بيىلعى جىلدىڭ 26 قازانىندا ەلباسى قازاق ءالىپبيىن لاتىن گرافيكاسىنا كوشىرۋ جونىندەگى جارلىعىنا قول قويدى. جاڭا ءالىپبي تاريحقا ۇلتتىق ءالىپبي بولىپ ەنەدى. بۇل نۇكتە ەمەس. قىرۋار جۇمىستىڭ باسى عانا.
ءالىپبي نۇسقاسى بەكىتىلگەنگە دەيىن جۇرگىزىلگەن جۇمىستار نەگىزىنەن لاتىن قارپىنە كوشۋ قاجەتتىلىگىن نەگىزدەيتىن اقپاراتتىق-ءتۇسىندىرۋ سيپاتىندا بولدى. ول ءۇشىن قۇرامىندا ءتىل ماماندارى، ساراپشىلىق قاۋىمداستىق، مۇددەلى ۇيىم وكىلدەرى قامتىلعان جۇمىسشى توپ قۇرىلدى. ءىس-شارالار جوسپارى بەكىتىلىپ، توپتىڭ جۇمىسشى كەڭەستەرى وتكىزىلدى. اقتوبە قالاسىندا، اۋدانداردا قوعامدىق ءومىردىڭ ءارتۇرلى سالالارىندا، ماقساتتى اۋديتوريالاردا ءتۇسىندىرۋ شارالارى ءوتتى.
تاقىرىپتىق اقپاراتتىق ستەندتەر، كورمە، فوتوگالەرەيالار، پىكىرتالاستار، باسقوسۋلار، كەزدەسۋلەر، دوڭگەلەك ۇستەلدەر ۇيىمداستىرىلىپ، رەفورمانى وتكىزۋ جونىندە ماڭىزدى سۇراقتار مەن ولارعا جاۋاپتارى قامتىلعان كىتاپشالار، بۋكلەتتەر ازىرلەندى. «لاتىن ءالىپبيى – زامان تالابى» اتتى سلايد-شوۋ، روليكتەر الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى روتاتسيالاندى. حالىقتىڭ پىكىرىن زەردەلەۋ ماقساتىندا وبلىس تۇرعىندارى اراسىندا الەۋمەتتىك زەرتتەۋ جۇرگىزىلدى.
وبلىس تۇرعىندارى اراسىندا جۇرگىزىلگەن الەۋمەتتىك زەرتتەۋ ناتيجەسىندە وبلىس تۇرعىندارىنىڭ 91,7%-ى لاتىن گرافيكاسىنا كوشۋ تۋرالى حاباردارمىز دەپ جاۋاپ بەردى. ونىڭ ىشىندە 53,6%-ى – باق، 24,4% – ينتەرنەت، 13,7% – اقپاراتتىق-ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى ارقىلى تانىس ەكەنىن ايتتى. بۇل جايت، بىرىنشىدەن اقپاراتتىق-ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى بارىسىندا نەگىزىنەن اقپاراتتىق رەسۋرستاردىڭ الەۋەتىن پايدالانۋدىڭ تيىمدىلىگىن، ەكىنشىدەن، جۇرگىزىلگەن جۇمىستار پارمەندىلىگىن كورسەتەدى.
تۇرعىنداردىڭ 71,6 %-ى قابىلدانعان شەشىمدى الەمدىك قاۋىمداستىققا ەنۋ ءۇردىسىن جەدەلدەتۋ شاراسى رەتىندە قولداسا، 11%-ى قولدايدى، الايدا رەفورمانى اسىقپاي جۇزەگە اسىرۋ قاجەت دەپ ەسەپتەيدى.
