قازىرگى قازاق ساحناسىن جايلاعان ەسترادا جانرىنىڭ جۇرناعى بولماعان كەزدە دە حالقىمىز ءان تىڭداۋدان ارتتا قالماعان. ەل ارالاپ، اسەم اندەرىن اۋەلەتكەن ۇكىلى ىبىراي، اقان سەرى، ءبىرجان سالدار تالاي جۇرتقا تاڭداي قاقتىرسا، بەرتىن كەلە ەۋروپانىڭ جۇرەگى سانالعان ءپاريجدىڭ ءوزىن قازاق ءانىنىڭ قۇدىرەتىمەن ءدۇر سىلكىندىرگەن امىرە قاشاۋباەۆتىڭ ەرلىگى قالىڭ قاۋىم جادىنان وشكەن ەمەس. كۇمىس كومەي ءداستۇرلى انشىلەردىڭ ءىزىن جالعاپ جۇرگەن تالانتتار بۇگىنگى تاڭدا ىلۋدە جالعىز. كوگىلدىر ەكراننان دومبىرامەن ءداستۇرلى ءاندى بەرىلە شىرقاعان قايرات بايبوسىنوۆتى دا سيرەك كورەتىن بولدىق. باتىستىڭ داڭعىرلاعان اۋەنسىماقتارىنىڭ اسەرىنەن جۇتىلۋعا شاق تۇرعان ءداستۇرلى اندەردى امان ساقتاۋدىڭ قامىن جەپ جۇرگەن تالانتتى انشىلەردىڭ ءبىرى سايات نۇرعازينمەن اڭگىمەلەسكەندە وسى تۋرالى دا ءبىراز ءسوز قوزعالدى.
– كەزىندە ءتامام جۇرتتى تاڭ قالدىرىپ، اسەم داۋسىمەن ءداستۇرلى اندەردى شىرقاعان اقان، ءبىرجانداردان قالعان مۇرانى ءبىز ءوز دەڭگەيىندە ناسيحاتتاپ، ساقتاي الماي كەلەمىز، – دەيدى ول. – بۇعان ەڭ باستى سەبەپ رەتىندە مەملەكەتتىڭ ءداستۇرلى اندەردى جانداندىرۋعا كوز قىرىن سالمايتىنىن ايتۋعا بولادى. وسى كۇنگە دەيىن مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ ءداستۇرلى ءاندى دامىتۋعا دەگەن ىقىلاسىن ەش كورگەن ەمەسپىن. ءداستۇرلى اندەر ەسترادا جانرىنىڭ كولەڭكەسىندە قالىپ كەلەدى. قازىر حالىقتىڭ دا، جوعارى جاقتىڭ دا نازارى تەك ەسترادالىق اندەرگە قاراي اۋعان. مەن زاماناۋي جانرداعى اندەردى ورىندايتىن انشىلەردى جوققا شىعارمايمىن، تەك بابالاردان قالعان اسىل اۋەندەرىمىزدى جوعالتىپ الماساق ەكەن دەگەن تىلەگىم بار. بايقاساڭىز، رەسپۋبليكا سارايىندا كۇندە توي، كۇندە كونتسەرت. ونىڭ ىشىندە ەستى انمەن ەلدى قۋانتقاندار دا، باتىستىڭ ەسەر اندەرىمەن حالىق قۇلاعىن اۋىرتقاندار دا ءان ايتادى. ال ءداستۇرلى انشىلەرگە ورىن جوق. ەشقانداي كونتسەرتتىك باعدارلامالار، جوبالار ۇيىمداستىرىلمايدى. از ۋاقىت بۇرىن رەسپۋبليكا سارايىندا «ءىنجۋ-مارجان» دەگەن ءداستۇرلى اندەر ورىندالاتىن كونتسەرت وتەتىن، كەيىنگى ۋاقىتتا ول دا سيرەدى. قايدا بارىپ ءان شىرقارىمىزدى بىلمەي قالاتىن كەزدەر دە بولادى.
