وسىدان 100 جىل بۇرىن پاريجدە وتكەن ەكسپو كورمەسىنە بارعان امىرە قاشاۋباەۆتىڭ تاعدىرى مەن ولىمىنە قاتىستى سۇراق كوپ. ءانشىنىڭ بىرنەشە سۋرەتى مەن قۇجاتتارى عانا ساقتالعان.
1925 جىلى حالىقارالىق زاماناۋي دەكوراتيۆتى جانە ونەركاسىپتىك ونەر كورمەسىندە تالانتىمەن تالايدى تاڭقالدىرعان ءانشى امىرە قاشاۋباەۆ تا سوۆەت دەلەگاتسياسى قۇرامىندا بارعانى بەلگىلى.
«Central Asia Times» باسىلىمى الەم مويىنداعان ايگىلى ءانشى امىرە قاشاۋباەۆتىڭ ارحيۆتە ساقتالعان فوتوسۋرەتتەرىنىڭ ءبىرىن جاريالادى.
100 جىل بۇرىنعى ەۋروپا گاسترولى
«Central Asia Times» باسىلىمى مالىمدەگەندەي، قازاق مۋزىكاسىنىڭ العاشقى جازبالارى 1903-1909 جىلدارى نەمىس زەرتتەۋشىسى ريچارد كارۋتتستىڭ تۇركىستان ساپارلارى كەزىندە جاسالعان. ونىڭ «Among the Kirghiz and Turkmens in Mangyshlak» اتتى كىتابى 1911 جىلى رەسەيدە جارىق كوردى. ونى نەمىس ۇلتىنىڭ اتاقتى ەتنوگرافى، ارحەولوگ جانە پەداگوگ ۆاسيلي رادلوۆ وڭدەگەن. دەگەنمەن، تەك 1925 جىلى عانا امىرە قاشاۋباەۆتىڭ تالانتىنىڭ ارقاسىندا ەۋروپالىقتار قازاق حالىق اندەرىن جاندى داۋىستا ەستۋگە مۇمكىندىك الدى.
امىرە قاشاۋباەۆتىڭ تاعدىرى كەڭەس وداعىنىڭ العاشقى جىلدارىنداعى مىڭداعان تالانتتى ادامداردىڭ تاعدىرىنا وتە ۇقساس. ويتكەنى، ولاردىڭ ەركىن شىعارماشىلىق جۇمىستارى كوممۋنيستىك يدەولوگيانىڭ تالابىنا باعىنبايتىن.
امىرە قاشاۋباەۆ – 1888 جىلى سەمەي وبلىسى، ابىرالى اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. ونىڭ ءانشى رەتىندە كاسىبي العاشقى قادامى — قازىرگى پەتروپاۆل قالاسىنا جاقىن كوياندى اۋىلىنىڭ بازارىندا، قازاق اۋىز ادەبيەتىنىڭ فەستيۆالىندە ونەر كورسەتۋىمەن باستالدى. امىرە قاشاۋباەۆتىڭ ونەرى ارقىلى قازاق مۋزىكاسى بۇكىل قازاقستانعا تانىلدى. سول كەزدەگى حالىق اعارتۋ كوميسسارى اناتولي لۋناچارسكي ونى پاريجدەگى حالىقارالىق كورمەگە قاتىسۋ ءۇشىن جەكە شاقىرعان. سونىمەن قاتار، امىرە قاشاۋباەۆ العاشقى قازاق كاسىبي تەاترىنىڭ قۇرىلۋىنا دا بەلسەنە قاتىستى.
1927 جىلدىڭ ساۋىرىندە امىرە ماسكەۋدە كونتسەرت بەرىپ، كەيىننەن فرانكفۋرتتا ونەر كورسەتتى. ول راديودا قازاق حالىق اندەرىن ورىنداپ، تىڭداۋشىلاردى اۋەزدى، ءارى تەرەڭ داۋسىمەن تاڭعالدىرىپ، ءجيى ونەر كورسەتكەن. ونىڭ تەاترلىق قويىلىمدارى دا ۇلكەن قىزىعۋشىلىق تۋدىردى.
كوشەدەگى قازا
پاريج ساپارى ءبىر جاعى امىرەنى الەمگە تانىتسا، ءبىر جاعىنان ومىرىنە قاۋىپ ءتوندىردى. ويتكەنى، ول سول ساپاردان كەيىن كەڭەستىك مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك ورگاندارىنىڭ نازارىن اۋداردى.
پاريج كورمەسىندە تالانتتى ءانشى قازاق ساياسي وپپوزيتسيونەرى — 1917 جىلى تۇركىستاندا التى اي عانا ءومىر سۇرگەن قوقان اۆتونومياسىنىڭ باسشىسى مۇستافا شوقايمەن تانىسقان. ول كەزدە شوقاي «الاش» پارتياسىنىڭ بەلسەندى مۇشەسى بولعان جانە كەڭەستەر ونى «بۋرجۋازيالىق ەلەمەنت» دەپ ساناپ، قۋدالايدى. ال امىرە قاشاۋباەۆ بولشەۆيكتەردىڭ ساياسي قارسىلاستارىمەن بايلانىسى ءۇشىن تۇرمەگە قامالماسا دا، بيلىكتىڭ ۇلكەن قىسىمىنا ۇشىراعان.
1934 جىلدىڭ 6 جەلتوقسانىندا امىرە قاشاۋباەۆتىڭ ءمايىتى الماتىنىڭ كوشەلەرىنىڭ بىرىنەن تابىلعان. ونىڭ ولىمىنە نە سەبەپ بولعانى ءالى كۇنگە دەيىن بەلگىسىز.
سۋرەت سىرى
بۇگىندە قازاقستاننىڭ مۇراعات مەكەمەلەرى مەن مۇراجايلارىندا امىرەنىڭ بىرنەشە فوتوسۋرەتى مەن قۇجاتتارى عانا ساقتالعان. سەبەبى، بولشەۆيكتەر تاراپىنان ساياسي قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعاندىقتان كوپ قۇجاتتى ارىپتەستەرى مەن جاقىندارى جويىپ جىبەرگەن دەلىنەدى.
فوتودا امىرە قاشاۋباەۆ ايەلى ورازكەمەن
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ورتالىق مەملەكەتتىك فيلم، فوتو قۇجاتتار جانە دىبىس جازبالارى ارحيۆىندە امىرە قاشاۋباەۆتىڭ توپپەن بىرگە تۇسكەن سۋرەتى بار. فوتوسۋرەتتە امىرە قاشاۋباەۆ ارتقى قاتاردا تەرەڭ ويعا شومىپ، مۇڭايىپ تۇر. بۇل ونىڭ كەڭەستىك پارتيا ءىس-شارالارى مەن سەزدەرىنە قاتىسۋعا ءماجبۇر بولعانى تۋرالى سەزىمىن بىلدىرسە كەرەك.
پاريجدەن ورالعان سوڭ، امىرە قاشاۋباەۆ ءومىرىنىڭ سوڭعى كۇندەرىنە دەيىن مۇڭلى كۇن كەشكەنى انىق. فوتوسۋرەتتە ول قازاق اۆتونوميالىق كەڭەستىك سوتسياليستىك رەسپۋبليكاسىنان دەلەگات بولعان ماسكەۋدە وتكەن كسرو كەڭەستەرىنىڭ 4-سەزىنە قاتىسۋشىلار قاتارىندا بەينەلەنگەن. ونىڭ بۇل شاراعا قاتىسقانىن 1927 جىلى ساۋىردە كسرو ورتالىق اتقارۋ كوميتەتى بەرگەن دەلەگات داۋىس بەرۋ بيلەتى راستايدى، ونىڭ تۇپنۇسقاسى قازىر قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ورتالىق مەملەكەتتىك مۇراجايىندا ساقتاۋلى.
سۋرەتتەگى ادامنىڭ شىنىمەن امىرە قاشاۋباەۆ ەكەنىنە ءالى ناقتى دالەل جوق. دەگەنمەن، ونىڭ قالعان فوتوسۋرەتتەرىمەن سالىستىرساق، انشىگە ۇقساستىقتار كوزگە ۇرىپ تۇر.
