«جۋسان» وپەراتسياسى بارىسىندا سيرياداعى ۇرىس قيمىلدارىنان ورالعان ايەلدەردىڭ ساناسىندا قانداي وزگەرىستەر بولدى، ولار راديكالدىق يدەولوگيادان باس تارتتى ما، ءبىز وسى جايىندا پاۆلودار وبلىسىنىڭ كونفەسسياارالىق قاتىناستاردى تالداۋ جانە دامىتۋ ورتالىعىنىڭ باسشىسى گۇلناز رازدىكوۆامەن اڭگىمەلەستىك.
- قۇرمەتتى گۇلناز ماقسۇتقىزى، پسيحولوگ-مامان رەتىندە ءسىز «جۋسان» وپەراتسياسى بارىسىندا ەلگە ورالعان ايەلدەرىمەن تىعىز بايلانىستا جۇمىس جاسايسىز. 6 ايدان استام ۋاقىت ءوتتى، ولار وتانىنا ورالدى. ءسىز قازىر ولاردىڭ جاعدايىن قالاي باعالايسىز؟
- بۇگىنگى كۇنى ءبىز تەك راديكاليزم رەميسسياسىنا قول جەتكىزدىك، ياعني ايەلدەر تەك قانا راديكالدى نارسەدەن، قانداي دا ءبىر ناقتى وقيعالاردى باعالاۋدان باس تارتتى، مىسالى، تاياۋ شىعىستاعى سوعىستىڭ سەبەپتەرى نەمەسە دجيحاد، "دارۋل-كۋفر", "تاكفير", "كافير", "تاگۋت" جانە ت.ب. سياقتى ۇعىمداردان باس تارتتى. نەگىزىنەن سول جاققا كەتۋدىڭ دۇرىس بولماعانىن ايتادى. دەگەنمەن دە، ولاردىڭ كوپشىلىگى راديكالدىق يدەولوگيالارىنىڭ بازالىق پرينتسيپتەرىندە قالۋدا.
جاعداي الەۋمەتتىك-پسيحولوگيالىق جانە كوگنيتيۆتى سيپاتتاعى كەيبىر ەلەۋلى فاكتورلاردىڭ بولۋىمەن كۇردەلەنە تۇسەدى. مەن ءۇشىن پسيحولوگ رەتىندە، ولاردى ءساتتى وڭالتۋدىڭ ەڭ ماڭىزدى كريتەريى - ولار ءوز ۋاقىتىندا ەكسترەميزمگە اكەلگەن مىنەز-قۇلىق پاتتەرلەرىن تاڭداي باستايدى. بىراق، وكىنىشكە وراي، مۇنداي كەيستەردى قاعيدادان گورى ەرەكشەلىك دەپ ساناۋعا بولاتىن شىعار.
- ايەلدەر بۇگىنگى كۇنى تولىعىمەن راديكالسىزداندىرىلعان جانە قوعام ءۇشىن قاۋىپ توندىرمەيدى دەپ ايتۋعا بولا ما؟
- ناتيجەلەر تۋرالى ايتۋ ءالى ەرتە، سەبەبى بۇل ايەلدەردى وڭالتۋ جۇمىستارى ءالى جالعاسۋدا. مەنىڭ ارىپتەستەرىمنىڭ ەشقايسىسى دا وسى جۇمىستىڭ تۇپكىلىكتى قورىتىندىسىن بەرە المايدى دەپ ويلايمىن. ءبىز پسيحولوگتار رەتىندە، تولىق وڭالتۋ تۋرالى ايتا المايمىز، ويتكەنى كەز كەلگەن جاعدايدا ولاردىڭ ساناسى مەن پسيحيكاسىنا جاراقات سالاتىن اسەر بار. پسيحولوگيالىق جاراقاتتىڭ ۇش ءتۇرى بار، بۇل دامۋ جاراقاتتارى نەمەسە بالالىق شاقتىڭ جاراقاتتارى، اۋعاندىق نەمەسە يراك سيندرومى جانە ەموتسيالىق پسيحولوگيالىق جاراقات.