وتكەن عاسىرداعى الاپات اشتىقتى ۋكراينا سەكىلدى گەنوتسيد رەتىندە مويىنداتۋ كەرەك پە؟ بۇل سۇراقتى بىرنەشە ءماجىلىس دەپۋتاتىنا قويىپ، جاۋاپ الۋعا تىرىستىق. ءبىر قىزىعى دەپۋتاتتار اشارشىلىقتى گەنوتسيد دەپ تانۋعا بايلانىستى سۇراققا اسا ساق جاۋاپ بەردى. ءبارى ءبىر اۋىزدان مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ قۇرعان ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن تولىق اقتاۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميسسيانى ەسكە الدى.
“گەنوتسيدكە سوۆەت ۇكىمەتى ايىپتى. بىراق ساياسيلاندىرمايمىز…”
«رەسپۋبليكا» پارتياسىنىڭ توراعاسى ءارى ءماجىلىس دەپۋتاتى ايداربەك قوجانازاروۆ ەڭ ءبىرىنشى گەنوتسيد دەگەننىڭ نە ەكەنىن ءتۇسىنۋىمىز كەرەك ەكەنىن ەسكەرتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، ءبىر ۇلتتىڭ باسقا ۇلتتى قۇرتىپ، جويۋ ساياساتى گەنوتسيد دەپ اتالادى.
«1917 جىلدان باستاپ ءبىزدىڭ تورەلەرىمىزدى، سۇلتاندارىمىزدى جويدى. ودان كەيىن جۇت بولدى. ال 1936 جىلى مەنىڭ اكەمنىڭ تۋعان اتاسى اتىلىپ كەتتى. سوندىقتان دا مەنىڭ ويىمشا شىنىمەن دە ءبىزدىڭ ەلىمىز گەنوتسيدكە ۇشىرادى دەپ سەنەمىن. بىراق ونى بىرەۋگە جۇك سالىپ، «مىنا ەل، مىنا ۇلت ىستەدى» دەپ ايتۋ دۇرىس ەمەس. بۇل جەردە سوۆەت ۇكىمەتى ايىپتى جانە ول كەزدە باسشىلىقتا بولعان ادامداردىڭ ۇلتتارى دا ءارتۇرلى بولدى. سوندىقتان دا اشارشىلىقتى ءبىر ۇلتقا جۇكتەپ «مىنا ۇلت ءبىزدىڭ ۇلتتى جويدى» دەگەندى مەن قولدامايمىن»، – دەدى دەپۋتات.
سونداي-اق ول اشارشىلىقتى ساياسيلاندىرۋعا بايلانىستى سۇراققا جاۋاپ بەردى. دەپۋتاتتىڭ كوزقاراسى بيلىكتىڭ بۇعان دەيىن ايتقان پىكىرىمەن ۇقساس شىقتى.
«نەعۇرلىم ءبىز تاريحتى ساياسيلاندىرساق، سوعۇرلىم ءبىزدىڭ ىشىمىزدە وكپە پايدا بولادى. ەڭ باستىسى اشارشىلىقتان ساباق الۋىمىز كەرەك. بىرىنشىدەن، كىمنەن كەلگەن اشارشىلىق، سول ادامدار مەن مەملەكەت تۋرالى ءبىلۋىمىز كەرەك، ەكىنشىدەن، ونى بولدىرتپاس ءۇشىن ءىس-ارەكەتتەر جاساۋىمىز كەرەك»، – دەدى ول.
پرەزيدەنت پوزيتسياسى مەن دەپۋتات ميسسياسى سايكەسە مە؟
ءماجىلىس دەپۋتاتى اسحات ايعامبەتوۆتىڭ كوزقاراسى ايداربەك قوجانازاروۆتىڭ پىكىرىنە ۇقساس. الايدا تاريحشى دەپۋتات ارىپتەسى سەكىلدى اشارشىلىقتى گەنوتسيد دەپ مۇلدە ايتپاي، اسا ساقتىق كورسەتتى. ەكس-مينيستر «ۋكراينا سەكىلدى اشارشىلىقتى گەنوتسيد دەپ تانۋ قاجەت پە؟» دەگەن ناقتى سۇراققا جالپىلاما جاۋاپ بەردى.
«بۇل ماسەلە قازىرگى ۋاقىتتا كەڭىنەن زەرتتەلىپ جاتىر. رەپرەسسياعا ۇشىراعان ءبىزدىڭ ازاماتتارىمىزدى اقتاۋ بويىنشا ۇلكەن كوميسسيا قۇرىلىپ، زەرتتەۋ جۇرگىزىلىپ، قازىر ناقتى جۇمىس ءجۇرىپ جاتىر. مەملەكەت باسشىسى بۇگىن وسى ماسەلە بويىنشا ارنايى Twitter-دە پىكىر ءبىلدىردى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ پوزيتسياسىمەن تولىعىمەن كەلىسەمىن. شىن مانىندە بۇل ءبىزدىڭ تاريحىمىزداعى وتە ۇلكەن قارالى كۇندەردىڭ ءبىرى بولدى. ونى ءبىز ءبىلىپ، ايتۋمىز كەرەك. بۇگىن مەنىڭ بىلۋىمشە مەكتەپتەردە ءدال وسى ماسەلە بويىنشا ارنايى اشىق ساباقتار ءوتىپ جاتىر. وتكەن تاريحىمىزدى ەستە ساقتاۋ ءۇشىن مۇنداي شارالاردىڭ وتكەنى كەرەك.
ءبىزدىڭ كەرەمەت ەليتامىز اتۋ جازاسىنا كەسىلىپ، قارالى كۇندەر بولدى. سوندىقتان دا بۇل ماسەلەدە ۇلكەن زەرتتەۋ جۇمىستارى ءجۇرىپ، اقتاۋ جۇمىستارى جالعاسۋى كەرەك. كوميسسيا ءوزىنىڭ جۇمىسىن جالعاستىرىپ، ءبىر ءتيىستى شەشىمدى ۇسىنادى دەپ سانايمىن. سوندىقتان مۇنى تەك قانا ساياسي كوزقاراسپەن عانا ەمەس، ەلىمىزدىڭ العا جىلجۋى ءۇشىن پايدالى قادام رەتىندە قاراۋىمىز كەرەك»، – دەدى ول.
اسحات قاناتۇلى الىستان وراعىتىپ، سۇراققا ناقتى جاۋاپ بەرمەگەن سوڭ «تاريحشى رەتىندە اشارشىلىقتى گەنوتسيد دەپ باعالايسىز با؟» دەپ ساۋال قويدىق. ال دەپۋتات “اشارشىلىقتى ەشقانداي زەرتتەۋسىز، تەك قانا ەموتسيونالدى تۇرعىدا ەمەس، ناقتى شارالاردى بەلگىلەپ، ءتيىستى شەشىم قابىلداۋ كەرەك،-“ دەپ جاۋاپ بەردى. توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى، دەپۋتاتتار اشارشىلىققا بايلانىستى ەكى شوقىپ، ءبىر قاراعاندى ءجون كورىپ وتىر.
