«Baryp qaıt, balam, aýylǵa» syndy júrek terber tamasha ánderimen halqynyń janyn terbetken qazaqtyń talantty kompozıtory alpysty alqymdaǵan Temiráli Baqtygereev tildeı ǵana hatta óziniń jan syryn aqtaryp, el ishinde júrse de, eleýsiz ǵumyr keship jatqanyna nalyp, muńyn shaǵypty.
Taǵdyrymen betpe-bet qalǵan ónerpaz aǵamyzdyń hatyn qyzy Álııa qaǵazǵa túsirip joldaǵan eken. Oqyrman qaýym nazaryna hattyń tolyq túpnusqasyn usynyp otyrmyz:
«Osy hatty jazyp otyrǵan kompozıtor, jýrnalıst, I toptyń múgedegi Temiráli Baqtygereev aǵańyz. 1989 jyldan behterev degen aýrýmen I toptyń múgedegi bolǵanym azdaı, 2002 jyldyń qarasha aıynda kóldeneń kelgen qasiret – kóshede qasıetsiz bireýdiń avtokóligi soqqannan ólim aýzynan qalyp, qazirgi ýaqytta júrip-turý da qıyn, jeńgeńniń jetelegen kómegimen kún kórýdemin.
Meniń shyǵarmashylyǵym halyqtyń júreginde dep bilemin. 250-ge tarta ánder shyǵardym, olardyń kóbisi halyqqa taralyp ketti. Ásirese «Baryp qaıt, balam, aýylǵa», «Ǵashyqtar senimi», «Tańǵy tilek», «Saǵynysh», «Keshir meni», «Mádına», «Qazaq elim», «Er Mahambet» t.b. keń taraǵan ánderimdi ózińizge ataq-dańqtary óte tanys kompozıtor E.Hasanǵalıev, N.Úsembaeva, T.Jamanqulov, Ǵ.Esımov, N.Ónerbaev pen «Mýzart» toby, S.Jumaǵalıev, G.Sıqymbaeva, L.Tólesheva, R.Musabaev, J.Qujymanov, S.Nurbergenov sııaqty maıtalmandar oryndaýda.
«Baryp qaıt, balam, aýylǵa» atty ánim búkil dúnıejúzi qazaqtaryna tanyldy. Áıgili taekvondo sheberi Mustafa óz Túrik osy án boıynsha jeke fılm túsirip, ózine boıtumar etti.
Alpystan asqan shaǵymda ne ataq, ne bir arnaıy syılyqpen marapattalmappyn. Shyǵarmashylyq sońyna túsken qyryq jyldyń ishinde eshqandaı shaharda jeke úı-jaıym bolmapty».
Shynynda da, ónerdi órge súıretip, ándi baǵalaıtyn qazaq qoǵamy búginde Temirálideı talantyn umyt qaldyrǵany qalaı? Qarap otyrsaq, sońǵy 10-15 jyl bederinde Temiráli aǵamyz ne bir úlken konertterge, ne bir mereıtoılar men sán-saltanaty kelisken keshterge shaqyrylmapty. Qazaǵyn án-keýdesimen qushýǵa qumartyp-aq turatyn talantty kompozıtorymyzǵa ne bir ataq-dáreje, ne bir marapat qaǵaz da buıyrmapty. Densaýlyǵynyń aýyrlyǵymen qosa baspana zaryn da kórip keledi. Keıingi kezde tipti júrýden de qalyp, sóıleýi de qıyn bolyp ketipti. Osynshama belgili adamnyń laıyqty dárejede baǵalanbaýynyń astaryna úńilgimiz kelip, biz biraz jerlerge telefon shalyp, habarlastyq.
Jarylqasyn Dáýlet, kompozıtor:
– Temiráli aǵamyzdyń talantty kompozıtor ekenine daý joq. Ol kisiniń bir ǵana «Baryp qaıt, balam, aýylǵa» degen ániniń ózi nege turady? Biraq, ókinishke oraı, biz osyndaı daryndy adamdardy der kezinde baǵalaı almaı jatamyz. Temiráli aǵamyzdyń barlyq marapat pen syılyqtardan qaǵylyp qala berýi, múlde eskerýsiz qalýy Kompozıtorlar odaǵyna múshe emestiginen bolýy kerek. Bizde kompozıtor retinde resmı moıyndalý úshin arnaıy dıplomyń bolýy shart. Osyndaı qatyp qalǵan talaptar qanshama jaısańdarymyzdyń baǵyn baılap otyr. Dıplomnan buryn adamnyń talanty tarazyǵa túsý kerek emes pe? Temirálideı aǵalarymyzdyń eleýsiz qalǵanyna meniń de janym aýyrady. Óner salasynda júrgen jandar mundaı jaǵdaıǵa beıjaı qaramaýǵa tıis dep oılaımyn.
Budan soń Kompozıtorlar odaǵynyń tóraıymy Balnur Qydyrbek apaıymyzǵa telefon shaldyq:
– Allo, sálemetsiz be, Temiráli Baqtygereev degen kompozıtor aǵamyz bar ǵoı, bilesiz…
– Ondaı kompozıtor joq «voobe», tek áýesqoı bir adam bolǵan…
– Endi, qalaı bolǵanda da ol kisi el biletin adam ǵoı… Sol aǵamyzdyń densaýlyǵy da aýyr halde. Osy ýaqytqa deıin baǵalanbadym dep hat joldapty… Sonda bul kisi Kompozıtorlar odaǵynyń múshesi emes pe?
– Joq, múshesi emes.
– Aǵamyzdyń osyndaı halin eskerip, qabyldaýǵa bolmaı ma?
– Bolmaıdy!
– Sonda aǵamyz eleýsiz-eskerýsiz qala bermek pe?
– Kezinde oqyp, bilim almaǵan óz obaly ózine. Endi biz qaıtemiz? Bizdiń jarǵymyz boıynsha solaı! Ol úshin arnaıy mýzykalyq, konservatorııalyq bilim kerek. Ol kiside ondaı joq. Dúnıede áý demeıtin qazaq joq. Eldiń bári án shyǵarady. Endi onyń bárin odaqqa men qalaı qabyldaımyn?
– Jaraıdy, raqmet, túsinikti boldy.
Álııa Baqtygereeva, kompozıtordyń qyzy:
– Ákemiz buryn Kompozıtorlar odaǵynyń múshesi bolǵan. Biraq keıin belgisiz bir sebeptermen shyǵarylǵan. Eń qıyny – ákemizdi buryn aralasqan birde-bir áriptesi izdemeıtin boldy. Ózi tósek tartyp qaldy. Tili kúrmelip sóıleı de almaıdy. Keıbireýler tipti «Temiráli Baqtygereev qaıtys bop ketken» dep oılaıdy eken… Qazir birqatar tanymal kompozıtor aǵalarymyzǵa ótinishpen shyǵyp jatyrmyn. Nátıjesi qandaı bolaryn bilmeımin. Ákemniń mýzykalyq bilimi de bar. Ánderi efırlerden shyrqalǵan saıyn kóńilimiz tolqyp otyrady.
Qazirgideı aqparattar tasqyny mol zamannyń jetistikterine súıenip, bul kisi týraly ózge de tyń málimetter taýyp qalamyz ba dep ǵalamtor arqyly «google» saıtynda da izdeý salyp kórgenimizde tek jalǵyz ǵana qysqa málimetke tap boldyq. Onda tek «Temiráli Baqtygereev Batys Qazaqstan oblysy Kaztalov aýdany Berezın aýylynda týǵan. Almaty mýzykalyq ýchılıesin, QazUÝ-dyń jýrnalıstıkasyn bitirgen» dep qana jazylǵan. Al basqa kompozıtorlar týraly, ásirese jas ánshi-sazgerler jaıynda ınternetten myńdaǵan málimetter aldyńnan qaptap shyǵa keledi. Qalaı desek te, tósekke tańylǵan taǵy bir talantymyzdyń tasada qalyp bara jatqany ókinishti-aq.
Almat ISÁDIL