- سىزدەردى تويعا دا شاقىرماي ما؟
– تويدا دا حالىق زاماناۋي اندەردى تىڭداعىسى كەلەدى. تەك ارناۋلى ورتالار، ات توبەلىندەي شاعىن توپتار عانا ءداستۇرلى اندەرمەن سۋسىنداعىسى كەلىپ، ءان سالدىرادى. ونداي شاقتاردا تارتىنىپ قالمايمىز.
- سوندا ءسىزدىڭ بۇل ونەردى تاڭداۋىڭىزعا نە تۇرتكى بولدى؟ الدە وتباسىڭىزدا انگە جاقىن ادامدار بولىپ پا ەدى؟
– ءيا، ونەرگە دەگەن ىقىلاسىمدى وياتقان اكەم بولاتىن، ول كىسى كەزىندە ءاندى تاماشا ورىنداعان ەكەن. ورتا مەكتەپتى اياقتاعان سوڭ جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ اتىنداعى ەسترادا جانە تسيرك كوللەدجىنىڭ حالىق اندەرى بولىمىنە وقۋعا ءتۇستىم جانە جولىم بولىپ، اناۋ-مىناۋ ەمەس، ايگىلى قايرات بايبوسىنوۆتىڭ كلاسىنا تاپ بولدىم. ونەر ورداسىندا ءجۇرىپ ءداستۇرلى ءاندى ورىنداۋدىڭ قىر-سىرىنا تۇگەلدەي دەرلىك قانىعىپ، حالىق الدىنا شىعا باستادىم. حالقىمىزدىڭ ءبىرتۋار ۇلدارىنىڭ ءبىرى نۇرعيسا تىلەنديەۆكە ارنالعان حالىقارالىق ءان سايىسىندا باعىم جانىپ، لاۋرەات اتاندىم. كەيىن 2007 جىلى قاراتاۋ قالاسىندا وتكەن كەنەن ازىرباەۆتى ەسكە الۋعا ارنالعان بايقاۋدا دا مەرەيىم ۇستەم بولىپ، ءبىرىنشى ورىننان كورىندىم. ايتەۋىر ءداستۇرلى اندەرگە ارنالعان جارىستاردا جۇلدەسىز قالعان ەمەسپىن.
- شەتەل ساحنالارىنا شىعىپ، ءان سالۋ باقىتى بۇيىرمادى ما؟
– جوق. ازىرگە ەل ىشىمەن شەكتەلۋدەمىن، ويتكەنى، رەسپۋبليكا اۋماعىنان تىس سايىستارعا شىعۋعا مۇمكىندىك از.
مىسالى، ەۋروپالىق تىڭدارماندار وزدەرىنىڭ شوپەن، بەتحوۆەندەرىن تىڭداپ ءبىتتى. ال سولاردىڭ ساحناسىندا اقان سەرىنىڭ، ۇكىلى ىبىرايدىڭ اندەرىن تامىلجىتا ورىنداساق، شوقتىعىمىز بيىك بولار ەدى. قازاق حالقىنىڭ باي مۇراسىن ناسيحاتتاپ، ەلىمىزدىڭ ۇلتتىق ناقىشىن ايقىنداي تۇسەر ەدىك.
ەركىن شۇكىمانوۆ، نۇرجان جانپەيىسوۆ سىندى انشىلەر شەت مەملەكەتتەرگە ءداستۇرلى ءانىمىزدى تانىستىرىپ كەلدى. وكىنىشكە قاراي، ولارعا دا قولداۋ كورسەتىپ، دەمەۋ بولار ازاماتتار جوق.
