كەشەگى قىسىلتاياڭ كەزەڭدە بار اۋىرتپاشىلىقتى بىرگە كوتەرىپ، كەڭ قۇشاعىن جايا بىلگەن باۋىرمال قازاق حالقىنىڭ قوناقجايلىعى مەن پەيىلىنىڭ كەڭدىگى، ەلىمىزگە الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن كەلگەن تالاي حالىقتىڭ جۇرەگىنەن ورىن الىپ، پانا بولا ءبىلدى. وسى ەتنوستار اراسىنداعى بىرلىك پەن دوستىقتى ءبىر ارناعا توعىستىرىپ، ورتاق قۇرىلىمنىڭ اياسىنا بىرىكتىرۋدىڭ سارا جولى - قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىن قۇرۋ ەدى.
ءوزىنىڭ 26 جىلدىق تاريحىندا اتالعان قۇرىلىم قوعامداعى تۇراقتىلىقتى ساقتاۋدا ۇلكەن رولگە يە بولدى. وسى كەزەكتە مەملەكەت قۇرۋشى ۇلت پەن ەتنوستاردىڭ ىنتىماقتا ءومىر سۇرۋىنە باستاماشىل بولعان قاراعاندى وبلىستىق اسسامبلەياسىنىڭ ءمانى مەن ماڭىزى تۋرالى، وڭىردە اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستار جونىندە قاراعاندى وبلىسى ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ باسشىسى – ەرلان بەيسەمبايۇلى قۇسايىنمەن سۇحباتتاسىپ، كوكەيىمىزدە جۇرگەن ساۋالدارعا جاۋاپ العان ەدىك.
- بيىل قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ قۇرىلعانىنا 26-جىلدان استام ۋاقىت بولدى. دەگەنمەن دە، قوعام ىشىندە ءالى دە بولسىن «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىن تاراتۋىمىز كەرەك. ونىڭ العا قويعان ماقسات-مىندەتتەرىن قايتا قاراستىرۋىمىز ءتيىس. قحا جۇمىسىن قايتا قۇرۋىمىز قاجەت» سىندى ايتىلىپ جۇرگەن سىن-ەسكەرتپەلەر لەگى دە توقتاعان جوق. جالپى، بىزگە اسسامبلەيا قاجەت پە؟ ونىڭ كوزدەگەنى نە؟ وسى جايىنداعى ويلارىڭىزبەن بولىسسەڭىز.
- راسىندا دا، ونداي الىپ-قاشپا اڭگىمەلەردىڭ ءجيى ايتىلىپ قالاتىنى جاسىرىن ەمەس. ونى الەۋمەتتىك جەلىدەن دە، اقپارات قۇرالدارىنان دا كەيدە ءبىر كوزىمىز شالىپ قالاتىنى بار. شىنىمدى ايتسام، وسىنىڭ بارلىعى دا كوڭىلگە كىربىڭ ۇيالاتادى... نەگە دەيسىز بە؟ سەبەبى، كەز-كەلگەن نارسەنىڭ تابيعاتىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن، ونىڭ سەبەپ-سالدارىن دۇرىس ۇعىنۋ ءۇشىن، تامىرىنا تەرەڭىرەك ءۇڭىلۋىمىز قاجەت ەمەس پە...
تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز - ن.ءا.نازارباەۆ 1992 جىلى تاۋەلسىزدىكتىڭ ءبىرىنشى جىلىنا ارنالعان قازاقستان حالقىنىڭ العاشقى فورۋمىندا ءبىزدىڭ وسى ۇلت پەن ۇلىستاردىڭ باسىن بىرىكتىرىپ وتىراتىن ءبىر ۇيىمنىڭ قاجەتتىلىگىن تىلگە تيەك ەتىپ، سول كەزدەگى جاعدايدىڭ كۇردەلى ەكەندىگىن ەسكەرە وتىرىپ، وسىنداي بىرەگەي ۇيىمنىڭ كەرەكتىگىن كولدەنەڭ تارتقان ەدى.
