ءىى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس باستالعان ساتتە "گيتلەر دە، ستالين دە - زالىم. ءبىرى اسىرەۇلتشىل ناتسيست، ەكىنشىسى ينتەرناتسيوناليست بولىپ كورىنگەنىمەن، ەكەۋىنىڭ ساياساتى مەن زالىمدىعى تەڭ دارەجەدە: ەكەۋى دە دۇنيەنى قان قاقساتادى، سوندىقتان وبا مەن حولەرا ىندەتتەرى اراسىندا تاڭداۋ جاساماۋ كەرەك" دەپ جازعان مۇستافا شوقاي "پرومەتەي" جۋرنالىنىڭ 1940 جىلعى ساۋىرىندە شىققان سوڭعى سانىندا ۇلت شىندىعىن جوققا شىعارىپ، كۇللى ادازمزاتقا الاپات اپات توندىرەتىن تاجال تۋرالى ماقالا جاريالادى.
شوقاي دەمەكشى، انەبىر جىلدارى "مۇستافا شوقايدىڭ فاشيزمگە كوزقاراسى" دەگەن تاقىرىپتا بايانداما جاسادىق. سوندا ءبىر عالىم تۇرىپ "تۇركىستان لەگيونىنداعىلار ساتقىن ەمەس پە؟" دەپ سۇراق قويدى. بۇل ءسوزدى ودان بۇرىن ءمۇيىزى قاراعايداي ءبىر اكادەميك تاريحشىدان دا ەستىگەن ەدىك. “ەكى كۇيمەك ءبىر جانعا ادىلەت پە؟" دەپ ابىز اقىن ايتقانداي، اۋەلى تاعدىر تاۋقىمەتىمەن فاشيستەرگە تۇتقىنعا ءتۇسىپ توزاق كورگەن، سوسىن بولشەۆيكتەر تاراپىنان 25 جىلعا يتجەككەنگە ايدالىپ، سەنىمسىز رەتىندە ۇنەمى باقىلاۋدا ۇستالعان، كوبىسى شەت جەردە اجال قۇشقان لەگيوندىقتار ءالى كۇنگە دەيىن اقتالماي كەلەدى.
بىزدىڭشە، وسى ماسەلەگە بايىپتى باعا بەرىپ، تۇركىستاندىقتاردى رەسمي تۇردە اقتايتىن جانە ارداگەر رەتىندە ارنايى ارداقتايتىن كەز جەتكەن سياقتى.
دارحان قىدىءرالى،
حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى
