«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالىنىڭ كەزەكتى سۇحباتى ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ، حالىقارالىق قۇقىق كافەدراسىنىڭ دوتسەنتى، زاڭ عىلىمدارىنىڭ كانديداتى ن.س.جەتىباەۆ مىرزامەن بولدى.
مەملەكەتتىڭ باستى بايلىعى - حالقى، تەڭسىزدىگى، تاۋەلسىزدىگى. حالىق بولماسا، تۇتاس ءبىر مەملەكەتتىڭ بولۋى مۇمكىن ەمەس. ال ءدال وسى حالىقتى ءبىر شاڭىراق استىندا جيىپ، ىمىرادا بولۋ ءۇشىن ارنايى كونستيتۋتسيالىق زاڭ بار.
-نۇربول مىرزا، ءار ادام ءوز مۇددەسىن قورعاي الاتىنداي كوز اشىق، كوكىرەك وياۋ زامان. ال ءبىزدىڭ ەلدە قۇقىقتىق مادەنيەت پەن قۇقىقتىق سانا ادامدار اراسىندا قانشالىقتى قالىپتاسقان؟
-قازاقستاندا شىنايى دەموكراتيالىق قوعام ءالى دە ءوز قارقىنىندا قۇرىلمادى. راسىندا، كەز-كەلگەن لاۋازىم يەسى ءوز ورنىندا ۇزاق مەرزىم وتىرادى. حالقىمىزدىڭ قۇقىقتىق مادەنيەتى مەن قۇقىقتىق ساناسى ازىرگە ءماز ەمەس. الايدا جاقسارۋى ءتيىس، جاقسارتۋىمىز كەرەك...
-زاڭگەردەن ارنايى كەڭەس، كونسۋلتاتسيا الاتىن ادامدار قاراسى كوپ پە؟
-ارينە، زاڭگەردەن كەڭەس الاتىن جاندار ءبىزدىڭ ەلىمىزدە وتە كوپ. بۇل جەردە ءبىزدىڭ ەلدەگى حالىق ساناعىن قازاق جانە ورىس ءتىلدى دەپ ءبولىپ قاراستىرۋعا بولادى. سوندىقتان دا كوبىنە زاڭگەردەن كەڭەس سۇراۋشىلار – ورىس ءتىلدى ازامات، ازاماتشالار. قازاق تىلىندە كەڭەس سۇراۋشىلار قاتارى دا از ەمەس. بىراق بەلسەندىلىك تومەن.
-سوت جۇيەسىندەگى رەفورمالاردىڭ مازمۇنى مەن ماقساتى قانداي؟
-سوت جۇيەسىندەگى رەفورمالاردىڭ باستى ماقساتى – شىنايى، ءادىل، تاۋەلسىز ءۇشىنشى بيلىك جۇيەسىن قۇرۋ. سوت ورگاندارى شەشىم شىعارۋدا اتقارۋشى بيلىككە تاۋەلدى بولماي ءادىل سوت شەشىمىن شىعارۋ بوپ نەگىزدەلەدى. بىراق جاسىراتىنى جوق، بۇل رەفورمالاردىڭ كەمشىلىگى – سۋديالاردى تاعايىنداۋ. كەيبىر سۋديالار حالىقتىڭ تولىققاندى مۇددەسىن ويلامايدى...
-قۇقىقتىق اكتىلەر قانداي جاعدايدا ارەكەت ەتەدى؟
-بىزدە قابىلدانعان كەز-كەلگەن قۇقىقتىق اكتىلەردىڭ ساپاسى جامان ەمەس. ال باستى كەمشىلىك سول زاڭنىڭ كەيدە دۇرىس ورىندالماۋىندا. مىسالى، اقش-تىڭ بۇرىڭعى پرەزيدەنتى كىشى دجوردج بۋشتىڭ قىزى كولىگىمەن جول ەرەجەسىن بۇزعانى ءۇشىن اقش پوليتسيا بولىمشەسى ونى جۇرگىزۋشى كۋالىگىنەن ايىرعان. اقش پرەزيدەنتى قىزىن اراشالاپ قالۋ ءۇشىن تۇك تە ىستەي المادى. ال بىزدە وكىنىشكە قاراي، باق بەتتەرىنەن اكىمنىڭ نەمەسە دوكەيدىڭ ۇلى جول ەرەجەسىن بۇزىپ، جازاسىز قالدى دەگەندى ءجيى وقيمىز.
-قازىر ءومىر ونلاينعا اۋىستى. ەلەكتروندى سوت تورەلىگىنىڭ ءتيىمدى جاعى بار ما؟
-ونلاين تۇردە وتكەن سوت ءماجىلىسى بىرىنشىدەن پاندەميادان، ەكىنشىدەن سوت پروتسەسىنىڭ جالپى قاۋىمعا اشىق تۇردە ءوتۋىن قامتاماسىز ەتەدى. ۇشىنشىدەن، زاڭگەرلەردىڭ سوت پروتسەسىنىڭ قالاي وتكەندىگىنە ادال باعا بەرۋگە مۇمكىندىك سىيلايدى.
-ادام قۇقىعىن قورعاۋ بويىنشا ارنايى ۆەدومستۆولار قانداي قارقىندى جۇمىس اتقارىپ جاتىر؟
-ادام قۇقىعىن قورعاۋ بويىنشا كوبىنەسە بىزدە ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار جۇمىس ىستەپ جاتىر. ولاردىڭ جۇمىسى قارقىندى بولماسا دا، ءبىرشاما جۇمىستى ءوز دەڭگەيىندە اتقارۋدا. ەلدەگى دەموكراتيالىق قوعامنىڭ اسا قاتتى دامىماعانى ءدال وسى ىسپەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ اينالىسىپ جاتقاندىعىنان بىلىنەدى.
-قۇقىقتىق سانا ەرتەرەك قالىپتاسسا، قىلمىس ازايار ما ەدى؟
-قۇقىقتىق سانا دامىعان ەلدەردەگىدەي قالىپتاسسا سىبايلاس جەمقورلىق قىلمىستارى ازاياتىن ەدى. ويتكەنى، قوعامدا سىبايلاس جەمقورلىق پەن تامىر-تانىستىق ءالى دە بار ەكەنىن جاسىرۋ مۇمكىن ەمەس. قۇقىقتىق سانا قالىپتاسسا ول ءوز كەزەگىندە مەريتوكراتيالىق ءادىستىڭ قالىپتاسۋىنا الىپ كەلەتىن ەدى. ال ءدال وسى قۇقىقتىق مادەنيەت سىبايلاس جەمقورلىقتى عانا ازايتا الادى دەۋگە بولادى. باسقا قىلمىستاردىڭ ازايۋىنا اسەر ەتەدى دەۋگە كەپىلدىك جوق.
-مىسالى، قۇجاتتاردىڭ دۇرىس ەمەستىگىنەن جاپا شەككەن ادامنىڭ كىناسى زاڭدى بىلمەۋ بولسا، كەلەسى مۇمكىندىك بەرىلە مە؟
-زاڭدى بىلمەۋ جاۋاپكەرشىلىكتەن بوساتپايدى دەگەن قاعيدا بار. ىزگىلىك قاعيداسىنا ساي العاش رەت قۇجاتتارىن جوعالتىپ العان ازاماتتاردىڭ كىناسى بولماسا ولارعا جەڭىلدىك قاراستىرىلۋى ءتيىس.
سۇحباتىڭىزعا راقمەت!
اڭگىمەلەسكەن:ءىنجۋ ومىرزاق،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
