Köne dästür sabaqtastyǧynyŋ belgısı sanalatyn, ūlttyq mädeniettıŋ qaita tülegen erekşe künı - Nauryz merekesı. Özge eldegı qandastarymyz merekenı qalai toilaidy? “Adyrna” ūlttyq portaly şeteldegı qazaqtardan sūrap bıldı.
Bırneşe jyl būryn Almatyǧa köşıp kelgen Ernūr Manaphanūly Qytaidaǧy qazaqtar merekenı erekşe atap ötetının aitady.
“Qytai qazaqtary men Qazaqstannyŋ Nauryz merekesınde özgeşelıkter bar. Äsırese, Nauryz köjenı jasau uaqyty ūqsamaidy eken. Ol jaqta Künışe jyl sanau esebı boiynşa, ekınşı aidyŋ 21-şı künıne tura keledı. Bırınşı aidyŋ toǧyzynan bastap, är taq künı köje jasalady. Iаǧni jyl sanaudyŋ alǧaşqy aiynyŋ toǧyzynşy, on bırınşı, on üşınşı künı dep jalǧastyryp, barlyq taq künderı köje pısıredı», - deidı ol.
Ernūr Manaphanūly köjenıŋ jasalu barysyna toqtalǧan.
«Auyl-auyl boiynşa, bolmasa bırneşe otbasy nemese bırneşe körşı bırıgıp köje jasaidy. Bır künnıŋ özınde 5-6 otbasy, keide 10 şaqty otbasy bırıgıp köje daiyndap jatady. Sol köje pısken uaqyttan bastap, ärbır otbasy özderınıŋ tuǧany, dos-jarany, tanystaryn şaqyrady. Söitıp, üi-üidı aralap, köje ışıp, merekenı toilaidy», - deidı Ernūr Manaphanūly.
«KÄRI JILIK - NAURYZ KÖJENIŊ BASTY SÜIEGI»
Ernūr Manaphanūly Qytai qazaqtary orasynda jasalatyn Nauryz köjenıŋ qūramyn da aita kettı.
“Qytai qazaqtary Nauryz köje jasaǧan kezde 7 türlı dämdı salady. 7 türlı dämge: tūz, su, bidai, et, qamyr jäne osy siiaqty dämge toltyrady. Jetıden artyq bolsa eşteŋe etpeidı. Odan bölek, Nauryz köjege saqtalatyn basty süiek sol jyly soiǧan soǧymnyŋ kärı jılıgı bolady. Kärı jılıktı bölmei, bıteu küiınde özınıŋ etımen qosyp saqtap qoiady. Sondai-aq, soǧymnan qazy-qarta, jal-jaia qosady. Bıraq kärı jılık sol küngı tabaqtyŋ basty süiegı bolyp esepteledı. Köje jasaǧan otbasy kärı jılıktı ülken tabaqqa salyp, dastarhan ortasyna qoiyp qoiady. Kelgen-ketken adamdar tamaq jep, köjesın ışıp, et jep, sol kärı jılıkten bır-bır japyraq et kesıp, auyz tiedı”, - deidı Ernūr Manaphanūly.
TÄŊIRŞILDIK QALDYǦY MA?
Türkiiada tūratyn qazaq Älihan Janaltai Nauryz merekesın toilau daǧdyǧa ainalmaǧanyn aitty.
“Kezinde Türkiiada Nauryz meiramy qūttyqtalynbaǧandyqtan, sondaǧy sondai-aq Europadaǧy qazaqtar arasynda ūmytyldy. Tek Qazaqstannyŋ täuelsizdiginen keiin ǧana biline bastaldy. Biraq ökınışke qarai, merekelep toilau tym daǧdyǧa ainalǧan joq», - deidı Türkiiada tūratyn Älihan Janaltai.
Sondai-aq, Ankarada oqyp jatqan magistrant, qazaq qyzy Arai Edılbai da Türkiiada Nauryz merekesı sezılmeitının aitady.
“Türıkter Ramazan aiyna köp män beretın bolǧandyqtan, Nauryz merekesın “tengrizmnen qalǧan” dep esepteitındei. Degenmen, Nauryz merekesıne arnalǧan şaǧyn bır konsert bolyp tūrady. Bız osyndaǧy qazaqtar bolyp, özımızdıŋ ūlttyq kiımdı kiıp, Nauryzdy sezınuge tyrysamyz”, - deidı Arai Edılbai.
«TÄLIPTER KELGELI NAURYZDY ŪMYTTYQ»
Al Auǧanstanda tūratyn qazaq Halmūhammed Mahmūdi Nauryz merekesın toilau saǧynyşqa ainalǧanyn aitady.
“Bilıkke tälıpter kelgelı, qazaqtar Nauryz merekesın toilaudy qoidy. Būryn öz aramyzda şaǧyn bolsa da atap ötetın edık, qazır mülde toilamaimyz. Qazaqstanda būl merekenı erekşe toilaidy. Bız tarihi Otanymyzdy merekemen şyn jürekten qūttyqtaimyz”, - deidı Halmūhammed.
Auǧanstanda 2021 jyly tälıpter bilıkke qaita oralyp, uaqytşa ükımet qūrǧan. İslam dını qaǧidalaryna jügınetın būl qūrylym «Auǧanstan islam ämırlıkterı ötpelı ükımetı» dep atalady. Būl bilık ielerı halyqtardyŋ mädenietı, äiel qūqyǧy mäselelerıne şekesınen qarap keledı.
KÖRISU MAŊYZDYRAQ
İranda tuyp, ösıp, atamekenge oralǧanyna 30 jyldan asqan Jüsıp Bökenūly özınıŋ Nauryz merekesın tek Qazaqstanǧa kelıp toilai bastaǧanyn aitady.
“İran qazaqtary Nauryzdy qarsy almaidy. Tek 14 nauryz künı körısedı. Aǧaiyn-tuys, bauyrlarǧa, qūda-jekjattarǧa baryp, amandasyp, jolyǧyp jatamyz. Bıraq Qazaqstanǧa kelıp, közımız aşyldy. Mynda Nauryz merekesı erekşe toilanady», - deidı ol.
Jüsıp Bökenūly İranda Nauryzdyŋ özındık erekşelıkterı bar ekenın jäne memleket 13 kün demalys beretının aitady.
«Sol demalysty paidalanuǧa tyrysyp, parsylardyŋ üiıne baratyn edık. Bıraq, ol jaqta köbıne kışı jäne ülken aitty (Oraza ait pen Qūrban ait) erekşe toilaidy. Üi-üidı aralap, qūttyqtap jatady”, - deidı Jüsıp Bökenūly.
Ūqsas jaŋalyqtar