- جوعارى وقۋ ورىندارىندا ءداستۇرلى اندەرگە ارنالعان كلاستارعا جەتكىلىكتى دەڭگەيدە كوڭىل بولىنە مە؟
– مەن وقىعان ج.ەلەبەكوۆ اتىنداعى ەسترادا جانە تسيرك كوللەدجىندە جالعىز قايرات بايبوسىنوۆ قانا ءدارىس بەرەتىن. قاسىندا كومەكشىلەرى جوق، كونسەرۆاتوريا مەن ستۋديادا جانۇشىرىپ جالعىز ءوزى جۇرەدى. جولامان قۇجىمانوۆ، ەركىن نۇرحانوۆ سەكىلدى ايتۋلى انشىلەردى ءدارىس بەرۋگە نەگە شاقىرماسقا؟! ول كىسىلەر – ءداستۇرلى ءاننىڭ جىلىگىن شاعىپ، مايىن ىشكەن ازاماتتار، ولاردان ءتالىم العان شاكىرت ءتۇبى ءبىر جەردەن شىعادى.
ءوز باسىم اۋىلدان ارمان قۋىپ كەلگەنىمدە جولىم بولىپ، قايرات بايبوسىنوۆتىڭ قولىنا تۇسكەنىمە قاتتى قۋانامىن. ويتكەنى، ول كىسىنىڭ ءداستۇرلى ءاندى دامىتۋعا قوسقان ۇلەسى زور. جولامان قۇجىمانوۆ، ەركىن شۇكىمانوۆ اتتى اعالارىمنىڭ سوڭىنان قالماي، ءان ۇيرەنۋ ءۇشىن ۇيىنە قونعان شاقتارىم دا بولعان. ءالى كۇنگە دەيىن ءان قۇدىرەتىن ۇعىنعان سول اعالارىمىزدىڭ شاپانىنا ورالىپ جۇرگەن جايىم بار.
– ءداستۇرلى اندەردىڭ ارقا جاقتاعى، جەتىسۋ جەرىندەگى، سىر بويىنداعى جانە باتىس وڭىرىندەگى دەپ بولىنەتىنىن بىلەمىز. ءسىز قاي جەردىڭ ءانىن شىرقاپ ءجۇرسىز؟
– مەنىڭ تۋعان جەرىم شىعىس قازاقستان وبلىسى، اياگوز اۋدانى. بۇل ءوڭىردىڭ اندەرى ارقا جاقتىڭ اۋەندەرىنە جاقىن كەلەدى. سول ايماقتىڭ اۋەزدى اندەرىن ناقىشىنا كەلتىرىپ ايتىپ ءجۇرمىن.
- ء وزىڭىز شىرقاپ جۇرگەن ءداستۇرلى اندەردى دامىتۋ ءۇشىن قانداي ىستەر اتقارىپ جاتىرسىز؟
– قازىر قولىمنان تەك ءان شىرقاۋ عانا كەلەدى. بىراق وسى سالانى دامىتىپ، حالىق كوكەيىنە ءداستۇرلى انگە دەگەن ماحابباتتى ۇيالاتۋ ءۇشىن كوپتەگەن يگى شارالار جاساۋ ويىمدا بار. ال ول ارماننىڭ ورىندالۋى ءبىرتالاي قارجىنى قاجەت ەتەدى. ۇلتتىق ناقىشتاعى اندەرىمىز ۇمىتىلىپ كەتپەۋ ءۇشىن ءجيى-ءجيى كونتسەرتتەر ۇيىمداستىرعىم كەلەدى. ءىزىمىزدى جالعاستىرىپ، ءداستۇرلى اندەردى دارىپتەيتىن شاكىرت تاربيەلەۋ دە – نەگىزگى ماقساتتارىمنىڭ ءبىرى، – دەدى سايات.
حالىقتىڭ اسىل قازىناسىن ءوزى قاستەرلەگەنىمەن بىرگە، ونىڭ قادىر-قاسيەتىن وزگەلەرگە دە ۇعىندىرۋ ءۇشىن ەڭبەكتەنىپ جۇرگەن دارىندى ونەرپازدىڭ كوكەيىندەگى يگى باستامالاردىڭ جۇزەگە اسۋىنا ءبىز دە تىلەكشىمىز.
ەرلان ابدىرۇلى
