قۇقىق. زاڭ. قۇقىقتىق ساۋاتتىلىق. ءبىر كەزدەرى بۇل سوزدەر اربىرىمىزگە تاڭسىق بولدى. ويتكەنى ارنايى زاڭ قىزمەتكەرلەرى عانا جوعارىداعى سوزدەردىڭ ماعىناسىن بىلەتىن. ال قازىرگى تەحنيكانىڭ دامىعان زامانىندا ادامداردىڭ كوبى ءوز قۇقىعىن ءبىلۋ ءۇشىن زاڭداردى قاراپ، ساۋاتتىلىقتارىن ارتتىرىپ ءجۇر. بۇگىندە قۇقىق سالاسى اربىرىمىزگە كەرەك بولىپ تۇر. جاستار ءوز قۇقىقتارىن قانشالىقتى بىلەدى؟ ولار قۇقىقتىق ساۋاتتىلىق دەگەندى قالاي تۇسىنەدى؟ وسى تۇرعىدا «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالىنىڭ ءتىلشىسى جاستاردىڭ پىكىرىن سۇراپ-ءبىلدى.
قۇقىقتىق ساۋاتتىلىق دەگەندى قالاي تۇسىنەسىز؟ ءوز قۇقىعىڭىزدى قانشالىقتى بىلەسىز؟
قۋانتاي. قۇقىقتىق ساۋاتتىلىق ءار ادامعا كەرەك. اسىرەسە، قازىرگى زاماندا. سەبەبى قازىر بارلىق جەردە زاڭ ۇستەمدىك ەتەدى. زاڭ جۇرگەن جەردە ءار ادامنىڭ قۇقىعى قوسا جۇرەدى. بارلىق ادام تەڭ قۇقىلى. ەشكىمنىڭ ەشكىمگە ءزابىر كورسەتۋگە، الىمجەتتىك جاساۋعا قۇقى جوق. بۇل ءار ادام ءبىلۋى كەرەك بولعان قۇقىقتىق ساۋاتتىلىقتىڭ القيساسى.
سونىمەن تاعى نەنى ءبىلۋىمىز كەرەك دەگەندە، مىنالاردى ەسكەرگەن ءجون. ەلىمىزدەگى ءار تۇرعىن تەگىن ورتا ءبىلىم الۋعا، تەگىن مەديتسينالىق تەكسەرىستەردەن وتۋگە قۇقىلى. بۇل مەملەكەتتىڭ ءوز ازاماتتارىنا جاساعان دۇنيەسى. الەۋمەتتىك جەلىگە كوز سالساڭ، انا دارىگەر اقشا بەرمەسەڭ قارامايمىن دەدى، مىنا مۇعالىم تورتتىك، بەستىك باعا ءۇشىن سىيلىق سۇرادى دەگەن جاڭالىقتاردى كوزىمىز شالىپ جاتادى. بۇل جەردە ادامنىڭ قۇقىعى تاپتالىپ جاتىر.
لاۋرا. قۇقىقتىق ساۋاتتىلىق - ول مەملەكەتتىڭ قۇقىقتىق نەگىزدەرىمەن، نورمالارىمەن تانىس بولۋ. ياعني ءوز قۇقىعىن بىلگەن ادام عانا كەز كەلگەن سيتۋاتسيادان وڭايلىقپەن شىعا الادى. مىسالى وتباسىنداعى قۇقىق بۇزۋشىلىق، مەكتەپ، جوو-داعى قۇقىق بۇزۋشىلىق. وسىلاردىڭ بارلىعىن الدىن الۋ ءۇشىن ءوز قۇقىعىمىزدى ءبىلۋىمىز قاجەت. سول سەبەپتى قۇقىقتىق ساۋاتتى بولۋ قازىرگى قوعام ءۇشىن وتە ماڭىزدى. ءوز قۇقىعىمدى 100% بىلمەسەم دە، نەگىزگى اسپەكتىلەرىنەن حاباردارمىن.