الەۋمەتتىك جەلىدە بيىلعى جىلدىڭ قىركۇيەگىنەن باستاپ ارنايى «AktobeLatyn» اقپاراتتىق پاراقشاسى، 1 ماۋسىمىنان «#لاتىنگرافيكاسى» حەشتەگى قۇرىلىپ، ولاردىڭ كونتەنتى تاقىرىپتىق ماتەريالدارمەن تولىقتىرىلىپ وتىرادى. وسى كەزەڭ ىشىندە حەشتەگ ارقىلى 15000-عا جۋىق ادام رەفورمانىڭ بارىسى تۋرالى اقپاراتتاندىرىلدى. بۇل – اقپارات تاراتۋدىڭ جاڭا قولجەتىمدى تەحنولوگيالارىن قولدانۋدىڭ تيىمدىلىگىنە ءتۇسىندىرۋ كەزەڭىنىڭ ماڭىزدىلىعى – ايعاق. العاشقى كەزەڭدە وزەكتى سيپاتتاعى حالىقتى تولعاندىراتىن بىرقاتار ماسەلەلەردىڭ تولىقتاي كۇن تارتىبىنەن ءتۇسۋى تالقىلاندى. اتاپ ايتقاندا، وسى كەزگە دەيىن قالىپتاسقان مادەني، ادەبي مۇرانىڭ ساقتالۋى، قازاق ءالىپبيىنىڭ لاتىن قارپىنە كوشۋى، ورىس ءتىلى مەن ورىستىلدى ورتانىڭ مۇمكىندىكتەرىن شەكتەۋى، وقىتۋ شارالارى، جۇيەسى قالاي بولادى دەگەن سۇراقتار بويىنشا تولىققاندى جاۋاپتار بەرىلۋدە. بۇگىنگى تاڭدا پىكىرتالاستار نەگىزىنەن لاتىن ءالىپبيىنە كوشۋ نەمەسە كوشپەۋ ەمەس، ءالىپبيدىڭ قانداي نۇسقاسىن تاڭداعان ءتيىمدى جانە ونى جەتىلدىرۋ باعىتىندا ءوربىپ وتىر.
ءبىر جارىم ايعا سوزىلعان ءالىپبيدىڭ العاشقى نۇسقاسىن تالقىلاۋ كەزەڭىندە باسقارمانىڭ مىندەتى ءتىل ماماندارى، زيالى جانە ساراپشىلىق قاۋىم، وقىتۋشى، ءتىلشى، قوعامدىق ۇيىمداردىڭ ۇسىنىستارىن جيناقتاپ، ادىستەمەلىك-ۇيلەستىرۋ ورتالىعىنا جەتكىزۋ. ال ءالىپبيدىڭ ەكىنشى نۇسقاسى بەكىتىلگەننەن كەيىنگى جۇمىس – ونى حالىق اراسىندا جاريالاۋ، تانىستىرۋ، ەرەكشەلىگىن ءتۇسىندىرۋ، سونىمەن بىرگە لاتىن گرافيكاسىنا نەگىزدەلگەن قازاق ءتىلى ءالىپبيىن ەنگىزۋ باعىتىنداعى الداعى مىندەتتەردى جەتكىزۋ، جۇمىستاردى جوسپارلاۋ باعىتىندا جۇرگىزىلدى. بەكىتىلگەن ءالىپبي نۇسقاسىن تانىستىرۋ ماقساتىندا 45 مەكەمە-كاسىپورىندا ءۇش مىڭنان استام ادامدى قامتىعان كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرىلدى. بىرقاتار اۋدان ورتالىقتارىندا تاقىرىپتىق سەمينارلار ءوتتى.
ەندىگى كەزەكتە جاڭا ءالىپبي نۇسقاسىمەن ەگجەي-تەگجەيلى جۇمىس جۇرگىزىلەدى. قاجەت بولعان جاعدايدا جەتىلدىرۋدى تالاپ ەتەتىن تۇستار ايقىندالادى. جازۋ، ايتۋ ەرەجەلەرى جاسالادى، ءار دىبىستىڭ بۋىن قۇرامىندا، ءسوز قۇرامىندا، سويلەم قۇرامىندا وقىلىم، ەستىلىم، جازىلىمدا قولدانىلۋ ءتارتىبى ايقىندالادى. قىسقاشا ايتقاندا، عىلىمي تۇرعىدا قازاق ءتىلىنىڭ باستى ەرەجەلەرى بەكىتىلەدى. بۇل لينگۆيست، ءتىل ماماندارىنىڭ، جالپى ءتىل عىلىمىنا قاتىستى كوپشىلىكتىڭ مىندەتى. سودان كەيىن سول ەرەجەلەرگە نەگىزدەلگەن وقۋ قۇرالدارى، ادىستەمەلەرى ازىرلەنەدى. قازاق ءتىلىن لاتىن گرافيكاسىندا وقىتاتىن كادرلار ىرىكتەلىنىپ، بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ شارالارىمەن قامتاماسىز ەتىلەدى. قازاق ءتىلىن وقىتۋدىڭ مەملەكەتتىك ستاندارتتارى بەكىتىلەدى. بۇل كەمىندە ءۇش-ءتورت جىلدى قامتيدى. سوندىقتان دا تولىقتاي لاتىن گرافيكاسىنا كوشۋ مەرزىمى 2025 جىل بولىپ وتىر.