سول يدەياسى كوپ ۇزاماي قوعام ىشىنەن قولداۋ تاۋىپ، 1995 جىلى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى سياقتى ۇيىم دۇنيەگە كەلدى. ودان بەرى دە 26 جىل ءوتتى. ايبىندى اتا زاڭىمىزدىڭ «ءبىز، ورتاق تاريحي تاعدىر بىرىكتىرگەن قازاقستان حالقى»،- دەپ باستالۋىنىڭ ءوزى ءبىراز جايدى ايقىن اڭعارتىپ تۇرعانى انىق. ⠀
قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى – بۇل دۇنيە جۇزىندە تەڭدەسى جوق بىرەگەي ينستيتۋت، ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق قارىم-قاتىناستاردى رەتتەۋ، تۇراقتىلىق پەن ىنتىماقتى ساقتاۋ، بىرلىك پەن بەرەكەلى ءومىردى ناسيحاتتاۋ باعىتىندا وراسان زور ۇلەس قوسىپ كەلە جاتقان كونستيتۋتسيالىق مارتەبەنى يەلەنگەن ىرگەلى ۇيىم. بۇگىندە قحا - ەل ىشىندەگى ىنتىماقتىڭ، ەل ىشىندەگى بىرلىكتىڭ ساقتالۋىنا ۇلكەن قىزمەت اتقارىپ، مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى شەشىمدەردى قابىلداۋدا، كوپتەگەن يگى ىستەردە مۇرىندىق بولىپ، ءوزىنىڭ ومىرشەندىگىن دالەلدەدى.
بىراق، ۋاقىت ءبىر ورىندا تۇرمايدى. ءومىر وزگەرەدى، ماقسات-مىندەتتەر دە جاڭارادى. كەز-كەلگەن مەملەكەتتىڭ دامۋى، كەز-كەلگەن قوعامنىڭ ىلگەرى باسۋى بىرنەشە فاكتورلاردان تۇرادى دەسەك، بىزگە كەرەگى، ەڭ الدىمەن، ەلدەگى تۇراقتىلىق، بىرلىك دەر ەدىم. ول اتام زاماننان دالەلدەنگەن اكسيوما عوي. ءتىپتى، دالەلدەۋدى دە قاجەت ەتپەيدى. كەز-كەلگەن دامۋدىڭ وزەگىڭدە، ارقاۋىندا تۇراتىن ول – بىرلىك. بىرلىكتىڭ قادىر-قاسيەتى جايلى «التاۋ الا بولسا اۋىزداعى كەتەدى، تورتەۋ تۇگەل بولسا توبەدەگى كەلەدى»،- دەپ دانا بابالارىمىز دا، باياعىدان شەگەلەپ ايتىپ كەتكەن.
كورشىلەر كوشىنە كوز تىگىپ كورىڭىز... تۇراقسىزدىق پەن تولقۋلاردان كوز اشپاي وتىر. كوپ ەلدەردە ساياسي توقىراۋ بەلەڭ الىپ جاتىر. ال، ءبىز شە؟ قازاقى ماتەلمەن مانەرلەسەك، «بوزدا ويناپ» ءجۇرمىز. بىرلىكتىڭ جوقتىعىنان ىشتەن ءىرىپ، كۇن سايىن كەرى كەتىپ جاتقان ەلدەردەگى جاعداي وسىعان دالەل بولۋى كەرەك. بۇل - بىرلىگى بەكەم ەلدە عانا سالتانات قۇراتىن قۇبىلىس.
قازىرگى كەزەڭدە، جالپى دەموگرافياعا قاراپ وتىراتىن بولساڭىز، مەملەكەت قۇراۋشى قازاق ۇلتىنىڭ ۇلەسى – 70%-دىڭ توڭىرەگىندە تۇر. بۇل دەگەنىمىز ەلدىڭ تاعدىرى مەن بولاشاعى - مەملەكەت قۇراۋشى ۇلت رەتىندە قازاقتىڭ قولىندا. حالىقتى ۇلى ىستەرگە ۇيىستىرۋدا باستى جاۋاپكەرشىلىك قازاققا جۇكتەلەدى. سوندىقتان، بۇل وتە ماڭىزدى ءارى ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك. وسى ەلدەگى تۇراقتىلىق، ەلدەگى تىنىشتىق الدىمەن وزىمىزگە بايلانىستى. تۇراقتىلىق ساقتالعان ەلگە قاشاندا باق قونادى.
