سۇڭقارلار جىرى
سۇيىنەر سۇيىكتى ەلىڭ،
جاپىراعىن جايعان شىنار.
اڭساتتى-اۋ بيىكتەرىڭ،
سۇڭقارلار، قايداسىڭدار؟
ساندۋعاش بولا الار ما،
سايراسا ساۋىسقانىڭ.
قۇزدارعا قونا الا ما،
تاۋىق پەن تاۋىستارىڭ.
جولىندا پىسىقتاردىڭ،
ەشكىنى ەل سەركە دەيدى.
جونىندا مىسىقتاردىڭ،
تىشقاندار ەركەلەيدى.
قاشىرعا ەر سالعانمەن،
ارعىماق بولا المايدى.
قىراندار تۇعىرىنا،
قۇمايلار قونا المايدى.
مىڭ ەسەك جارامايدى،
ءبىر تۇلپار تۇياعىنا.
مىڭ تورعاي پانالايدى،
ءبىر سۇڭقار قياعىنا.
دارىعان جانىما قۇت،
بابالار كيەسىنەن.
ءبورىنىڭ ءتاڭىرى ارتىق،
يتتەردىڭ يەسىنەن.
تىرلىكتە تەڭ بە مۇلدە،
ورىنى بار ۇل-قىزدىڭ.
جەتپەيدى جالعىز كۇنگە،
جارىعى بار جۇلدىزدىڭ.
توسىندە تولدەيدى ەلىك،
تاۋلار كوپ، دانالار از.
كولشىكتى كولدەي كورىپ،
جۇزەدى سارالا قاز.
الاتاۋ قۇت تارلانىم،
دەسەم دە تاسىپ، تاياپ.
اباي مەن مۇحتارلاردىڭ،
الدىندا اسىقتاي-اق.
قان توگىپ كورسە داعى،
ار توگىپ كورمەگەن ەل.
ارىسىن بەرسە داعى،
نامىسىن بەرمەگەن ەل.
تۇلكىلەر قىران جەمى،
بولسا دا ايلاسى بار.
تۋ قىلار تۇمارلى ەلى،
سۇڭقارلار قايداسىڭدار؟
تۋ قىلار تۇمارلى ەلى،
سۇڭقارلار قايداسىڭدار؟..
شۇبات جىرى
ءبىزدىڭ اۋىل سەكسەۋىلدى، تۇيەلى،
يەلى ەل تۇيەسىمەن كيەلى.
قۇتتى دالا قۇدىرەتىن قاراشى،
جىلانى دا اققا باسىن يەدى.
تاريحتان كوشتىڭ الدىن يەلەر،
جۇك كوتەرەر اتاندارىن سۇيەدى ەل.
سيىر ەمەس سۇتىمەنەن قادىرلى،
شۇباتىمەن شىرايلانباس تۇيەلەر.
ءسۇتىن سورىپ ىنگەندەردى باسقا ۇرىپ،
تىم ورىنسىز وسقىرىنبا جاس جىگىت!
كەيدە ءتىپتى، كەتكەن بە دەپ ويلانام،
مىنا ەلدىڭ دىمكاستىعى اسقىنىپ.
شاڭىراقتى كورە المايسىڭ قوستاردان،
بۇيدا، بۇراۋ ءبارى جلعا تاستالعان.
ىنگەندەرى ىندەت ءۇشىن قامالىپ،
اتاندار ءجۇر وگىز سىندى بوس قالعان.
تۇعىرىڭ بوپ تۇرعان شاقتا وتانىڭ،
تاۋدان داڭقى ارتىق ەمەس جوتانىڭ.
اۋزىنداعى ءنارىن جىرىپ قايتەسىڭ،
ەرتەڭ جۇگىڭ ارتىلاتىن بوتانىڭ.
قيىن كۇندەر قيا اسىرعان كۇشىمسىڭ،
تۇيەلەرىم – قۇدىرەتىمسىڭ، قۇتىمسىڭ!