ء(سيتۋاتيۆتى). ءبىزدىڭ ايەلدەر ۇلكەن پسيحولوگيالىق جاراقاتتى باستان كەشىردى. اقتاۋداعى قىزدارمەن پسيحولوگ رەتىندە جۇمىس ىستەي وتىرىپ، مەن ولارعا سيريا تۋرالى ەستەلىكتەر ولاردىڭ جادىندا ءوشىپ، تۇسسىزدەنۋى كەرەك دەپ ايتقان بولاتىن. بىراق باستان وتكەن وسى جايدى ۇمىتۋعا بولمايدى، ويتكەنى ولار وسىدان ساباق الۋلارى كەرەك. الايدا، وتكەنمەن شەكتەلۋگە بولمايدى، سەبەبى ولاردىڭ قولىندا بالالار بار جانە ولاردى تاربيەلەۋمەن بەلسەندى اينالىسۋ كەرەك. سوڭعى ۋاقىتتا قىزدارعا سيريا تۋرالى ەسكە الۋ سونشا جايلى ەمەس ەكەنىن بايقاي باستادىم ، مۇمكىن پسيحولوگيالىق قورعاۋ تەتىكتەرى ەنگىزىلە باستاعان شىعار. شوكتىق پسيحولوگيالىق جاراقاتپەن جاسالاتىن جۇمىس - بۇل ۇزاق ۋاقىتتى جانە ەڭبەكتەنۋدى قاجەت ەتەتىن پروتسەسس.
- ايەلدەردىڭ سيرياعا كەتۋىنىڭ سەبەپتەرى تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز.
- نەگىزىنەن، ادامدار ءوز ارمانىنىڭ سوڭىنان كەتىپ، حاليفاتتا ءومىر سۇرەدى جانە بۇل يدەيا ولاردىڭ ءومىرىنىڭ دەسترۋكتيۆتى ماعىناسى بولدى.
يگيل فەنومەنىنىڭ ءوزى-بۇل الەۋمەتتىك پروبلەمالارعا، ەموتسيالىق وسالدىققا، ءدىني ساۋاتسىزدىققا جانە ەكسترەميستەردىڭ جەكە پروبلەمالارىنا شەبەر قول جەتكىزگەن فرانشيزا. ايەلدەردىڭ پسيحولوگيالىق تارتۋ تەتىكتەرى الدەقايدا ءتيىمدى بولدى. ايەلدەردى پايدالانۋدىڭ ناتيجەلىلىك تۇرعىسىنان ءوز ماعىناسى بار. ەكسترەميستەر قوعامدىق ستيگما ايەل ءالسىز، قورعانسىز، قاۋىپتى ەمەس ەكەنىن بىلەدى. دەمەك، وعان از كوڭىل بولىنەدى. دەگەنمەن، ايەلدەردىڭ قاتىسۋىمەن بولعان ءىرى لاڭكەستىك وقيعالاردىڭ تاريحىن قاراساق، ايەلدەرمەن ەشقانداي كەلىسسوزدەر پروتسەسى تۋرالى ءسوزدىڭ بولمايتىندىعىن كورەمىز. ەكىنشىدەن، ايەلدەر ەرلەرگە قاراعاندا مەركانتيلدى. دەمەك، بۇل تەرروريزمنىڭ ارزان ءتاسىلى. وعان اقى تولەۋ قاجەت ەمەس، ونى وزىنە عاشىق ەتۋگە نەمەسە تۋعان ادام ءۇشىن كەك الۋعا سەندىرۋ جەتكىلىكتى.
سوعىس ءىس-قيمىل اۋماعىنا كەتكەن ايەلدەردى شارتتى تۇردە ءتورت توپقا بولۋگە بولادى. ءبىرىنشى توپ-سيرياعا ءوز كۇيەۋلەرىنە كەتكەن ايەلدەر، ولاردى كۇيەۋلەرى شاقىرعان. ەكىنشى توپ - ءوز ەرىكتەرىمەن ەر ادامدارسىز بالالارىمەن كەتكەندەر. سونداي-اق، ايەلدەر وزدەرىنىڭ كۇيەۋلەرىن تاستاپ، سيريا اۋماعىنا ءوز ەركىمەن سىرتقى اسەرسىز كەتكەن كەيستەر بار. ءۇشىنشى سانات-سوعىس كەزىندە تاياۋ شىعىس اۋماعىندا بولعان ايەلدەر، ۆازيريستان، يراكتاعى ۇرىس قيمىلدارىنىڭ اۋماعىندا تۇرۋ تاجىريبەسى بولعاندار. ولار تەرروريستەرگە قوسىلعان. ءتورتىنشى شاعىن توپ - ءدىنشىل ەمەس ايەلدەر. دەگەنمەن، سيريا اۋماعىندا ءوزىنىڭ ءدىني تاجىريبەسىن باستاعان ايەلدەر بار. ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرىنە «داعىستان اۋەسقويىنىڭ سيندرومى» ءتان. بۇل ايەل-دەر ماحاببات، رومانتيكالىق قارىم-قاتىناس، وتباسىن قۇرۋدى جانە ت. ب. ىزدەپ كەتتى.
- ال ولاردىڭ رەينتەگراتسياسىنىڭ تابىستى كەيستەرى بار ما؟
- ءوزىنىڭ اۋىرعىشتىعىنا قاراماستان، سيمپتومدار ءينديۆيدتىڭ الەۋمەتتىك رولدەرىنە وڭ وزگەرىستەر ەنگىزە الاتىنىن ءتۇسىنۋ ماڭىزدى، جوعارىدا اتاپ وتكەندەي، كەيبىر ايەلدەر موتيۆاتسيا كوزى رەتىندە ونىڭ ۋايىمداۋ تاجىريبەسىن پايدالانا وتىرىپ، جاراقاتقا وڭ بەيىمدەلۋگە يە. مىسالى، اتىراۋدان كەلگەن قىز كىتاپ جازىپ، بەلسەندى قوعامدىق جۇمىس جۇرگىزە باستادى. كەيبىر قىزدار اۋتريچ-قىزمەتكەرلەر بولدى،ولار تەلەباعدارلامالارعا، باسقا ايەلدەردى راديكالسىزداندىرۋعا، ءدىني ەكسترەميزم مەن تەرروريزمنىڭ الدىن الۋعا بەلسەندى قاتىسادى. كەيبىر قىزدار بيزنەس - جوبالاردى اشۋعا گرانت الۋ ءۇشىن كونكۋرستاردى جەڭىپ الدى.
- قانداي ايەلدەردى وڭالتۋ قيىن؟
- ەڭ باستىسى ءبىزدى، ارينە، ءوزىن-ءوزى راديكالداندىرۋعا بەيىم ايەلدەرمەن جۇمىس ىستەۋ الاڭداتادى. بۇل ىزگى ەركى بويىنشا كەتكەندەر نەمەسە تەولوگيالىق ءبىلىمى از ايەلدەر. سيريا اۋماعىندا مۇعالىمدەر بولعان ادامدار اكيدا كۋرستارىن وقىتتى. سونداي-اق، دەفورماتسيا پروتسەسى قايتىمسىز اسەر ەتەتىن ايەلدەر بار. مىنە، وسى ايەلدەر ەرەكشە الاڭداۋشىلىق پەن قاۋىپ تۋدىرادى جانە ولاردى وڭالتۋ ەڭ كۇردەلى جۇمىس بولىپ تابىلادى.
مەنىڭ ايەلدەرمەن جۇمىس ىستەۋ تاجىريبەم، ولاردىڭ تەرىس تاجىريبەنى «ساقتاۋ»، اگرەسسيا، دەرەاليزاتسيا، دەپرەسسيا، شارشاۋ، دەپەرسوناليزاتسيا، جاراقاتقا بايلانىستى وي-پىكىرلەردى، سەزىمدەردى نەمەسە سويلەسۋلەردى بولدىرماۋ سياقتى جاراقاتتان كەيىنگى سيندرومنىڭ بارلىق بەلگىلەرى بار ەكەنىن راستايدى. «ءتىرى قالعانداردىڭ كىناسى» دەپ اتالاتىن ءومىر سۇرگەنى تۋرالى اۋىر سەزىمدەر، سونداي-اق ايەلدەر اراسىندا بايقالادى، اسىرەسە ءوز بالالارىنىڭ ءومىرىن ساقتاي الماعان ادامدار ءالى كۇنگە دەيىن قايتىس بولعان كۇيەۋلەرىمەن كۇشتى ەموتسيالىق بايلانىستى ساقتايدى.
- قايتا ورالعان ايەلدەردىڭ اراسىندا، قاۋىپتى، حاريزماتيكالىق ۋاعىزداۋشىلار بار ما؟
- مۇنداي حاريزماتيكالىق كوشباسشى ايەلدەردى كورمەدىم، كەزدەستىرگەن جوقپىن. مەن ولارمەن جۇمىس ىستەمەيمىن، بىراق ولاردىڭ اراسىندا قاتارلارىنا بەلسەندى تارتۋمەن اينالىساتىن ايەلدەر بار دەپ ويلايمىن. بۇگىنگى تاڭدا بەس ايەل سيريا اۋماعىنداعى قىزمەتى ءۇشىن جازاسىن وتەپ جاتىر. كوبى سوت شەشىمىن كۇتۋدە، تەرگەۋدە وتىر.
قازىر ءبىزدىڭ مىندەتىمىز-ولارعا اداسۋدان باس تارتۋعا، وسى راديكالدى ماتريتسانى ولاردىڭ اقىلىنان الىپ شىعۋعا كومەكتەسۋ. بۇل وتە قيىن. قازىر رەميسسيا كەزەڭى باستالدى، بىراق تۇراقتى اسەرگە قول جەتكىزۋ ءۇشىن بىرىنشىدەن، ۋاقىت كەرەك، ەكىنشىدەن، مامانداردىڭ جەرگىلىكتى جەرلەردە كۇش-جىگەرى قاجەت. بۇل جەردە تەك پسيحولوگتار، تەولوگتار عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ولاردىڭ اينالاسىنداعى بارلىق ادامدار جۇمىس ىستەۋى ءتيىس، ياعني اسەر ەتۋدىڭ بارلىق تەتىكتەرى قوسىلۋى كەرەك.
- «جۋساندىق» ايەلدەردىڭ ەكىنشى رەت راديكالدانۋ قاۋىپتىلىگى جوق پا؟
- ەگەر ولار قايتا راديكالدى ورتاعا تۇسسە، قايتارىلعان ايەلدەر ءۇشىن قايتالاما راديكالدانۋ قاۋپى بار ەكەنىن مويىنداۋ كەرەك. مىسالى، ەگەر قايتادان راديكال سالافيتكە تۇرمىسقا شىقسا. ارينە، ەگەر قىزدار ءداستۇرلى ءدىندى ۇستانۋشىلارعا تۇرمىسقا شىقسا، تاماشا بولۋشى ەدى.
قازىر قىزداردى وڭالتۋ ءۇش باعىت بويىنشا جۇرگىزىلۋدە. ءبىرىنشى توپ – ولار ءدىني پراكتيكادان مۇلدەم باس تارتقان قىزدار،حيدجابتارىن شەشىم، زايىرلى ءومىر سۇرۋدە. ەكىنشى توپ - ابۋ حانيفا مازحابىن قابىلداعان قىزدار، ولار مەشىت ۇستازدارىمەن بىرگە نامازدى سەنىمدى وقيدى،تەولوگتان ءدارىس الادى. جانە ءۇشىنشى توپ-بۇل اكيدەسالافيزمدە قالاتىن ءىشىنارا راديكالدى ايەلدەر. مىنە، بۇل جۇمىس جان-جاقتى باعىتتالۋى ءتيىس نەگىزگى توپ بولىپ تابىلادى. بارلىق ايەل ولاردى وڭالتۋ، ولاردىڭ ءساتتى رەينتەگراتسياسى، ولاردىڭ قوعامدا بەيىمدەلۋى ءوز قولىندا ەكەنىن ءتۇسىنۋى ءتيىس.
ارينە، جەرگىلىكتى وڭالتۋ ورتالىقتارى ايەلدەردى ءبىزدىڭ قوعامعا بەيىمدەۋدە امورتيزاتسيالىق ءرول اتقاردى. ەگەر سيريادان كەيىن ايەلدەر اقتاۋداعى وڭالتۋ باعدارلاماسىنا بارماسا، وندا ولاردىڭ تۋىستارىمەن پروبلەمالار كوپ بولار ەدى. ايەلدەر ساناسىنىڭ ىشىندەگى مەنتالدىق وزگەرىستەر دەسالافيتيزاتسيا ەمەس، دەتالاديزاتسيانىڭ تابىستى بەلگىسى بولىپ تابىلادى. قىزدار ەندى تۇسىنەدى، سەبەبى ولاردىڭ سيرياعا كەتۋىنىڭ سەبەبى - سالافيزم، بىراق ءبىز الى دە وسى قاۋىپتى يدەولوگيانىڭ كۇشىن تولىق جويا الماي وتىرمىز.
- قازىر ايەلدەر وزدەرىن قالاي سەزىنەدى، سەندەرگە، اپا-قارىنداستارىنا سەنىم بويىنشا نە تۋرالى ايتادى؟
- كوپتەگەن ايەلدەر ءالى كۇنگە دەيىن ۇيىنە قايتىپ كەلگەندەرى ءۇشىن العىس ايتادى. ولار قازىر تۋعان جەرىندە جۇرگەندەرى ءۇشىن باقىتتى. ولاردىڭ جانىندا تۋعان ادامدارى مەن ولاردىڭ بالالارى تولىق قاۋىپسىزدىكتە ەكەندىگى قۋانتادى. ەندى ولار قاتە جاساعانىن تۇسىنەدى. ولار جۇمىس ىستەۋگە، بالالاردى وقىتۋعا جانە ت.ب. ۇيرەتۋگە بارلىق جاعداي جاسايتىن مەملەكەتكە العىسىن بىلدىرەدى. تەلەديداردان سويلەگەندە قىزدار ءوز اپكە-سىڭلىلەرىن ولاردىڭ قاتەلىكتەرىن قايتالاماۋعا شاقىرادى. يگيل الداپ-اربايتىن، كۇناسىز ادامداردىڭ قانىن توگەتىن ۇيىم ەكەنىن ايتادى. ولار قاتەلىكتەرى ءۇشىن كۇيەۋىن، قۇربىسىن جوعالتتى، ءتىپتى ءوز بالالارىنىڭ ءولىمىن باستان كەشىردى. ارينە، قىزدار ەندى تاعدىرلارى ءوز قولدارىندا ەكەندىگىن تۇسىنۋلەرى كەرەك. بىراق ءبىز سىزبەن بىرگە ولارعا جانە ولاردىڭ بالالارىنا شىدامدىلىق تانىتۋىمىز كەرەك، ولارعا قولداۋ كورسەتىپ، قول ۇشىن سوزۋىمىز كەرەك.سوعىس ءىس-قيمىلدارى بولىپ جاتقان ايەلدەردىڭ قايتۋى «تازا يسلام» مەملەكەتىنە بارۋدى ارماندايتىندارعا ساباق بولادى دەن ۇمىتتەنەمىن. «جۋساننىڭ» اششى ءيىسى قازاقستاندى قازاقستاندى ەكسترەميزم مەن تەرروريزم يدەيالارىنان تازارتسىن...
سۇحباتتاسقان ايگۇل ەسەناليەۆا
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