- بيىل ەل ەگەمەندىگىنىڭ 30-جىلدىعى كەڭ كولەمدە اتالىپ وتىلەدى. بۇل تەك توي تويلايتىن مەيرام ەمەس، سونىمەن بىرگە، وي ويلايتىن دا مەيرام. تاۋەلسىزدىكتىڭ 30-جىلدىق مەرەيتويى اياسىندا وبلىستىق اسسامبلەيا تاراپىنان ناقتى قانداي ءىس-شارالار جوسپارى ءتۇزىلىپ وتىر؟
- شوقتىعى بيىك، تاريحي جىلنامادا الاتىن ورنى ەرەكشە، مەرەيى ۇستەم تاۋەلسىزدىگىمىز – ازاتتىقتى اڭساپ، سول جولدا نەبىر تاعدىر تالايىن باستان وتكەرگەن، «تار جول تايعاق كەشكەن»، ءتىپتى باسىن ولىمگە تىككەن اتا-بابالارىمىزدىڭ اڭساعان ارمانىنىڭ جەمىسى. كەشەگى وتكەن الاش ارىستارى باستارىن بايگەگە تىگە وتىرىپ، ءوز الدىنا وتاۋ تىگىپ، دەربەس مەملەكەت اتانۋى ءۇشىن، ۇلتىنىڭ بولاشاعىن ويلاپ، ۇرپاعىنىڭ ەركىن ەلدە عۇمىر كەشۋى ءۇشىن بارلىق سانالى عۇمىرىن ارناعانداردىڭ جەمىسى.
جالپى، ەل تاريحىنىڭ مەرەيلى 30-جىلدىعىن ءبىر جىلدا اتاپ ءوتۋ باستى مىندەتىمىز بولماۋى ءتيىس. بۇل نەگىزىندە شارتتى دۇنيە عوي. تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەس ەشقاشان تولاستاماۋى كەرەك. «تاۋەلسىزدىك بىزگە ءبىر ءتاڭىردىڭ بەرە سالعان سىيى ەمەس» - دەپ تىلگە تيەك ەتىپ، ايتۋىمىز دا سوندىقتان... ال، ەندى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 30-جىلدىعىنا بايلانىستى اسسامبلەيا نە ءبىتىرىپ جاتىر، قانداي جوبالاردى جۇزەگە اسىرىپ جاتىر دەگەنگە كەلسەك، ەلىمىزدە جاسالىپ جاتقان ءاربىر جوبادا وسى اسسامبلەيانىڭ وزىندىك ۇلەسى بار.
ولاردىڭ ءبىراز بولىگى - رۋحاني جاڭعىرۋ باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋعا بايلانىستى اتقارىلىپ جاتقان ءىس-شارالار. مىسالى، ەلىمىزدىڭ، جەرىمىزدىڭ تارلان تاريحىن، اتا ءداستۇرىن، ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن دارىپتەۋگە باعىتتالعان «سارىارقا-التىن بەسىگىم» كورمەسى، قازاق جانە وزگە ەتنوس جازۋشىلارىنىڭ وزىق شىعارمالارىن تانىستىرۋ ماقساتىندا ۇيىمداستىرىلعان «قازىنالى كىتاپحانا»، «ادەبيەت – الەم ەلشىسى» جوبالارى، «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى مەن «ءوز جەرىڭدى تانى» جوباسى اياسىندا «ەلتانۋ»، «ۇلى دالا ەلى» سىندى رەسپۋبليكالىق تۋريستىك-ولكەتانۋ ەكسپەديتسيالارى ۇيىمداستىرىلدى.