بۋرالارى بۋىرقانعان ەگەي ەل،
قۇرساق ەمەس، ۇرپاق جايىن ءتۇسىنسىن.
كوڭىل جىرى – جۇرەك سىرى وت الار،
بولاشاقتىڭ بولسا ەكەن دوسى ادال،
ەرىنىمە شۇبات تيگەن شاقتاردا،
ەلەستەيدى شولىركەگەن بوتالار...
جارلىنىڭ جالعىز اتىمىن
تويعا دا ءمىنىپ باراتىن،
قويعا دا ءمىنىپ باراتىن.
كەزەگى كەلە قالعاندا،
شانادا سۇيرەپ شاباتىن.
تولتىرعان تاقىر تاقىمىن،
جارالىنىڭ جالعىز اتىمىن.
بالا دا ءمىنىپ الاتىن،
دانا دا ءمىنىپ الاتىن.
دەپ ماقتانىپ قاناتىم،
بايگەگە دە سالاتىن.
اياڭمەن تولعار اقىلىن،
جارالىنىڭ جالعىز اتىمىن.
ەشكىمدى تىستەپ، تەپپەگەن،
ىشپەگى تەردەن كەپپەگەن.
وتتاسا الىس كەتپەگەن،
دۇشپانى قۋسا جەتپەگەن.
اينالىپ جۇرەر جاقىنىن،
جارلىنىڭ جالعىز اتىمىن.
الاقانات ساۋىسقان،
جاۋىرىنعا جابىسقان.
جاۋىزدىققا جول بەرمەي،
اۋىزدىققا قارىسقان.
ارقالاعان باتىرىن،
جارلىنىڭ جالعىز اتىمىن.
تاعدىر باسىپ تاڭباسىن،
وسى جولعا سالعاسىن.
ەسەك ەمەس اتتارعا،
جولدا قالۋ ارعا سىن.
باپسىز بولسام بولايىن،
اتسىز يەم قالماسىن!
ەشكىلەر
كەرىم ولكە كەز بولاتىن كەش كىرەر،
قوڭىر دوڭنەن قوڭىر كەڭەس ەستىلەر.
قيالىمدى قىتىقتادى سوندايدا،
تاۋ باسىندا تايراڭداعان ەشكىلەر.
ويناقتايدى تاستان-تاسقا ويقاستاپ،
قۇز-قيالار تۇنەرەدى وي تاستاپ.
جۇرگەندىگىن ويلاي ما ەكەن وسىلار،
سەتەرلەرى، سەركەلەرى قوي باستاپ.
بيىكتەردىڭ باۋرايىندا سونىلاپ،
ەشكىلەر-اي، ەسەپتەگەن سونى باق،
سەركەلەردىڭ ارقاسىندا سەندەردى،
الپەشتەيدى- اۋ،
اۋىل توسكە قونىپ اپ...
قىرىقتىڭ قىسى
قىلاۋلاپ كەلدى قىرىقتىڭ قىسى،
بيلەپ تۇر ويدى بۇلتتىڭ مىسى.
تۇلكىلەر تۇسكە كىرەدى تاعى
كەلەدى-اۋ شىركىن، قىزىقتىرعىسى.
ۇشادى سامعاپ ءۇمىتتىڭ قۇسى،
كەلمەس-اۋ كىمنىڭ ءجۇرىپ-تۇرعىسى.
اق جولعا سالىپ جىبەرشى مەنى،
اق جورعا مىنگەن قىرىقتىڭ قىسى.
ءۇش قوناق كەتتى اتتانىپ تەزدەن،
جيرما بەس قايران شاتتانىپ كەزگەن.
قىرىق بەلدە دە كوكتەم كۇز بار عوي،
دەگەنمەن جىلدار ەمەس-اۋ جەزدەم.
قىلىشتىڭ ءجۇزى قىرىقتىڭ قىسى،
تەز كەلەر جاننىڭ مۇرت قىرعىسى.
ەكەنىن ەندى سەزگەندەي كوڭىل،
ادامنىڭ ايلار قىرت قۇربىسى.
