýryz merekesi sezilmeıtinin aıtady.
“Túrikter Ramazan aıyna kóp mán beretin bolǵandyqtan, Naýryz merekesin “tengrızmnen qalǵan” dep esepteıtindeı. Degenmen, Naýryz merekesine arnalǵan shaǵyn bir konert bolyp turady. Biz osyndaǵy qazaqtar bolyp, ózimizdiń ulttyq kıimdi kıip, Naýryzdy sezinýge tyrysamyz”, - deıdi Araı Edilbaı.
«TÁLIPTER KELGELI NAÝRYZDY UMYTTYQ»
Al Aýǵanstanda turatyn qazaq Halmuhammed Mahmudı Naýryz merekesin toılaý saǵynyshqa aınalǵanyn aıtady.
“Bılikke tálipter kelgeli, qazaqtar Naýryz merekesin toılaýdy qoıdy. Buryn óz aramyzda shaǵyn bolsa da atap ótetin edik, qazir múlde toılamaımyz. Qazaqstanda bul merekeni erekshe toılaıdy. Biz tarıhı Otanymyzdy merekemen shyn júrekten quttyqtaımyz”, - deıdi Halmuhammed.
Aýǵanstanda 2021 jyly tálipter bılikke qaıta oralyp, ýaqytsha úkimet qurǵan. Islam dini qaǵıdalaryna júginetin bul qurylym «Aýǵanstan ıslam ámirlikteri ótpeli úkimeti» dep atalady. Bul bılik ıeleri halyqtardyń mádenıeti, áıel quqyǵy máselelerine shekesinen qarap keledi.
KÓRISÝ MAŃYZDYRAQ
Iranda týyp, ósip, atamekenge oralǵanyna 30 jyldan asqan Júsip Bókenuly óziniń Naýryz merekesin tek Qazaqstanǵa kelip toılaı bastaǵanyn aıtady.
“Iran qazaqtary Naýryzdy qarsy almaıdy. Tek 14 naýryz kúni kórisedi. Aǵaıyn-týys, baýyrlarǵa, quda-jekjattarǵa baryp, amandasyp, jolyǵyp jatamyz. Biraq Qazaqstanǵa kelip, kózimiz ashyldy. Mynda Naýryz merekesi erekshe toılanady», - deıdi ol.
Júsip Bókenuly Iranda Naýryzdyń ózindik erekshelikteri bar ekenin jáne memleket 13 kún demalys beretinin aıtady.
«Sol demalysty paıdalanýǵa tyrysyp, parsylardyń úıine baratyn edik. Biraq, ol jaqta kóbine kishi jáne úlken aıtty (Oraza aıt pen Qurban aıt) erekshe toılaıdy. Úı-úıdi aralap, quttyqtap jatady”, - deıdi Júsip Bókenuly.