سەمەي وڭىرىنە، جيدەباي جەرىڭە، سول زامانىمىزدىڭ زاڭعارى – مۇحتار اۋەزوۆتىڭ كىندىك قانى تامعان اۋدانعا، شاكارىمنىڭ ماڭگىلىك تىنىس تاپقان قاسيەتتى ولكەسىڭە، ەستاي بەركىمبايۇلى سىندى ۇلى ءانشىنى، مۇسا شورمانۇلى سەكىلدى مىقتى ازاماتتاردى بەرگەن، ەلىمىزدىڭ ىلگەرى دامۋىنا وزىندىك ۇلەستەرىن قوسقان قانىش ساتباەۆتاي اكادەميك، دانىشپانداردى سىيلاعان ءوزىمىزدىڭ كورشىلەس پاۆلودار، باياناۋىل، ەرتىس وڭىرلەرىنە ساياحات جاسالدى. بۇدان دا بولەك جاسالىپ جاتقان جۇمىستار دا از ەمەس.
- ەلىمىزدە بيىل - ءا.بوكەيحاننىڭ 155-جىلدىعى، ج.اقباەۆتىڭ 145-جىلدىعى، ءا.ەرمەكوۆتىڭ 130-جىلدىعى سىندى ايتۋلى تۇلعالارىمىزدىڭ مەرەيتويلارى اتاپ وتىلۋدە. قاراعاندى اسسامبلەياسىنىڭ ۇلەسى قانداي؟
- وبلىستىق قحا جانىنداعى عىلىمي-ساراپتاما توبى بەلگىلى تاريحشىلار، الاشتانۋشىلار، عالىمدار مەن ساراپشىلاردىڭ قاتىسۋىمەن، الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ۇلتقا سىڭىرگەن قىزمەتىن، ولاردىڭ ۇرپاقتارىنا قالدىرعان مۇراسىن زەرتتەۋ، ناسيحاتتاۋ تۇرعىسىندا «تۇلعالار تاعىلىمى»، «الاش اڭساعان ازاتتىق»، «تاريحتان تاعىلىم – وتكەنگە تاعزىم» سىندى جەرگىلىكتى، رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە بىرقاتار كونفەرەنتسيالار وتكىزدى.
سونىمەن بىرگە، ءالىمحان ەرمەكوۆتىڭ نەمەرەسى – ولەگ ماعاۋياۇلىمەن تىعىز شىعارماشىلىق بايلانىستامىز. ءبىزدىڭ ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ جاستارىنىڭ اراسىندا ول كىسى بىرنەشە كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرىپ، ءوزىنىڭ اتاسى جايلى تىڭ دەرەكتەرمەن ءبولىسىپ، الاش قايراتكەرلەرىنىڭ مول مۇراسى جايىندا كوپتەگەن دارىستەر وتكىزىپ كەلەدى.
ودان بولەك، تاريحتى ساراپتاپ قاراساق، الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ءىزباسارى رەتىندە، كەڭەس زامانىنىڭ قىلىشىنان قان تامىپ تۇرعان كەزدە قۇرىلعان «ەسەپ» دەگەن پارتيا بولعاندىعى بەلگىلى. ادىلەت جاعىپار دەگەن جەرلەس باۋىرىمىز ءدال وسى تاقىرىپتى تىڭعىلىقتى دا تەرەڭ زەرتتەپ جۇرگەن جاس عالىم، بولاشاعى زور ازامات. قاتەلەسپەسەم، 2015 جىل بولۋ كەرەك، ادىلەتتىڭ ءدال وسى «ەسەپ» پارتياسى بويىنشا جاساعان عىلىمي جۇمىسى وبلىستىق اسسامبلەيا ۇيىمداستىرعان عىلىمي بايقاۋلار جوباسىندا جۇلدەلى ءبىرىنشى ورىن يەلەنىپ، بۇكىل رەسپۋبليكاعا كەڭ كولەمدە تارالدى. ⠀
سونداي-اق، وتكەن جىلى قاراعاندى قالاسىنداعى بىرقاتار كوشەلەردىڭ اتاۋلارىن اۋىستىرۋعا بايلانىستى وتكەن قوعامدىق تىڭداۋلار دا، ءدال وسى دوستىق ءۇيىنىڭ قابىرعاسىندا ءوتتى. بۇدان دا بولەك اتقارىلىپ جاتقان بىرقاتار جۇمىستار بار.
- الدىڭعى اپتادا اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ ءمينيسترى ايدا بالاەۆا «حالقىمىزدىڭ 80 پايىزى قازاق تىلىندە اقپارات الۋدى قالايدى»،- دەپ تىلگە تيەك ەتسە، 28 ءساۋىر كۇنى قحا كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا ەلباسىمىز «مەكتەپ بىتىرگەن ءار بالا قازاق تىلىڭدە جازىپ، وقىپ، سويلەي الاتىنداي جاعداي جاساۋىمىز كەرەك»،- دەي كەلە، بىرلىكتى نىعايتۋ ۇستىندە، قازاق ءتىلىنىڭ الەۋەتى زور ەكەندىگىنە جەتە توقتالدى. ەندى، وبلىستىق اسسامبلەيا جۇمىسىن مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزۋ قالاي جۇزەگە اسىپ جاتىر؟
- ءتىل ءۇشىن كۇرەس ماڭگىلىك كۇرەس. تاۋەلسىزدىكتىڭ تاڭىن جاقىنداتقان الاش ارىستارى دا ءتىلدىڭ جايىن تولعانىپ ءوتتى. وكىنىشكە وراي، ارادا ءبىر عاسىر وتسە دە، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسى تۋرالى بۇل ماسەلە ءالى كۇن تارتىبىنەن تۇسكەن جوق.
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى دا: «قازاق ءتىلىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندەگى ءرولى كۇشەيىپ، ۇلتارالىق قاتىناس تىلىنە اينالاتىن كەزەڭ كەلەدى دەپ ەسەپتەيمىن. بىراق، مۇنداي دارەجەگە جەتۋ ءۇشىن ءبارىمىز داڭعازا جاساماي، جۇمىلا جۇمىس جۇرگىزۋىمىز كەرەك»،- دەپ، انا ءتىلىمىزدى دامىتۋعا قاتىستى ءوز ويىمەن ءبولىستى.
وسىعان وراي، ءبىزدىڭ قاراعاندى قالاسىنىڭ دوستىق ۇيىندە رەسپۋبليكادا العاشقى بولىپ «مامىلە» سۇقبات كلۋبى اشىلدى. بۇگىندە «مامىلەگە» كەلۋشىلەر سانى – 2000-عا جۋىقتاپ، ءتۇرلى ەتنوس وكىلدەرى اراسىندا اسا بەلسەندىلىك تانىتۋدا. ەپيدەميالىق احۋال جاعدايىندا بۇل كەزدەسۋلەر ونلاين فورماتتا وتۋدە.
ودان بولەك وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ جاستارىنىڭ اراسىندا ءتىلدى مەڭگەرگەن، مەڭگەرۋگە قادام باسىپ، تالپىنىپ جۇرگەن بۇكىل جاستاردىڭ باسىن بىرىكتىرگەن اۋقىمدى «مىڭ بالا» جوباسى - بىرنەشە جىلدان بەرى جۇزەگە اسىپ كەلە جاتىر. ءوزىنىڭ ناتيجەسىن دە ايتارلىقتاي كورسەتۋدە دەپ ايتۋعا تولىق نەگىز بار. اتاپ ايتساق، جاستاردىڭ اراسىندا پاتريوتتىق قۇندىلىقتاردى تاربيەلەۋ جانە ءتۇرلى ەتنوس وكىلدەرىنە قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرىن، تاريحىن ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا وتكىزىلگەن شارالاردا يۋري ميحۋليا، ەليزاۆەتا سەدىشەۆا، وكسانا مەندەليۋك، جاننا سەچەنوۆا، ۆلاديمير كۋزنەتسوۆ، تيمۋر تەن، مينارا گۋچيگوۆا سەكىلدى العىر جاستارىمىز جۇزدەن جۇيرىك اتانىپ، رەسپۋبليكا بويىنشا ۇزدىكتەر قاتارىنان كورىندى.⠀
ءىس-قاعازدارىن مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزۋگە كەلسەك، بۇل ەندى، ءاربىر مەكەمە باسشىسىنىڭ تىكەلەي ءوزىنىڭ قاداعالاۋىندا بولاتىن، ءوزىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن جۇزەگە اسىرىلاتىن جاۋاپتى دۇنيە عوي. ەشكىم ءىس-قاعازدى مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزبە دەپ تالاپ قويمايدى. كەرىسىنشە، ءىس-قاعازدارىن مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزۋ قاجەت دەگەن قاتاڭ تالاپ بار. بۇگىندە بارلىق مەكەمەلەردىڭ ءىس-قاعازىن 100% مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزۋگە بارلىق جاعداي جاسالعان.