وسى رەتتە نازار اۋداراتىن جايلار بار. سوڭعى ۋاقىتتا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا مەكەمە-كاسىپورىنداردىڭ، كاسىپكەرلىك نىسانداردىڭ ماڭدايشالارىن، كورنەكى قۇرالدارىن لاتىن قارپىندە جازىپ، ورنالاستىرۋ جاعدايلارىنىڭ ورىن الۋى تۋرالى اقپاراتتار جاريالانىپ ءجۇر. ءاربىر تاراپ لاتىن قارپىندە جازۋعا ءوزىن دايىن، بەيىمدەلگەن دەپ ەسەپتەۋىنىڭ نەگىزى دە بولار، دەگەنمەن، تەرىس تىلدىك ۇلگى قالىپتاستىرىپ، تۇپتەپ كەلگەندە ساۋاتسىزدىققا يتەرمەلەيتىن قادامدارعا بارىپ، جوعارىدا كورسەتىلگەندەي بەلگىلى ءبىر تىلدىك تۇجىرىمعا كەلمەي اسىعىستىق كورسەتۋدىڭ ءجونى جوق.
جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك اتقارۋشى ورگانداردىڭ وسى كەزەڭدەگى مىندەتى حالىق اراسىندا ءتۇسىندىرۋ، سونىمەن بىرگە لاتىن گرافيكاسىنا نەگىزدەلگەن قازاق ءتىلى ءالىپبيىن ەنگىزۋ باعىتىنداعى جۇمىستاردى جوسپارلاۋ. وسى رەتتە لاتىن قارپىنە كوشۋ جونىندەگى وبلىستىق جۇمىسشى توبىنىڭ، باسقارمانىڭ، باسقارما جانىنداعى تىلدەردى وقىتۋ ورتالىعىنىڭ ادىستەمەلىك، پراكتيكالىق الەۋەتىن پايدالانا وتىرىپ، اقتوبە قالاسى، اۋدانداردا، ەڭبەك ۇجىمدارىندا، كاسىپكەرلىك نىساندارىندا، ۇجىم، مەكەمە، كاسىپورىنداردا ءتۇسىندىرۋ شارالارى وتۋدە. قاراشا ايىندا وبلىس اكىمدىگىندە وبلىس اكىمىنىڭ توراعالىعىمەن لاتىن گرافيكاسىنا كوشۋ ماسەلەسى قارالىپ، مۇددەلى مەكەمەلەردىڭ اتقارىلعان جۇمىستارى جونىندەگى ەسەبى تىڭدالدى، ءتيىستى تۇجىرىمدار جاسالدى.
ستاتيستيكالىق دەرەكتەرگە ءسايكەس، وبلىستا التى جاستان اسقان 669 مىڭعا جۋىق تۇرعىن بار. بۇل – جاڭا الىپبيدە وقىتۋمەن قامتىلاتىنداردىڭ جالپى سانى. ەگەر 6-21 جاس ارالىعىنداعى ازاماتتار، ياعني ۇلتتىق ءبىلىم جۇيەسى ارقىلى قامتىلاتىنىن ەسكەرسەك، قالعان 400 مىڭداي ادامنىڭ ماقساتتى اۋديتورياسىن وقىتۋ قاجەت بولادى. بۇل مىندەتتى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن بىلىكتى وقىتۋشى كادرلارى قاجەت. وسىعان بايلانىستى قازاق ءتىلى وقىتۋشىلارىنىڭ بىلىكتى ماماندار پۋلىن قالىپتاستىرۋ، قازاق ءالىپبيىن لاتىن گرافيكاسىندا وقىتۋ ۇيىرمەلەرىن اشۋ جونىندە ماتەريالدىق-تەحنيكالىق، كادرلىق ۇيىمداستىرۋشىلىق شارالارىن الۋ ءمىندەتتەرى تۇر. مىسالى، وبلىس ورتالىعىندا س.بايىشەۆ اتىنداعى كىتاپحانادا وقىتۋ بۇرىشى اشىلدى.