قىرىقتىڭ قىسى كەڭەسىن شەرتىپ،
قىراۋلى باقتا كەلەدى ەرتىپ.
قارىندا ءىزىم قالعانىمەنەن،
كوكتەمى كەلىپ كەتەرمە ەرتىپ.
كەلگەنمەن كوڭىل قىلىق قىلعىسى،
وزىڭە ءمالىم قۇرىقتىڭ كۇشى.
قىرقاعا شىعىپ قالعانىڭدى ويلاپ،
تولعانتار توقسان قىرىقتىڭ قىسى.
قاڭتاردىڭ تاڭى قاڭتارىپ تۇلپار،
سالبۋرىنىڭا سالايىن سۇڭقار.
ويلى دا تويلى قىرىقتىڭ قىسى،
وزىندىك ءومىر اۋەنىن شىرقار.
قىلىشتاي قيار سالىمىمدى جەر،
دەگەن ءبىر ويمەن سابىرىڭ كىرەر.
كەز كەلىپ قالعان سياقتى، قۇربىم،
قاستەرلى كۇننىڭ قادىرىن بىلەر.
قاناتىن قىران قۇس قومداعانداي،
سامعايىن بيىك كۇش سومداعانداي.
ويلارىمدى ونعا بولمەشى ۋاقىت،
قىرىققا دەيىن قىس بولماعانداي!
ءوزىڭدى عانا تابامىن
تاڭ اتتى تاعى كۇلىمدەپ،
حات باستادىم كۇنىم دەپ.
جاقىن جاننىڭ قادىرى،
الىستاعاندا بىلىنبەك.
ايتايىن دەگەن سىرىم كوپ،
جازايىن دەگەن جىرىم كوپ.
باراسىڭ-اۋ تاڭ سايىن،
تابىناتىن ءپىرىم بوپ.
قارادىم تاڭعى شولپانعا،
كورىنەر ىستىق سول تاڭبا.
ماعان جىر بوپ جازىلىپ،
امان ءجۇر قايدا بولساڭ دا.
ەلەسىڭ ەرىپ جانىما،
كەلەسىڭ ويعا توڭسام دا،
قاناتىم ءوزىڭ قادىرلىم،
قاي بيىككە قونسام دا.
ساعىندىم دەگەن سوزدەن دە،
تابىندىم دەسەم شىنىراق.
جاقىن جۇرگەن كەزدەندە،
باراسىڭ عوي شىن ۇناپ.
تۇرساق تا ءدايىم تىلدەسىپ،
اڭسادىم تەربەپ جىر بەسىك.
ءسوز جەتكەنمەنەن قول جەتپەي،
ءجۇرمىز-اۋ جەتىم كۇي كەشىپ.
الىس ەمەس اياۋلىم،
قاۋىشار كۇندەر جۇزدەسىپ.
اۋاسىن اڭساپ دالانىڭ،
كوركىنە كوز ساپ قالانىڭ.
جابىرقاۋ جالعىز كۇي كەشىپ،
ساعىنىش ءانىن سالامىن.
كوكىرەك تولى نالا-مۇڭ،
سەن جاققا ءجيى قارادىم.
وتكەندى ويعا سالادى،
سىڭار ءىزدى ءار ادىم.
مەن جاققا سەندە قاراعىن،
باقىتتىمىن دەپ ساناعىن.
كەرمارالداي كەۋدەڭە،
جىرىمدى گۇل قىپ قادادىم.
ەلەسىمدى اڭساپ تۇرعاندا،
ەسىگىڭدى قاعامىن.
ءبىر كورسەم-اۋ دەپ جۇرگەندە،
ءبىر كۇنى جەتىپ بارامىن.
ومىردە تاعى ايلانىپ،
ءوزىڭدى عانا تابامىن...
قانسوناردا
قاراشانىڭ قالىڭداپ قىرباق قارى،
سارى كۇزدىڭ جينالدى سىرماقتارى.