ونىڭ ىشىندە، ءدال وسى «قوعامدىق كەلىسىم» مەملەكەتتىك مەكەمەسى - ءبىزدىڭ وبلىستىق ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ قۇزىرىنا بىلتىرعان بەرى بەرىلگەندىگىن اتاپ وتكەن ءجون. سوندىقتان، الداعى ۋاقىتتا، جەكە ءوزىم تىكەلەي ءدال وسى مەكەمەنىڭ ىشىندەگى ءىس-قاعازداردى مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزىلۋىن باسشىلىققا الىپ، ونىڭ قانشالىقتى دەڭگەيدە ىسكە قوسىلعانىن، انا تىلىمىزدەگى قۇجاتتاردىڭ قانشا پايىز جۇزەگە اسىپ جاتقانىن ءجىتى قاداعالايتىن بولامىن. جالپى، كىرىس قۇجاتتارى، شىعىس قۇجاتتارى دەگەن تۇسىنىك بار عوي. وسى مەكەمەدەن شىعاتىن، باسقا مەكەمەلەرگە جىبەرىلەتىن شىعىس قۇجاتتاردىڭ بارلىعىن، ءوز باسىم تەك قانا مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزۋدى تالاپ ەتەمىن.
سايىپ كەلگەندە، ءتىل – ۇلتتىڭ ۇلى بايلىعى، مارتەبەسى، مەرەيى، ايبارى. ءتىل - ءتۇسىنۋ قۇرالى عانا ەمەس، ول حالىق پەن حالىقتى، ۇلت پەن ۇلتتى جاقىنداستىراتىن قۋاتتى كۇش ەكەنىن ەسكەرگەنىمىز ءجون.
- قازىر الەم جۇرتى ءۇشىن كۇردەلى كەزەڭدەردىڭ ءبىرى بولىپ تۇر. پاندەميا كەلىپ، كۇندەلىكتى ءومىرىمىزدى كۇرت وزگەرتتى. وسى تۇستا قحا تاراپىنان ۇيىمداستىرىلعان قايىرىمدىلىق شارالارىنىڭ ناتيجەسى قانداي؟
- 2017 جىلدىڭ قاراشا ايىنان بەرى جۇمىس ىستەي باستاعان قاراعاندى وبلىسى قحا جانىنداعى قايىرىمدىلىق جاساۋشىلار مەن تالىمگەرلەر كلۋبى - COVID-19 كوروناۆيرۋس پاندەمياسىمەن كۇرەسۋگە، جەتىمدەر مەن قارتتار ۇيلەرىنە، كوپبالالى جانە تۇرمىسى تومەن وتباسىلارعا ماتەريالدىق جانە قارجىلاي قولداۋ ءبىلدىرىپ، ازىق-تۇلىكپەن قامتاماسىز ەتىپ، كومەك قولىن بارىنشا سوزىپ كەلەدى. اتالمىش قايىرىمدىلىق كلۋبى قحا قۇرىلىمدارىمەن بىرلەسىپ، 2021 جىلدىڭ I-جارتىجىلدىعىندا 2000-نان استام ءىس-شارا وتكىزىپ، جالپى 13 891 600 تەڭگە كولەمىندە قارجىلاي كومەك كورسەتتى.
كلۋب مۇشەلەرى قحا-نىڭ «قايىرىمدىلىق كەرۋەنى: 30 يگى ءىس» قايىرىمدىلىق مارافونى، «مەكتەپكە جول»، «مەيىرىم شۋاعى»، سىندى جالپىحالىقتىق اكتسيالار بارىسىندا كوش باستاپ ءجۇر. اتاپ ايتقاندا، قايىرىمدىلىق جاساۋشىلار مەن تالىمگەرلەر كلۋبىنىڭ مۇشەسى گ.پروكوپ كوپبالالى جانە تۇرمىسى تومەن وتباسىلارعا، ۇوس ارداگەرلەرى مەن قارتتارعا جالپى 3 087 200 تەڭگە كولەمىندە قارجىلاي جانە ماتەريالدىق قولداۋ جاسادى.
