«بارىپ قايت، بالام، اۋىلعا» سىندى جۇرەك تەربەر تاماشا اندەرىمەن حالقىنىڭ جانىن تەربەتكەن قازاقتىڭ تالانتتى كومپوزيتورى الپىستى القىمداعان تەمىرالى باقتىگەرەەۆ تىلدەي عانا حاتتا ءوزىنىڭ جان سىرىن اقتارىپ، ەل ىشىندە جۇرسە دە، ەلەۋسىز عۇمىر كەشىپ جاتقانىنا نالىپ، مۇڭىن شاعىپتى.
تاعدىرىمەن بەتپە-بەت قالعان ونەرپاز اعامىزدىڭ حاتىن قىزى ءاليا قاعازعا ءتۇسىرىپ جولداعان ەكەن. وقىرمان قاۋىم نازارىنا حاتتىڭ تولىق تۇپنۇسقاسىن ۇسىنىپ وتىرمىز:
«وسى حاتتى جازىپ وتىرعان كومپوزيتور، جۋرناليست، ءى توپتىڭ مۇگەدەگى تەمىرالى باقتىگەرەەۆ اعاڭىز. 1989 جىلدان بەحتەرەۆ دەگەن اۋرۋمەن ءى توپتىڭ مۇگەدەگى بولعانىم ازداي، 2002 جىلدىڭ قاراشا ايىندا كولدەنەڭ كەلگەن قاسىرەت – كوشەدە قاسيەتسىز بىرەۋدىڭ اۆتوكولىگى سوققاننان ءولىم اۋزىنان قالىپ، قازىرگى ۋاقىتتا ءجۇرىپ-تۇرۋ دا قيىن، جەڭگەڭنىڭ جەتەلەگەن كومەگىمەن كۇن كورۋدەمىن.
مەنىڭ شىعارماشىلىعىم حالىقتىڭ جۇرەگىندە دەپ بىلەمىن. 250-گە تارتا اندەر شىعاردىم، ولاردىڭ كوبىسى حالىققا تارالىپ كەتتى. اسىرەسە «بارىپ قايت، بالام، اۋىلعا»، «عاشىقتار سەنىمى»، «تاڭعى تىلەك»، «ساعىنىش»، «كەشىر مەنى»، «ءمادينا»، «قازاق ەلىم»، «ەر ماحامبەت» ت.ب. كەڭ تاراعان اندەرىمدى وزىڭىزگە اتاق-داڭقتارى وتە تانىس كومپوزيتور ە.حاسانعاليەۆ، ن.ۇسەمباەۆا، ت.جامانقۇلوۆ، ع.ەسيموۆ، ن.ونەرباەۆ پەن «مۋزارت» توبى، س.جۇماعاليەۆ، گ.سيقىمباەۆا، ل.تولەشەۆا، ر.مۇساباەۆ، ج.قۇجىمانوۆ، س.نۇربەرگەنوۆ سياقتى مايتالماندار ورىنداۋدا.
«بارىپ قايت، بالام، اۋىلعا» اتتى ءانىم بۇكىل دۇنيەجۇزى قازاقتارىنا تانىلدى. ايگىلى تاەكۆوندو شەبەرى مۇستافا ءوز تۇرىك وسى ءان بويىنشا جەكە فيلم ءتۇسىرىپ، وزىنە بويتۇمار ەتتى.
الپىستان اسقان شاعىمدا نە اتاق، نە ءبىر ارنايى سىيلىقپەن ماراپاتتالماپپىن. شىعارماشىلىق سوڭىنا تۇسكەن قىرىق جىلدىڭ ىشىندە ەشقانداي شاھاردا جەكە ءۇي-جايىم بولماپتى».
شىنىندا دا، ونەردى ورگە سۇيرەتىپ، ءاندى باعالايتىن قازاق قوعامى بۇگىندە تەمىرالىدەي تالانتىن ۇمىت قالدىرعانى قالاي؟ قاراپ وتىرساق، سوڭعى 10-15 جىل بەدەرىندە تەمىرالى اعامىز نە ءبىر ۇلكەن كونتسەرتتەرگە، نە ءبىر مەرەيتويلار مەن ءسان-سالتاناتى كەلىسكەن كەشتەرگە شاقىرىلماپتى. قازاعىن ءان-كەۋدەسىمەن قۇشۋعا قۇمارتىپ-اق تۇراتىن تالانتتى كومپوزيتورىمىزعا نە ءبىر اتاق-دارەجە، نە ءبىر ماراپات قاعاز دا بۇيىرماپتى. دەنساۋلىعىنىڭ اۋىرلىعىمەن قوسا باسپانا زارىن دا كورىپ كەلەدى. كەيىنگى كەزدە ءتىپتى جۇرۋدەن دە قالىپ، سويلەۋى دە قيىن بولىپ كەتىپتى. وسىنشاما بەلگىلى ادامنىڭ لايىقتى دارەجەدە باعالانباۋىنىڭ استارىنا ۇڭىلگىمىز كەلىپ، ءبىز ءبىراز جەرلەرگە تەلەفون شالىپ، حابارلاستىق.
جارىلقاسىن داۋلەت، كومپوزيتور:
– تەمىرالى اعامىزدىڭ تالانتتى كومپوزيتور ەكەنىنە داۋ جوق. ول كىسىنىڭ ءبىر عانا «بارىپ قايت، بالام، اۋىلعا» دەگەن ءانىنىڭ ءوزى نەگە تۇرادى؟ بىراق، وكىنىشكە وراي، ءبىز وسىنداي دارىندى ادامداردى دەر كەزىندە باعالاي الماي جاتامىز. تەمىرالى اعامىزدىڭ بارلىق ماراپات پەن سىيلىقتاردان قاعىلىپ قالا بەرۋى، مۇلدە ەسكەرۋسىز قالۋى كومپوزيتورلار وداعىنا مۇشە ەمەستىگىنەن بولۋى كەرەك. بىزدە كومپوزيتور رەتىندە رەسمي مويىندالۋ ءۇشىن ارنايى ديپلومىڭ بولۋى شارت. وسىنداي قاتىپ قالعان تالاپتار قانشاما جايساڭدارىمىزدىڭ باعىن بايلاپ وتىر. ديپلومنان بۇرىن ادامنىڭ تالانتى تارازىعا ءتۇسۋ كەرەك ەمەس پە؟ تەمىرالىدەي اعالارىمىزدىڭ ەلەۋسىز قالعانىنا مەنىڭ دە جانىم اۋىرادى. ونەر سالاسىندا جۇرگەن جاندار مۇنداي جاعدايعا بەيجاي قاراماۋعا ءتيىس دەپ ويلايمىن.
بۇدان سوڭ كومپوزيتورلار وداعىنىڭ ءتورايىمى بالنۇر قىدىربەك اپايىمىزعا تەلەفون شالدىق:
– اللو، سالەمەتسىز بە، تەمىرالى باقتىگەرەەۆ دەگەن كومپوزيتور اعامىز بار عوي، بىلەسىز…
– ونداي كومپوزيتور جوق «ۆووبششە»، تەك اۋەسقوي ءبىر ادام بولعان…
– ەندى، قالاي بولعاندا دا ول كىسى ەل بىلەتىن ادام عوي… سول اعامىزدىڭ دەنساۋلىعى دا اۋىر حالدە. وسى ۋاقىتقا دەيىن باعالانبادىم دەپ حات جولداپتى… سوندا بۇل كىسى كومپوزيتورلار وداعىنىڭ مۇشەسى ەمەس پە؟
– جوق، مۇشەسى ەمەس.
– اعامىزدىڭ وسىنداي ءحالىن ەسكەرىپ، قابىلداۋعا بولماي ما؟
– بولمايدى!
– سوندا اعامىز ەلەۋسىز-ەسكەرۋسىز قالا بەرمەك پە؟
– كەزىندە وقىپ، ءبىلىم الماعان ءوز وبالى وزىنە. ەندى ءبىز قايتەمىز؟ ءبىزدىڭ جارعىمىز بويىنشا سولاي! ول ءۇشىن ارنايى مۋزىكالىق، كونسەرۆاتوريالىق ءبىلىم كەرەك. ول كىسىدە ونداي جوق. دۇنيەدە ءاۋ دەمەيتىن قازاق جوق. ەلدىڭ ءبارى ءان شىعارادى. ەندى ونىڭ ءبارىن وداققا مەن قالاي قابىلدايمىن؟
– جارايدى، راقمەت، تۇسىنىكتى بولدى.
ءاليا باقتىگەرەەۆا، كومپوزيتوردىڭ قىزى:
– اكەمىز بۇرىن كومپوزيتورلار وداعىنىڭ مۇشەسى بولعان. بىراق كەيىن بەلگىسىز ءبىر سەبەپتەرمەن شىعارىلعان. ەڭ قيىنى – اكەمىزدى بۇرىن ارالاسقان بىردە-ءبىر ءارىپتەسى ىزدەمەيتىن بولدى. ءوزى توسەك تارتىپ قالدى. ءتىلى كۇرمەلىپ سويلەي دە المايدى. كەيبىرەۋلەر ءتىپتى «تەمىرالى باقتىگەرەەۆ قايتىس بوپ كەتكەن» دەپ ويلايدى ەكەن… قازىر ءبىرقاتار تانىمال كومپوزيتور اعالارىمىزعا ءوتىنىشپەن شىعىپ جاتىرمىن. ءناتيجەسى قانداي بولارىن بىلمەيمىن. اكەمنىڭ مۋزىكالىق ءبىلىمى دە بار. اندەرى ەفيرلەردەن شىرقالعان سايىن كوڭىلىمىز تولقىپ وتىرادى.
قازىرگىدەي اقپاراتتار تاسقىنى مول زاماننىڭ جەتىستىكتەرىنە سۇيەنىپ، بۇل كىسى تۋرالى وزگە دە تىڭ مالىمەتتەر تاۋىپ قالامىز با دەپ عالامتور ارقىلى «google» سايتىندا دا ىزدەۋ سالىپ كورگەنىمىزدە تەك جالعىز عانا قىسقا مالىمەتكە تاپ بولدىق. وندا تەك «تەمىرالى باقتىگەرەەۆ باتىس قازاقستان وبلىسى كازتالوۆ اۋدانى بەرەزين اۋىلىندا تۋعان. الماتى مۋزىكالىق ۋچيليششەسىن، قازۇۋ-دىڭ جۋرناليستيكاسىن بىتىرگەن» دەپ قانا جازىلعان. ال باسقا كومپوزيتورلار تۋرالى، اسىرەسە جاس ءانشى-سازگەرلەر جايىندا ينتەرنەتتەن مىڭداعان مالىمەتتەر الدىڭنان قاپتاپ شىعا كەلەدى. قالاي دەسەك تە، توسەككە تاڭىلعان تاعى ءبىر تالانتىمىزدىڭ تاسادا قالىپ بارا جاتقانى وكىنىشتى-اق.
المات ءيسادىل
