بۇگىنگى كۇنى اقتوبە وبلىسىندا 90-نان استام ۇلت وكىلى تۇرادى. سونداي-اق وڭىردە 18 ەتنومادەني بىرلەستىك جۇمىس جاسايدى. قازىرگى تاڭدا اتالعان ۇلتتىق-مادەني بىرلەستىكتەر قوعامداعى ماسەلەلەرگە ءۇن قاتىپ، وڭىردە بەيبىتشىلىك پەن تاتۋلىقتىڭ ورناۋىنا سۇبەلى ۇلەس قوسىپ كەلەدى. ءبىز وسى ورايدا وڭىردە العاش قۇرىلعان بىرنەشە بىرلەستىك وكىلدەرىمەن تىلدەسكەن ەدىك.
اقتوبەدە 500-گە جۋىق ەۆرەي تۇرادى
1996 جىلى قۇرىلعان «شالوم» بىرلەستىگى — وسى وڭىردە قۇرىلعان العاشقى بىرلەستىكتەردىڭ ءبىرى. بۇل بىرلەستىكتىڭ قۇرىلۋىنا اتسالىسقان بۇگىندە اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن ازامات يۋرمان ياكوۆ. ودان كەيىن بىرلەستىكتى مارك يوففە مەن سەمەن رەزنيك باسقاردى.
ورتالىق قۇرىلعاننان كەيىن بىرتىندەپ جەكسەنبىلىك مەكتەپ پايدا بولدى، ۇيىم قالا مەن وبلىستىڭ بارلىق ءىس -شارالارىنا قاتىسا باستادى. سونداي-اق قايىرىمدىلىق قورى، ونەر ستۋدياسى، بي توبى اشىلدى. وسى كۇنگە دەيىن بىرلەستىك جانىندا ت.احتانوۆ اتىنداعى وبلىستىق دراما تەاترىنىڭ اكتريساسى، ورتالىق توراعاسى پولينا ساۆيتسكايا باسقاراتىن «ميسحاك» (بۇل «ويىن»، «كوڭىلدى» دەگەندى بىلدىرەدى) ەۆرەي تەاترى بار. بۇل تەاتر فەستيۆالدەردە جۇلدەلى ورىنداردى يەلەنىپ ءجۇر.
— تاريحقا كوز جۇگىرتسەك، بۇل وڭىرگە ەۆرەيلەر وتباسى سوناۋ ءحىح عاسىردا كوشىپ كەلگەن. اقتوبە جەرى بارلىق الەمدەگى ەل سياقتى ەۆرەي ۇلتىنا ورتاق ءۇي بولدى. مىنە، بۇگىنگە دەيىن ەۆرەيلەر وسى وڭىردە وزگە ۇلت وكىلدەرىمەن تاتۋ-ءتاتتى تۇرىپ جاتىر. مەن بۇل ۇيىمدى 2010 جىلدان بەرى باسقارىپ كەلەمىن. ءبىزدىڭ بىرلەستىك وكىلدەرى ءاردايىم وبلىستاعى قوعامدىق جۇمىستارعا بەلسەنە اتسالىسادى. بۇگىنگى كۇنى اقتوبە وبلىسىندا 500-گە جۋىق ەۆرەي تۇرادى. ولاردىڭ دەنى سوناۋ وتكەن عاسىردا قازاقستاندى يندۋستريالاندىرۋ ۋاقىتىندا قونىس اۋدارعان. جاڭادان سالىنعان زاۋىتتارعا دا نەگىزىنەن ەۆرەي ۇلتىنان شىققان ينجەنەرلەر كەلگەن. اسىرەسە، اقتوبەنىڭ تۇرعىندار قالاشىعى اۋدانىنداعى ەكى ىرگەلى زاۋىتتا كوپ ەۆرەي جۇمىس جاساعان. سونداي-اق، ارنايى ءبولۋ ءتارتىبى بويىنشا اقتوبەگە تابان تىرەگەن ەۆرەي دارىگەرلەر دە بار. جالپى بىرلەستىككە كەلسەك، بۇل ورتالىق ءوز ۋاقىتىندا اقتوبەدەگى ەۆرەي ۇلتى وكىلدەرىنىڭ ءومىرىن تۇبەگەيلى وزگەرتتى دەسە دە بولادى. سەبەبى ەۆرەي وتباسىلارىنىڭ باسىن قوساتىن كوپتەگەن مادەني شارالاردىڭ ارقاسىندا ەۆرەي ۇلتى ءوزىنىڭ تاريحىن، مادەنيەتىن تەرەڭ بىلە باستادى. بۇگىندە وزگە ۇلت وكىلدەرى سياقتى ءبىز دە وسىناۋ ەلدەگى بەيبىتشىلىك پەن تاتۋلىقتىڭ ارقاسىندا الاڭسىز ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز، — دەيدى بىرلەستىك توراعاسى.
ونىڭ ايتۋىنشا، ەۆرەي حالقى — كوڭىلدى، ءان مەن ءازىل-سىقاقتى ۇناتاتىن، ءاردايىم ەلدەگى تۇراقتىلىقتى جاقتايتىن ۇلت. سول سەبەپتى دە بىرلەستىك وكىلدەرى ءاردايىم وڭىردە ۇيىمداستىرىلاتىن مادەني-كوپشىلىك شارالارعا اتسالىسىپ، ءوز ونەرلەرىن پاش ەتۋگە دايىن.