كلۋب مۇشەسى، مەتسەنات بەكزات التىنبەكوۆ قاراعاندى وبلىسىنىڭ 14 وزات وقۋشىسىنا 980 000 تەڭگە كولەمىندە شاكىرتاقى تاعايىنداپ، بالالار ءۇيىنىڭ تاربيەلەنۋشىلەرىنە 100 000 تەڭگەگە ءتاتتى سىيلىقتار سىيلادى. كلۋب مۇشەلەرى م.قادىروۆا تۇرمىسى تومەن وتباسىلارعا 755 200 تەڭگە، م.باقبەرگەنوۆا 631 000 تەڭگە كولەمىندە قارجىلاي كومەكتەر كورسەتتى.
سونداي-اق، قاراعاندى وبلىسى قحا قايىرىمدىلىق جاساۋشىلار مەن تالىمگەرلەر كلۋبى ۇلىتاۋ اۋدانىنىڭ كاسىپكەرلەرىمەن، ۇلىتاۋ اۋدانى ورتالىق مەشىتىمەن بىرلەسىپ، 500 000 تەڭگەگە از قامتىلعان 100 وتباسىنى ازىق-تۇلىكپەن قامتاماسىز ەتتى.
ودان بولەك، «نامۋس» ءازىربايجان ۇلتتىق-مادەني ورتالىعى قب» ەتنومادەني بىرلەستىگى «اقىل-ويى جەتىلمەگەن بالالارعا ارنالعان مەكتەپ-ينتەرنات» مم تاربيەلەنۋشىلەرىنە 400 000 تەڭگە كولەمىندە كومەك كورسەتسە، «ليتۋانيكا» قب» ەتنومادەني بىرلەستىگى ج.بوكەنوۆ اتىنداعى قاراعاندى بانك كوللەدجدىنىڭ ستۋدەنتتەرىنە پلانشەتتەر مەن قورعانىش ماسكالارىن سىيلاپ، ازىق-تۇلىك تاراتىپ، جالپى 500 000 تەڭگە كولەمىندە قايىرىمدىلىق شارالارىن وتكىزدى.
ءوزىڭىز ايتپاقشى، الەمدى ابىگەرگە سالىپ، ەرىكسىز وزگەشە فورماتقا كوشىپ، دەرتپەن كۇرەسىپ جاتقان وسىناۋ قيىن كەزدە اسسامبلەيالىقتار ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ، بارلىق قۇرىلىمدار ايانىپ جاتقان جوق. ول – انالار كەڭەستەرى، قوعامدىق كەلىسىم كەڭەستەرى، مەدياتورلار، جۋرناليستەر كلۋبى، جاڭعىرۋ جولى جاستار قوزعالىسى، ۆولونتەرلەر ۇيىمى جانە ەتنومادەني بىرلەستىكتەر. قايىرىمدىلىق – قحا-نىڭ باستى باعىتتارىنىڭ ءبىرى. ەتنومادەني بىرلەستىك وكىلدەرى اي سايىن وزدەرى شەفتىككە العان وتباسىلارعا، مەكتەپ-ينتەرناتتارعا، بالالار ۇيلەرىنە، قارتتارعا ازىق-تۇلىك، ءدارى-دارمەك ت.ب. تۇرمىسقا قاجەتتى دۇنيەلەرمەن قامتاماسىز ەتەدى. ارىس وقيعاسى، ماقتاارالداعى جاعداي بولسىن قايىرىمگەرلەرىمىز العاشقى بولىپ ءۇن قاتتى. ال، پاندەميا باستالعالى تۇرمىسى تومەن جاندارعا، ستاتسيونارداعى ناۋقاستارعا بىلتىردىڭ وزىنەن 285 393 434 تەڭگەگە كومەك جاسالعان ەكەن.