«كارى قۇدا» اق تونىن جابا سالدى،
دالا جاتتى بالاداي قۇنداقتاعى.
كوسىلەدى كەشەگى كەستەلى بەل،
ەسىرەدى تەرىستەن ەسكەۋىل جەل.
سارشۇناقتار باستارىن سوياۋلاعان،
شۋىلدايدى تەرىسكەن، سەكسەۋىلدەر.
قىزىل جوننىڭ قول سالعان تالايىنا،
قىراۋ تۇرعان مۇرتىنا، سامايىنا.
قىران العان قارت اڭشى قىردان استى،
دابىل ۇرىپ كوز تاستاپ ماڭايىنا.
كۇنى بويى ءىز شالدى، جالىقپادى،
جىرا-جىلعا ءبارى دە جارىتپادى.
توماعاسىن الدى دا قويا بەردى،
بىراق قىران كوكتە قۇر قالىقتادى.
قاسقىردان دا تۇرعان جوق قورىققالى،
قورلىعى سول قويان دا جولىقپادى.
تىشقان جىمى جاتقانمەن تۇلكى ءىزى جوق،
وسى بولدى اڭشىنىڭ تورىققانى.
بۇرىنعىدان وزگەرگەن ءوڭى مۇلدە،
كولدەي تولقىپ كوپ ويلار كوڭىلىندە.
قانسوناردا قۇر قايتتى ءبىرىنشى رەت،
سارى تابان ساياتشى ومىرىندە.
بىزدەن ارتىق اڭ ءۇشىن دۇشپان بار ما،
جۇگىرگەنىن ۇستاتتىق ۇشقاندارعا.
قورعالماعان قوڭىر اڭ اۋىپ كەتتى،
قايران دالا قور بولدى تىشقاندارعا.
شىندىق ءۇشىن شىڭعىرىپ شىقتى دارىن،
قانسوناردان قۇر قايتتى قۇتتىلارىڭ.
قىرانداردىڭ اعىتىپ اياق باۋىن،
ەندى مىسىق باپتاڭدار، مىقتىلارىم!
سەرىك ءابىلۇلى 1973 جىلى 4 اقپاندا قىتايدىڭ التاي ايماعىنداعى ۇلىڭگىر كولى بويىندا، جەتىارال دەگەن جەردە دۇنيەگە كەلگەن. شىڭجاڭ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ «قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى» فاكۋلتەتىن، شىڭجاڭ پارتيا مەكتەبىنىڭ ەكونوميكالىق باسقارۋ فاكۋلتەتىن بىتىرگەن.
«داريعا-اي»، «شولپان»، «سامال» پۋبليتسيستيكالىق، «كۇمىس جەبە»، «قوبىز سارىن»، «اققۋ ارمان» جىر جيناقتارى، «كۇن» اتتى بالالارعا ارنالعان شالقىما، باللادالار جيناعىنىڭ اۆتورى.
سەرىك ءابىلۇلى قىتايداعى قازاق راديوسىندا ۇزاق جىلدار قىزمەت ەتىپ، سول ەلدەگى قانداستاردىڭ مادەنيەتىنە ەلەۋلى ۇلەس قوسقان تۇلعانىڭ ءبىرى. ول قازاقتىڭ تاڭداۋلى 50 ءانىن قىتاي تىلىنە اۋدارتىپ، ۇلتىمىزدىڭ كەڭ تاراعان 500 كۇيى مەن 200 حالىق ءانىن تاسپاعا تۇسىرگەن، 100-گە جۋىق ءان ءماتىنى مەن كوپتەگەن ءاننىڭ اۆتورى، راديو ەفيرىندە 30-عا تارتا رومان وقىعان تانىمال ديكتور، اقىن، ءانشى، سازگەر.
قۇلاققا جاعىمدى قازاقى قوڭىر داۋىس يەسى سەرىك ءابىلۇلى قازىر اتامەكەنگە ورالدى.
فوتو باۋىرجان جۋاسباەۆ