— بيىل قازاقستاننىڭ تاۋەلسىز ەل اتانعانىنا 30 جىل تولىپ وتىر. وسىعان بايلانىستى ءبىز وزگە ۇلت وكىلدەرى سياقتى ءار ءتۇرلى ءىس-شارالارعا قاتىسىپ، ءوز ۇلەسىمىزدى قوسىپ جاتىرمىز. جالپى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى — ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ ۇلى قۇندىلىقتارىنىڭ ءبىرى. بۇل ەكى ۇعىم قاشان دا وسى ەلدى مەكەن ەتكەن بارشا ۇلت پەن ۇلىستارعا قىمبات تا باعالى دەپ ويلايمىن. مەنىڭ تۋىپ-وسكەن جەرىم، وتانىم — قازاقستان بولعاندىقتان، مەن بۇل ەلدى ەرەكشە سۇيەمىن، — دەيدى پ.ساۆيتسكايا.
30 جىلدىڭ جەمىسى
وبلىستىق «ۆوزروجدەنيە» نەمىس ۇلتتىق-مادەني ورتالىعى 1992 جىلى قۇرىلدى. بۇل – وبلىستاعى ەڭ العاشقى قۇرىلعان ورتالىقتاردىڭ ءبىرى. ول كەزدە نەمىس ۇلتىنىڭ وكىلدەرى وڭىردە كوپ بولدى. ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن كوپشىلىگى گەرمانياعا، رەسەيگە قونىس اۋداردى. بۇگىنگى كۇنى وبلىسىمىزدا 5500 نەمىس تۇرادى. الداعى جىلى بۇل بىرلەستىك 30 جىلدىعىن تويلايدى.
بۇگىنگى كۇنى وڭىردەگى نەمىس ۇلتى وكىلدەرىنىڭ باسىن بىرىكتىرىپ، مەرەكە كۇندەرى ءتۇرلى شارالار ۇيىمداستىرۋ ماقساتىندا قۇرىلعان ورتالىق قۇرامىندا جۇزدەگەن مۇشە بار. بىرلەستىك جانىنان ەرەسەكتەرگە جانە بالالارعا نەمىس ءتىلى كۋرستارى وتكىزىلەدى (8 توپ). ال وبلىستىڭ اۋداندارىندا ورتالىققا قاراستى بارلىق جاستاعى تۇرعىندارعا ارنالعان ۇيىرمەلەر مەن كلۋبتار جۇمىس ىستەيدى. مىسالى، قارعالى اۋدانىنىڭ ورتالىعى بادامشا اۋىلىندا تاريحي شەبەرحانا، ال مارتوك اۋدانىندا شىعارماشىلىق جانە اسپازدىق ۇيىرمەلەر بار. وبلىس ورتالىعىندا بالالار جەكسەنبىلىك مەكتەپتە نەمىس ءتىلىن، نەمىس ۇلتىنىڭ مادەنيەتىن، ادەت -عۇرپىن، فولكلورىن ۇيرەنەدى.
بۇگىندە بىرلەستىك جانىندا وسىدان 20 جىل بۇرىن اشىلعان «فايلحەن» نەمىس حالىقتىق حورى جۇمىس ىستەيدى. حور رەپەرتۋارىندا نەمىس، قازاق، ورىس جانە اعىلشىن تىلدەرىندەگى اندەر بار. ال نەمىس جاستار كلۋبىنىڭ مۇشەلەرى نەمىس ءتىلىن ۇيرەنەدى، سپورتپەن اينالىسادى، قالالىق ءىس -شارالارعا قاتىسادى، جارنامالىق اكتسيالاردى وتكىزەدى جانە تەاتر ستۋدياسىنا بارادى. تەاتر ستۋدياسى بيىل كورەرمەندەرىنە 2 سپەكتاكل ۇسىندى.
سونداي-اق بيىلعى جىلى «فايلحەن» نەمىس حالىقتىق حورى مەن «فرويدە» ۆوكالدىق توبى بەرليندە وتكەن فەستيۆالگە ونلاين تۇردە قاتىسىپ، «حالىقتىق داستۇرلەردى ساقتاپ، ناسيحاتتاعانى ءۇشىن» نوميناتسياسى بويىنشا ديپلوم يەلەندى. قازىر «ۆوزروجدەنيە» ورتالىعى نەمىس حالقىنىڭ دەپورتاتسيالانعانىنا 80 جىل تولۋىنا ارنالعان ەسكە الۋ شارالارىنا دايىندالىپ جاتىر. سونداي-اق نەمىس ۇلتىنىڭ وكىلدەرى وبلىستا بيىل ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعىنا وراي ۇيىمداستىرىلاتىن ءىس-شارالارعا دا قاتىسادى.
— وسىدان 30 جىل بۇرىن ءوز تاۋەلسىزدىگىن العان قازاقستان ءۇشىن جاڭا تاريحتىڭ بەتى اشىلدى. بۇگىنگە دەيىن ءار ءتۇرلى سالادا قازاقستان جاڭا بيىكتەرگە قول جەتكىزدى. وسى تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا قۇرىلعان قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ءبىز ءۇشىن ماڭىزى زور. سەبەبى اسسامبلەيا رەسپۋبليكادا تۇراتىن ءار ءتۇرلى ۇلتتاردىڭ مادەنيەتى مەن تىلدەرىن ساقتاۋعا، سونداي -اق ۇلتارالىق جانە كونفەسسياارالىق كەلىسىمدى نىعايتۋعا زور ۇلەس قوسۋدا. ءبىز تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا رەسپۋبليكامىزدىڭ ءتۇرلى ەتنوستارىنىڭ مادەنيەتىن، ءتىلىن، داستۇرلەرىن دامىتۋ ءۇشىن بارلىق قاجەتتى جاعدايلار جاسالعانىن باعالايمىز، — دەيدى «ۆوزروجدەنيە» نەمىس ەتنومادەني بىرلەستىگىنىڭ ءتورايىمى ەلەنا شينكورەنكو.
داناگۇل بايمۇقاش،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى.