- ءبىزدىڭ قاراعاندىنىڭ الىس-جاقىن، شەت ەلدەردەگى قحا سياقتى قۇرىلىمدار مەن ۇيىمدارمەن بايلانىسى قالاي ءجۇرىپ جاتىر؟
- ەتنومادەني بىرلەستىكتەر مۇشەلەرىنىڭ تاريحي وتانىنىڭ رەسمي وكىلدەرىمەن ءوزارا تىعىز قارىم-قاتىناستا بولۋى ماسەلەسى - قحا تاريحىنداعى ماڭىزدى ىستەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. وبلىسىمىزداعى ەتنومادەني بىرلەستىكتەر وزدەرىنىڭ تاريحي وتانىنداعى كاسىپكەرلەرمەن جانە قوعامداستىقتارمەن ەكونوميكالىق جانە مادەني بايلانىستى دامىتا وتىرىپ، قازاقستاننىڭ كوپۆەكتورلى ساياساتىنىڭ بەدەلىن حالىقارالىق دەڭگەيدە نىعايتۋعا ايتارلىقتاي ۇلەس قوسىپ كەلەدى.
وسى قارىم-قاتىناس ارقىلى رەسەي، گەرمانيا، پولشا، يزرايل، ارمەنيا، گرۋزيا، تۇركيا، ءازىربايجان ءتارىزدى بىرقاتار ەلدەردەگى ديپلوماتيالىق وكىلدىكتەرمەن، شىعارماشىلىق زيالى قاۋىممەن ىسكەرلىك بايلانىستار نىعايىپ، جۇمىس ساپارلارى جوسپارلى نەگىزدە جۇزەگە اسىرىلۋدا.
اتاپ وتەيىن، شەت مەملەكەتتە قازاقستان مەن ونىڭ ازاماتتارىنىڭ زاڭدىق جانە ەكونوميكالىق مۇددەلىرىن قورعاپ، ورىنداۋ ءۇشىن تۇراقتى وكىل رەتىندە تاعايىندالعان بىرقاتار قاراعاندىلىق لاۋازىمدى تۇلعالار بار. ولار، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ليتۆا رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرمەتتى كونسۋلى – ۆيتالي تۆاريوناس، ۋكراينانىڭ قاراعاندى قالاسىنداعى قۇرمەتتى كونسۋلى – ەرلان دوسماعامبەتوۆ جانە بولگاريا رەسپۋبليكاسىنىڭ قاراعاندىداعى كونسۋلى – انۆار وسين.
سونداي-اق، ۋكراينا، تاجىكستان، وزبەكستان، تاتارستان، كورەيا، بەلارۋس جانە ت.ب. مەملەكەتتەردىڭ ەلشىلىكتەرى قاراعاندى وبلىستىق اسسامبلەياسىمەن تىعىز قارىم-قاتىناستا. ولاردىڭ بارلىعى دا، دوستىق ۇيىنە تابان تىرەيدى جانە ايماعىمىزدا تۇراتىن ءتۇرلى ەتنوس وكىلدەرىنە تاريحي وتانىمەن بايلانىس ورناتۋعا مۇمكىندىك بەرگەنى ءۇشىن العىسىن بىلدىرەدى. ۇلتتىق مادەنيەت پەن شىعارماشىلىقتى جاڭعىرتىپ، سالت-داستۇرلەردى دامىتۋ جانە وسكەلەڭ ۇرپاقتى پاتريوتتىق رۋحتا تاربيەلەۋمەن قاتار، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ساياساتىن قولداۋ بولىپ تابىلاتىنىن كورسەتتى.
جالپى، قازاقستاندا جۇرگىزىلىپ جاتقان ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق كەلىسىمگە نەگىزدەلگەن بارلىق حالىقارالىق كەزدەسۋلەر مەن ءىس-شارالاردىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قاراعاندى وبلىستىق قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى حالىقارالىق دارەجەدە تانىلۋدىڭ جاڭا ساپالىق دەڭگەيىندە نەعۇرلىم دامىعان بىرەگەي ۇيىمداردىڭ ءبىرى رەتىندە تانىلىپ وتىر.
– Cۇحباتىڭىزعا راقمەت. جۇمىسىڭىزعا تولاعاي تابىستار تىلەيمىز!
سۇحباتتاسقان: زارينا اشىربەك,
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
