1925 jyly Halyqaralyq zamanaui dekorativtı jäne önerkäsıptık öner körmesınde talantymen talaidy taŋqaldyrǧan änşı Ämıre Qaşaubaev ta Sovet delegasiiasy qūramynda barǧany belgılı.
«Central Asia Times» basylymy älem moiyndaǧan äigılı änşı Ämıre Qaşaubaevtyŋ arhivte saqtalǧan fotosuretterınıŋ bırın jariialady.
100 JYL BŪRYNǦY EUROPA GASTROLI
«Central Asia Times» basylymy mälımdegendei, qazaq muzykasynyŋ alǧaşqy jazbalary 1903-1909 jyldary nemıs zertteuşısı Richard Karutstıŋ Türkıstan saparlary kezınde jasalǧan. Onyŋ «Among the Kirghiz and Turkmens in Mangyshlak» atty kıtaby 1911 jyly Reseide jaryq kördı. Ony nemıs ūltynyŋ ataqty etnografy, arheolog jäne pedagog Vasilii Radlov öŋdegen. Degenmen, tek 1925 jyly ǧana Ämıre Qaşaubaevtyŋ talantynyŋ arqasynda europalyqtar qazaq halyq änderın jandy dauysta estuge mümkındık aldy.
Ämıre Qaşaubaevtyŋ taǧdyry Keŋes Odaǧynyŋ alǧaşqy jyldaryndaǧy myŋdaǧan talantty adamdardyŋ taǧdyryna öte ūqsas. Öitkenı, olardyŋ erkın şyǧarmaşylyq jūmystary kommunistık ideologiianyŋ talabyna baǧynbaityn.
Ämıre Qaşaubaev – 1888 jyly Semei oblysy, Abyraly audanynda düniege kelgen. Onyŋ änşı retınde käsıbi alǧaşqy qadamy — qazırgı Petropavl qalasyna jaqyn Koiandy auylynyŋ bazarynda, qazaq auyz ädebietınıŋ festivalınde öner körsetuımen bastaldy. Ämıre Qaşaubaevtyŋ önerı arqyly qazaq muzykasy bükıl Qazaqstanǧa tanyldy. Sol kezdegı Halyq aǧartu komissary Anatolii Lunacharskii ony Parijdegı Halyqaralyq körmege qatysu üşın jeke şaqyrǧan. Sonymen qatar, Ämıre Qaşaubaev alǧaşqy qazaq käsıbi teatrynyŋ qūryluyna da belsene qatysty.
1927 jyldyŋ säuırınde Ämıre Mäskeude konsert berıp, keiınnen Frankfurtta öner körsettı. Ol radioda qazaq halyq änderın oryndap, tyŋdauşylardy äuezdı, ärı tereŋ dausymen taŋǧaldyryp, jiı öner körsetken. Onyŋ teatrlyq qoiylymdary da ülken qyzyǧuşylyq tudyrdy.
KÖŞEDEGI QAZA
Parij sapary bır jaǧy Ämırenı älemge tanytsa, bır jaǧynan ömırıne qauıp töndırdı. Öitkenı, ol sol sapardan keiın keŋestık memlekettık qauıpsızdık organdarynyŋ nazaryn audardy.
Parij körmesınde talantty änşı qazaq saiasi oppozisionerı — 1917 jyly Türkıstanda alty ai ǧana ömır sürgen Qoqan avtonomiiasynyŋ basşysy Mūstafa Şoqaimen tanysqan. Ol kezde Şoqai «Alaş» partiiasynyŋ belsendı müşesı bolǧan jäne Keŋester ony «burjuaziialyq element» dep sanap, qudalaidy. Al Ämıre Qaşaubaev bolşevikterdıŋ saiasi qarsylastarymen bailanysy üşın türmege qamalmasa da, bilıktıŋ ülken qysymyna ūşyraǧan.
1934 jyldyŋ 6 jeltoqsanynda Ämıre Qaşaubaevtyŋ mäiıtı Almatynyŋ köşelerınıŋ bırınen tabylǧan. Onyŋ ölımıne ne sebep bolǧany älı künge deiın belgısız.
SURET SYRY
Bügınde Qazaqstannyŋ mūraǧat mekemelerı men mūrajailarynda Ämırenıŋ bırneşe fotosuretı men qūjattary ǧana saqtalǧan. Sebebı, bolşevikter tarapynan saiasi quǧyn-sürgınge ūşyraǧandyqtan köp qūjatty ärıptesterı men jaqyndary joiyp jıbergen delınedı.
Fotoda Ämıre Qaşaubaev äielı Orazkemen
Qazaqstan Respublikasynyŋ Ortalyq memlekettık film, foto qūjattar jäne dybys jazbalary arhivınde Ämıre Qaşaubaevtyŋ toppen bırge tüsken suretı bar. Fotosurette Ämıre Qaşaubaev artqy qatarda tereŋ oiǧa şomyp, mūŋaiyp tūr. Būl onyŋ keŋestık partiia ıs-şaralary men sezderıne qatysuǧa mäjbür bolǧany turaly sezımın bıldırse kerek.
Parijden oralǧan soŋ, Ämıre Qaşaubaev ömırınıŋ soŋǧy künderıne deiın mūŋly kün keşkenı anyq. Fotosurette ol Qazaq Avtonomiialyq Keŋestık Sosialistık Respublikasynan delegat bolǧan Mäskeude ötken KSRO Keŋesterınıŋ 4-sezıne qatysuşylar qatarynda beinelengen. Onyŋ būl şaraǧa qatysqanyn 1927 jyly säuırde KSRO Ortalyq Atqaru Komitetı bergen delegat dauys beru biletı rastaidy, onyŋ tüpnūsqasy qazır Qazaqstan Respublikasynyŋ Ortalyq Memlekettık mūrajaiynda saqtauly.
Surettegı adamnyŋ şynymen Ämıre Qaşaubaev ekenıne älı naqty dälel joq. Degenmen, onyŋ qalǧan fotosuretterımen salystyrsaq, änşıge ūqsastyqtar közge ūryp tūr.
