Qazırgı qazaq sahnasyn jailaǧan estrada janrynyŋ jūrnaǧy bolmaǧan kezde de halqymyz än tyŋdaudan artta qalmaǧan. El aralap, äsem änderın äueletken Ükılı Ybyrai, Aqan serı, Bırjan saldar talai jūrtqa taŋdai qaqtyrsa, bertın kele Europanyŋ jüregı sanalǧan Parijdıŋ özın qazaq änınıŋ qūdıretımen dür sılkındırgen Ämıre Qaşaubaevtyŋ erlıgı qalyŋ qauym jadynan öşken emes. Kümıs kömei dästürlı änşılerdıŋ ızın jalǧap jürgen talanttar bügıngı taŋda ılude jalǧyz. Kögıldır ekrannan dombyramen dästürlı ändı berıle şyrqaǧan Qairat Baibosynovty da sirek köretın boldyq. Batystyŋ daŋǧyrlaǧan äuensymaqtarynyŋ äserınen jūtyluǧa şaq tūrǧan dästürlı änderdı aman saqtaudyŋ qamyn jep jürgen talantty änşılerdıŋ bırı Saiat Nūrǧazinmen äŋgımeleskende osy turaly da bıraz söz qozǧaldy.
– Kezınde tämam jūrtty taŋ qaldyryp, äsem dausymen dästürlı änderdı şyrqaǧan Aqan, Bırjandardan qalǧan mūrany bız öz deŋgeiınde nasihattap, saqtai almai kelemız, – deidı ol. – Būǧan eŋ basty sebep retınde memlekettıŋ dästürlı änderdı jandandyruǧa köz qyryn salmaitynyn aituǧa bolady. Osy künge deiın mädeniet ministrlıgınıŋ dästürlı ändı damytuǧa degen yqylasyn eş körgen emespın. Dästürlı änder estrada janrynyŋ köleŋkesınde qalyp keledı. Qazır halyqtyŋ da, joǧary jaqtyŋ da nazary tek estradalyq änderge qarai auǧan. Men zamanaui janrdaǧy änderdı oryndaityn änşılerdı joqqa şyǧarmaimyn, tek babalardan qalǧan asyl äuenderımızdı joǧaltyp almasaq eken degen tılegım bar. Baiqasaŋyz, Respublika saraiynda künde toi, künde konsert. Onyŋ ışınde estı änmen eldı quantqandar da, batystyŋ eser änderımen halyq qūlaǧyn auyrtqandar da än aitady. Al dästürlı änşılerge oryn joq. Eşqandai konserttık baǧdarlamalar, jobalar ūiymdastyrylmaidy. Az uaqyt būryn Respublika saraiynda «Inju-marjan» degen dästürlı änder oryndalatyn konsert ötetın, keiıngı uaqytta ol da siredı. Qaida baryp än şyrqarymyzdy bılmei qalatyn kezder de bolady.
- Sızderdı toiǧa da şaqyrmai ma?
– Toida da halyq zamanaui änderdı tyŋdaǧysy keledı. Tek arnauly ortalar, at töbelındei şaǧyn toptar ǧana dästürlı ändermen susyndaǧysy kelıp, än saldyrady. Ondai şaqtarda tartynyp qalmaimyz.
- Sonda sızdıŋ būl önerdı taŋdauyŋyzǧa ne türtkı boldy? Älde otbasyŋyzda änge jaqyn adamdar bolyp pa edı?
– İä, önerge degen yqylasymdy oiatqan äkem bolatyn, ol kısı kezınde ändı tamaşa oryndaǧan eken. Orta mekteptı aiaqtaǧan soŋ Jüsıpbek Elebekov atyndaǧy estrada jäne sirk kolledjınıŋ halyq änderı bölımıne oquǧa tüstım jäne jolym bolyp, anau-mynau emes, äigılı Qairat Baibosynovtyŋ klasyna tap boldym. Öner ordasynda jürıp dästürlı ändı oryndaudyŋ qyr-syryna tügeldei derlık qanyǧyp, halyq aldyna şyǧa bastadym. Halqymyzdyŋ bırtuar ūldarynyŋ bırı Nūrǧisa Tılendievke arnalǧan halyqaralyq än saiysynda baǧym janyp, laureat atandym. Keiın 2007 jyly Qaratau qalasynda ötken Kenen Äzırbaevty eske aluǧa arnalǧan baiqauda da mereiım üstem bolyp, bırınşı orynnan körındım. Äiteuır dästürlı änderge arnalǧan jarystarda jüldesız qalǧan emespın.
- Şetel sahnalaryna şyǧyp, än salu baqyty būiyrmady ma?
– Joq. Äzırge el ışımen şekteludemın, öitkenı, respublika aumaǧynan tys saiystarǧa şyǧuǧa mümkındık az.
Mysaly, europalyq tyŋdarmandar özderınıŋ Şopen, Bethovenderın tyŋdap bıttı. Al solardyŋ sahnasynda Aqan serınıŋ, Ükılı Ybyraidyŋ änderın tamyljyta oryndasaq, şoqtyǧymyz biık bolar edı. Qazaq halqynyŋ bai mūrasyn nasihattap, elımızdıŋ ūlttyq naqyşyn aiqyndai tüser edık.
Erkın Şükımanov, Nūrjan Janpeiısov syndy änşıler şet memleketterge dästürlı änımızdı tanystyryp keldı. Ökınışke qarai, olarǧa da qoldau körsetıp, demeu bolar azamattar joq.
- Joǧary oqu oryndarynda dästürlı änderge arnalǧan klastarǧa jetkılıktı deŋgeide köŋıl bölıne me?
– Men oqyǧan J.Elebekov atyndaǧy estrada jäne sirk kolledjınde jalǧyz Qairat Baibosynov qana därıs beretın. Qasynda kömekşılerı joq, konservatoriia men studiiada janūşyryp jalǧyz özı jüredı. Jolaman Qūjymanov, Erkın Nūrhanov sekıldı aituly änşılerdı därıs beruge nege şaqyrmasqa?! Ol kısıler – dästürlı ännıŋ jılıgın şaǧyp, maiyn ışken azamattar, olardan tälım alǧan şäkırt tübı bır jerden şyǧady.
Öz basym auyldan arman quyp kelgenımde jolym bolyp, Qairat Baibosynovtyŋ qolyna tüskenıme qatty quanamyn. Öitkenı, ol kısınıŋ dästürlı ändı damytuǧa qosqan ülesı zor. Jolaman Qūjymanov, Erkın Şükımanov atty aǧalarymnyŋ soŋynan qalmai, än üirenu üşın üiıne qonǧan şaqtarym da bolǧan. Älı künge deiın än qūdıretın ūǧynǧan sol aǧalarymyzdyŋ şapanyna oralyp jürgen jaiym bar.
– Dästürlı änderdıŋ Arqa jaqtaǧy, Jetısu jerındegı, Syr boiyndaǧy jäne Batys öŋırındegı dep bölınetının bılemız. Sız qai jerdıŋ änın şyrqap jürsız?
– Menıŋ tuǧan jerım Şyǧys Qazaqstan oblysy, Aiagöz audany. Būl öŋırdıŋ änderı Arqa jaqtyŋ äuenderıne jaqyn keledı. Sol aimaqtyŋ äuezdı änderın naqyşyna keltırıp aityp jürmın.
- Özıŋız şyrqap jürgen dästürlı änderdı damytu üşın qandai ıster atqaryp jatyrsyz?
– Qazır qolymnan tek än şyrqau ǧana keledı. Bıraq osy salany damytyp, halyq kökeiıne dästürlı änge degen mahabbatty ūialatu üşın köptegen igı şaralar jasau oiymda bar. Al ol armannyŋ oryndaluy bırtalai qarjyny qajet etedı. Ūlttyq naqyştaǧy änderımız ūmytylyp ketpeu üşın jiı-jiı konsertter ūiymdastyrǧym keledı. Izımızdı jalǧastyryp, dästürlı änderdı därıpteitın şäkırt tärbieleu de – negızgı maqsattarymnyŋ bırı, – dedı Saiat.
Halyqtyŋ asyl qazynasyn özı qasterlegenımen bırge, onyŋ qadır-qasietın özgelerge de ūǧyndyru üşın eŋbektenıp jürgen daryndy önerpazdyŋ kökeiındegı igı bastamalardyŋ jüzege asuyna bız de tılekşımız.
Erlan ÄBDIRŪLY