ءامينا. قۇقىقتىق ساۋاتتىلىق دەگەندى ەلىمىزدىڭ اتا زاڭىنىڭ وزىمە كەرەك تارماقتارىن ءبىلۋ دەپ بىلەمىن. مىسالى ءوزىم كولىك جۇرگىزەمىن. سوعان بايلانىستى زاڭدى تولىق وقىپ، وزىمە كەرەكتەرىن جاتتاپ الدىم دەپ ايتا الامىن. سەبەبى زاڭدى بىلمەگەن بولسام كولىك جۇرگىزۋگە قۇقىعىم جوق دەپ ويلايمىن. قۇقىعىمدى تولىق بىلەمىن، ءوزىمنىڭ قۇقىعىمدى تاپتاتپايتىن وسى ەلدىڭ ازاماتشاسىمىن.
ەلميرا. قۇقىق دەگەن، مەنىڭ ويىمشا، ادامدارعا، اينالاداعى بولىپ جاتقان قۇبىلىستارعا سەنىڭ جەكە قاتىناسىڭ. ياعني قوعامداعى الاتىن ورنىڭدى ءبىلۋ، جەتە ءتۇسىنۋ جانە ونى سيتۋاتسيالاردا قولدانا ءبىلۋ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىقتى كورسەتەدى. ءار جەكە تۇلعانىڭ ءوز قۇقىعىن ءبىلۋى ءبىرىنشى وزىنە دەگەن، سودان كەيىن باسقالارعا دەگەن سىيلاستىعىن بىلدىرەدى. مىسالى مەن قوعامدىق ەرەجەلەردى ساقتاي وتىرىپ، باسقا ادامداردىڭ جەكە ومىرىنە قول سۇعۋدان ساقتانامىن. مەنىڭ ويىمشا، قۇقىق ءسوزى «ادىلەتتىلىك» دەگەن سوزبەن اسسوتسياتسيا جاسايدى.
سىمبات. قۇقىقتىق ساۋاتتىلىق ءوز ورنىن قوعامدا ءبىلۋ جانە ءتۇسىنۋ دەپ ەسەپتەيمىن. ءار ادامنىڭ جەكە قۇقىعى - ونىڭ كومفورتتى زوناسى جانە ونى بۇزۋعا ەشكىمنىڭ قۇقىعى جوق دەپ ويلايمىن. ياعني اركىمنىڭ ءوز قۇقىعى بار. ءوز قۇقىعىمدى زاڭدى تۇردە تۇبەگەيلى بىلمەسەم دە، كۇندەلىكتى بولىپ جاتقان جاعداياتتارعا قاتىستى دۇنيەلەردىڭ دۇرىس نەمەسە بۇرىس ەكەندىگىن اجىراتا الامىن دەپ ويلايمىن.
ماۋلەن. ءوز قۇقىعىمدى جەتكىلىكتى دەڭگەيدە بىلمەيمىن. دەسە دە جۋرناليستىك قۇقىقتى اناۋ ايتقانداي مەڭگەردىم.
ەل ازاماتتارى ءوز قۇقىعىن بىلمەگەننىڭ زاردابىن تارتىپ-اق ءجۇر. سونىڭ ءبىرى مەنمىن. وتكەن جولى كيىم دۇكەنىنەن شالبار ساتىپ الدىم. ۇيگە كەلگەن سوڭ ۇناماي قالدى. ودان بەرى 1-2 اي ءوتتى. بۇگىن عانا ءبىلدىم، العان زاتتى 14 كۇن نەمەسە 1 ايدىڭ ىشىندە چەكتى كورسەتىپ قايتارىپ الۋعا بولاتىنىن. جالپى قوعامدا ءوز قۇقىعىن بىلەتىن ادام عانا ۇتىلمايتىن سەكىلدى.
ءمولدىر. قۇقىقتىق ساۋاتتىلىق. ادامنىڭ جەكە باسىنىڭ بوستاندىعىنا، ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىنە قۇقىقتىق ساۋاتتىلىقتى مەڭگەرۋدىڭ ماڭىزى زور. ويتكەنى قاي ەلدە، قاي جەردە جۇرسەك تە، ءار ادام ءوزىنىڭ قۇقىعىن قورعاي الۋى كەرەك. سونىمەن قاتار ءوز قۇقىعىن باسقاعا تاپتاتپاۋ قاجەت. قۇقىق بويىنشا قازىرگى تاڭدا بىرنەشە زاڭدار مەن تالاپتار بار. وسىنى وقىعان ءاربىر ازامات جەكە باسىنىڭ قۇقىعىن قورعاي الادى.
ءوز قۇقىعىمدى كۇندەلىكتى ومىردە دە قولدانىپ ءجۇرمىن. ماسەلەن مەن قر-نىڭ ازاماتشاسى رەتىندە ءسوز بوستاندىعى، ياعني ءوز پىكىرىمدى ايتىپ، اقپارات الۋعا، ءومىر سۇرۋگە قۇقىعىم بار.
دۋلاتبەك. «قۇدىققا قۇلان قۇلاسا قۇرباقا قۇلاعىندا وينايدى» دەگەن اتادان قالعان ءسوز بار. ادام قوعامدا قانشالىقتى ءالجۋاز بولسا، سونشالىقتى وزگەلەردەن جاپا شەگەدى. ءوز قۇقىعىڭدى بىلمەسەڭ قولىنان كەلگەندەر قونىشىنان باسۋدان تايىنبايدى. بىراق قازىرگى تاڭدا كوزى اشىق بۋىن الەۋمەتتىك جەلىدە بولسىن قۇقىق تۇرعىسىندا ساۋاتتى بولۋعا تىرىسادى. كەز كەلگەن جەكە شىعارماشىلىق تۋىندىعا اۆتورلىق قۇقىق زاڭداستىرىلعان. سوندىقتان دا ادامدار نوقتانىڭ تىزگىنىن وكىمەتكە ۇستاتا سالىپ جاتادى. قانداي جاعداي بولماسىن ءوز جولىن بىلگەن ادام وپىق جەمەيدى، قيا باسپايدى.
ارايلىم. قۇقىقتىق ساۋاتتىلىق ءار ازامات پەن ازاماتشا ءبىلۋى ءتيىس دۇنيە. بەلگىلى ءبىر ەلدە تۇرىپ جاتساڭىز ياكي ءومىر سۇرسەڭىز سول ەلدىڭ زاڭ اياسىمەن تانىس بولۋىڭىز قاجەتتى نارسە. قۇقىقتىڭ ادامدار اراسىنداعى قوعامدىق قاتىناستى جاقسارتۋ ءۇشىن، رەتتەپ، جۇيەلەپ وتىرۋ ءۇشىن جاسالعانىن بىلەمىز. ال قۇقىقتىق ساۋاتتىلىق - ءوزىڭىزدىڭ جانە وزگەنىڭ قۇقىعىن، زاڭ شەڭبەرىندەگى مىندەتتەرى مەن مۇمكىندىكتەرىن ءبىلۋ جانە ونى ورنىمەن دۇرىس جۇزەگە اسىرۋ.
بارىنشا ءوز مىندەتتەرىمدى، قۇقىعىمدى بىلۋگە تىرىسامىن. ياكي الەۋمەتتىك جەلىدە ازاماتتاردىڭ قۇقتارى جايلى جازىلسا وقىپ، ەستە ساقتاپ الامىن. الايدى قۇقىقتىق ساۋتتىلىعىمدى 20-30% دەپ باعالار ەدىم. شىنى كەرەك ءبىزدىڭ قوعامدا قۇقىقتىق ساۋاتتىلىق اسا ءبىر جوعارى ەمەس. مەكتەپتەردە قۇقىق ساباعى وتكەنىمەن ول جەردە ساباق قۇقىققا قاراعاندا ءبىر تاريح ىسپەتتى، ساباق كوبىنەسە زاڭ تۋرالى ءوز پىكىرىن بىلدىرگەن ويشىلدىڭ ءومىربايانى مەن قاناتتى سوزدەرىن وقۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى. الەۋمەتتىك جەلىگە كىرىپ ءوز قۇقىقتارىمدى وقۋعا تىرىسقان كەزدەرىم بولعان. الايدا تۇيگەنىمنەن تۇسىنبەگەنىم كوپ بولدى. تىم عىلىمي-تەوريالىق تىلدە جازىلعان.
ال ءسىز ءوز قۇقىعىڭىزدى قانداي دەڭگەيدە بىلەسىز؟
دايىنداعان: اقمارال بەرەكەت،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
