بۇگىن ۇلى تاريحشىنىڭ تۋعان كۇنى. وسىدان 106 جىل بۇرىن، ياعني 1915 جىلى 15 اقپاندا قازاقتىڭ كۇرەسكەر تاريحشىسى، تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، قازاقستان عىلىم اكادەمياسىنىڭ كوررەسپوندەنت-مۇشەسى ەرمۇحان بەكماحانۇلى بەكماحانوۆ دۇنيەگە كەلدى. پاۆلودار وبلىسىنىڭ باياناۋىل اۋدانىندا تۋعان. "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى ۇلت تاريحىن زەردەلەۋدە وزگەشە قولتاڭبا قالدىرعان تۇلعانىڭ ءومىرى جايلى دەرەكتەردى ۇسىنادى.
1937 جىلى رەسەيدىڭ ۆورونەج قالاسىنداعى پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىن بىتىرگەننەن كەيىن قازاق كسر حالىق اعارتۋ كوميسسارياتىنىڭ جانىنداعى عىلىمي زەرتتەۋ ينستيتۋتىندا ەڭبەك ەتكەن. وتان سوعىسى جىلدارىندا رەسپۋبليكانىڭ حالىق اعارتۋ كوميسسارياتىنىڭ باسقارما باستىعى بولعان. سونىمەن قاتار الماتىنىڭ جوعارعى وقۋ ورىندارىندا ۇستازدىق قىزمەت اتقارعان.
1946-1947 جىلداردا قازاق كسر عىلىم اكادەمياسىندا جاڭادان قۇرىلعان تاريح، ارحەولوگيا جانە ەتنوگرافيا ينستيتۋتى ديرەكتورىنىڭ عىلىمي جۇمىس جونىندەگى ورىنباسارى، 1947 جىلدان باستاپ، ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن، ياگني 1966 جىلعى مامىردىڭ التىسىنا دەيىن قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە ءوزى ۇيىمداستىرعان قازاقستان تاريحى كافەدراسىن باسقاردى.
ول XVIII-ءحىح عاسىرلاردا قازاقستاندا الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جانە ساياسي دامۋ پروبلەمالارىنا، سونداي-اق قازاقستاننىڭ رەسەيگە قوسىلۋ ماسەلەسىنە، قازاق ادەبيەتى مەن مادەنيەتى تاريحىنا ۇلكەن نازار اۋدارعان. ە. بەكماحانوۆ 1946 جىلى «قازاقستان ءحىح عاسىردىڭ 20-40 جىلدارىندا» دەگەن دوكتورلىق ديسسەرتاتسياسىن قورعايدى.
كەنەسارى قاسىمۇلىنىڭ كوتەرىلىسىنە «ۇلت-ازاتتىق قوزعالىس» دەگەن سيپات بەرگەنى ءۇشىن «ۇلتشىل» دەپ ايىپ تاعىلادى.
جوعارىداعى ايىپتاۋ نەگىزىندە 1952 جىلى 2 جەلتوقسان كۇنى قازاق كسر جوعارعى سوتىنىڭ قىلمىستى ىستەر جونىندەگى كوللەگياسىنىڭ ۇكىمىمەن ە. بەكماحانوۆ 25 جىل مەرزىمگە باس بوستاندىعىنان ايىرىلىپ، گۋلاگ-تىڭ الىستاعى لاگەرىنىڭ بىرىنە ايدالدى.
ول كىسىنىڭ لاگەردەن ءتيىستى ورگاندارعا جازعان كوپتەگەن ارىزدارىنىڭ ناتيجەسىندە، اكادەميك، قوعام قايراتكەرى اننا ميحايلوۆنا پانكراتوۆا سياقتى قايىرىمدى ادامداردىڭ كومەگىنىڭ ارقاسىندا بەريا اتىلعاننان كەيىن ە. بەكماحانوۆتىڭ ءىسى قايتا قارالىپ، 1954 جىلى 16 اقپاندا ونىڭ ءىسى جابىلىپ، ءوزى اقتالىپ شىقتى.
قازاقستان توۋەلسىزدىك العاننان كەيىن ە. بەكماحانوۆتىڭ باستى ەڭبەگى — XIX عاسىردىڭ 20-40 جىلدارىنداعى قازاقستان اقتالىپ، ورىس جونە قازاق تىلدەرىندەگى نۇسقالارى قازاق ۋنيۆەرسيتەتى (قازىرگى سانات) باسپاسىنان جارىق كوردى.
ەرماحان بەكماحانوۆ جونىندە حالىق قاھارمانى، اكادەميك شاپىق شوكين بىلايشا ەسكە العان: ۇلتىمىزدىڭ اسا كورنەكتى تاريحشىسى ەرماحان بەكماحانوۆ ۋاقىت بەدەرىنە باعىنباعان، شىنشىل عالىم بولاتىن. ول دوكتورلىعىن ەكى رەت قورعادى. ەڭبەگىنىڭ ناشارلىعىنان ەمەس، تىيىم سالىنعان كەنەسارى تاقىرىبىنا جازىلعاندىقتان. 1947 جىلى قازان توڭكەرىسىنىڭ 30 جىلدىعىنا بايلانىستى وداقتىق اكادەميا بويىنشا ۇلكەن سالتاناتتى كەڭەس ءوتۋى كەرەك بولاتىن. كسرو عا-نىڭ باسشىسى ۆاۆيلوۆ ساتباەۆقا تەلەفون سوعىپ، قازاقستان تاراپىنان بايانداما جاسايتىن ادامدى ايتۋدى سۇرايدى. قانىش بەكماحانوۆتى ۇسىنادى. جينالىستا قاعازسىز سويلەگەن جاس بايانداماشىعا عالىمدار تاڭ-تاماشا بولادى.
"ەلىم" دەپ تۋعانە ەر 1966 جىلى الماتى قالاسىندا قايتىس بولادى.