باسقارمانىڭ ءىس-ارەكەتىنە كەلەتىن بولساق، الداعى جىلى «قوش كەلدىڭ، جاڭا ءالىپبي» جوباسى اياسىندا تۇساۋكەسەرلىك ساعاتتاردى وتكىزۋ جالعاستىرىلادى.
جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋلەردە لاتىن گرافيكاسىنا: «قيىندىقسىز اۋىسۋ ءۇشىن قانداي شارالاردىڭ جۇزەگە اسقانى ءجون بولادى؟» دەگەن ساۋالعا حالىقتىڭ باسىم بولىگى: «تۇرعىنداردىڭ بارلىق ساناتتارىنا لاتىن قارپىن تەگىن وقىتۋ كۋرستارىنىڭ قاجەت ەكەنىن» العا تارتتى. سونىمەن بىرگە ولاردىڭ باسىم بولىگى (62%) ارنايى تىلدەردى وقىتۋ نەمەسە جۇمىس ورىندارىندا (27%) ۇيىمداستىرىلعان وقىتۋ كۋرستارىندا ۇيرەتۋدى قالايتىنىن جەتكىزدى. وسىعان بايلانىستى «ءتىل جاڭعىرۋى – جاڭا ءالىپبي» لاتىن گرافيكاسىنا نەگىزدەلگەن قازاق تىلىندە ساۋات اشۋ پاراقشالارى، كومەكشى كورنەكى ونىمدەر ازىرلەپ شىعارۋ، اقتوبە قالاسىندا، اۋدانداردا، ەڭبەك ۇجىمدارىندا، كاسىپكەرلىك نىسانداردا، ءبىلىم، مادەنيەت مەكەمەلەرىندە لاتىن گرافيكاسىنا نەگىزدەلگەن قازاق ءالىپبيىن ساپالى وقىتۋ ماقساتىندا وقىتۋشىلاردىڭ كاسىبي بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ شارالارىن قولعا الۋ، قازاق ءالىپبيىن ينتەرنەت رەسۋرستارى ارقىلى قاشىقتىقتان وقىتۋدى ۇيىمداستىرۋ مىندەتى تۇر. سونىمەن بىرگە ارنايى جوسپارعا سايكەس رەفورمانىڭ ساياسي ماڭىزدىلىعىن ارتتىرۋ ماقساتىندا «ءتىلتانۋ جانە ءتىلشى» تاقىرىبىندا الەۋمەتتىك اكتسيالار، «قازاقستاننىڭ بولاشاعى – قازاق تىلىندە» جوباسى، «مەنىڭ ءتىلىم – عاجاپ ءتىل» پاتريوتتىق جوباسى اياسىندا اشىق ديكتانت ۇيىمداستىرۋ، اقپاراتتىق سۇيەمەلدەۋ ماقساتىندا «لاتىن ءالىپبيى – وركەنيەت جولى» تەلەحابارىن، «جاڭا ءالىپبيدى بىرگە ۇيرەنەيىك» لينگۆيستيكا ساعاتى تەلەجوباسىن، باسپا ونىمدەرى مەن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا «قازاق ءتىلىنىڭ جاڭا ءالىپبيى: قىزىقتى ساباقتار» ايدارىن اشۋ، ماقالالار، ساباقتار تسيكلىن جاريالاۋ كوزدەلىپ وتىر. حالىقپەن «كەرى بايلانىستى» ءارى قاراي قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا #لاتىنگرافيكاسى حەشتەگىن، «AktobeLatyn» اقپاراتتىق پاراقشاسىن وزەكتەندىرۋ، احۋالعا قاتىستى الەۋمەتتىك زەرتتەۋ جۇرگىزۋ، اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستارعا مونيتورينگتىك تالداۋ، ساراپتاما جاساۋ جالعاساتىن بولادى.
گۇلايىم تولەباەۆا،
اقتوبە وبلىستىق تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى
