پرەزيدەنت كەڭەسشىسى - ءباسپاسوز حاتشىسى بەرىك ءۋاليۇلى “ايقىن” اگەنتتىگىنە سۇحبات بەردى.
ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا مەملەكەت باسشىسى ەلىمىزدىڭ دامۋ ماقساتتارىنا ساي كەلەتىن كوپتەگەن مىندەتتى بەلگىلەگەن. بەرىك ءۋالي بىرنەشەۋىن سۇحباتتا اتاپ ءوتتى.
“بۇل – جىل سايىن ءداستۇرلى تۇردە وتەتىن وتە كەڭ فورماتتاعى باسقوسۋ. جيىندا ۇكىمەت مۇشەلەرىنىڭ الداعى جىلى اتقاراتىن قىزمەتىنىڭ نەگىزگى باعىت-باعدارىنا باسىمدىق بەرىلەدى. سوندىقتان كەڭەيتىلگەن وتىرىستاعى پرەزيدەنتتىڭ كەز كەلگەن تاپسىرماسى مەن باستاماسى ەلىمىزدىڭ دامۋى ءۇشىن اسا ماڭىزدى. قاسىم-جومارت كەمەلۇلى ساياساتتاعى ۇتقىرلىقتى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋداعى ناقتى قادامدارمەن ۇيلەستىرۋدى ءجون سانايدى. ياعني، تۇبەگەيلى وزگەرىستەرگە جول اشقان رەفورمالاردىڭ ورىندالۋى ەلىمىزدىڭ ءال-اۋقاتىنان دا كورىنىس تابۋعا ءتيىس. وسى رەتتە ءبىر جىل بۇرىن جاڭادان جاساقتالعان ۇكىمەتكە وتە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلىپ وتىر. ويتكەنى پرەزيدەنتىمىز ايتقانداي، قازىرگى كەزەڭ جاھان جۇرتشىلىعىنا جەڭىل ءتيىپ وتىرعان جوق. ءىرى دەرجاۆالار اراسىنداعى ءارتۇرلى تەكەتىرەس، سونىڭ ىشىندە ەكونوميكالىق سانكتسيالار ساياساتىن كۇشەيتۋ، ءار جەردە مازداعان كيكىلجىڭدەر مەن بەيبىت تۇرعىنداردىڭ مازاسىن قاشىرعان قارۋلى قاقتىعىستار بۇگىندە الەم ەلدەرىن قاتتى الاڭداتادى. سونداي-اق سوڭعى جىلدارى كليماتتىق وزگەرىستەر دە انىق بايقالا باستادى. تەحنولوگيالىق جارىس ناتيجەلەرى بۇرىن-سوڭدى بولماعان باسەكەلەستىك تۋدىردى. مىنە، وسى ىسپەتتى سىن-قاتەرلەر ەلىمىزدى بارلىق سالادا بەتپە-بەت كەلەتىن كۇردەلى كۇرمەۋلەردى دەر كەزىندە، ءتىپتى الدىن الا شەشىپ وتىرۋعا مىندەتتەيدى. شيىرىپ ايتقاندا، كورپەگە قاراي كوسىلەتىن ۋاقىت كەلدى. مەملەكەت باسشىسى بيۋدجەت قاراجاتىن وڭتايلى جۇمساۋ، مەملەكەتتىك قۇرىلىمنىڭ ءتيىمدىلىگىن ارتتىرۋ، ارتىق شىعىندى بولدىرماۋعا باسا ءمان بەرۋ كەرەگىن قاداپ ايتتى. پرەزيدەنت بايانداماسىنىڭ نەگىزگى جۇلگەسى وسىعان سايادى”، - دەدى بەرىك ءۋالي.
سۇحبات بارىسىندا ەكونوميكالىق دامۋ ماسەلەلەرى دە تالقىلاندى.
“ەكونوميكا – مەملەكەتتىك دامۋدىڭ نەگىزگى وزەگى. البەتتە، وتاندىق ەكونوميكا، جوعارىدا ايتقانداي، كۇللى الەمدە ورىن الىپ جاتقان ءتۇرلى تارتىستىڭ سالدارىن سەزىنىپ وتىرعانى بەلگىلى. ويتكەنى ءبىزدىڭ باستى قاعيداتىمىز بويىنشا، قازاقستان – الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ بەلسەندى مۇشەسى. بۇل ەكونوميكاعا دا تيەسىلى ۇستانىم. سوندىقتان جاھاندىق ساۋدا تىزبەگىنە كەلتىرىلەتىن قانداي دا ءبىر نۇقسان ءبىزدىڭ ەكونوميكامىزعا دا اسەر ەتپەي قويمايدى. وسى جاعدايدا ورنىقتى دامۋدى قالاي قامتاماسىز ەتەمىز دەگەن ورىندى ساۋال تۋادى. بۇل جونىندە پرەزيدەنت بۇعان دەيىن دە ايتىپ كەلەدى. ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا وسى باعىتتاعى ستراتەگيانى تاعى دا پىسىقتاپ، ۇكىمەت پەن قۇزىرلى ورگاندار باسشىلارى ءۇشىن نەگىزگى ماسەلەلەردى قايتارا ەسكە سالدى. ماسەلەن، ەل ەكونوميكاسىن ءارتاراپتاندىرۋ – وتە ماڭىزدى باعىت. سونىڭ ىشىندە وسىعان دەيىن وڭ ءوسىم تىركەلىپ كەلە جاتقان وڭدەۋ ونەركاسىبىنە بارىنشا جاعداي جاسالىپ جاتقانىنا توقتالدى. ەرەكشە نازار اۋداراتىن دۇنيە، ءىرى ونەركاسىپ جوبالارىنىڭ ىسكە اسىرىلۋى باياۋ ءجۇرىپ جاتقانىن سىنعا الدى. ونى ەلدەن شىعارىلعان زاڭسىز اكتيۆتەردى قازىناعا قايتارۋ ىسىمەن قاتار جۇرگىزۋ قاجەتتىگىن ايتتى. ۇكىمەتكە ورتا بۋىنداعى كاسىپورىندار شوعىرىن قالىپتاستىرۋ تۋرالى تاپسىرما بەردى. قازىر الەمدە كوپتەگەن ەل ءتيىمدى پايدالانىپ وتىرعان تۋريزم سالاسىنان دا قارجى تابۋدى ءجون سانايتىنىن جەتكىزدى. اگروونەركاسىپ كەشەنىنىڭ الەۋەتىن ارتتىرۋ باعىتىنداعى ماڭىزدى باستامالار بار. ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردىڭ ەكونوميكانى قارجىلاندىرۋى تۇرعىسىنان ناقتى مىندەتتەر جۇكتەدى. يگەرىلۋى كۇردەلى كەن ورىندارىن ەكونوميكالىق اينالىمعا قوسۋ تۋرالى ويىمەن ءبولىستى.
تاعى ءبىر ءمان بەرەتىن ماسەلە بار: ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا قوسىمشا قۇن سالىعىن كوتەرۋگە قاتىستى ۇسىنىس ايتىلعانى بارشاعا ايان. بۇل جايت قوعامدا قىزۋ تالقىلاندى. قاراپايىم جۇرتشىلىقتان باستاپ ساراپشىلارعا دەيىن وسىعان قاتىستى ويلارىمەن ءبولىستى. پرەزيدەنت تە اتالعان ماسەلەگە ءجىتى كوڭىل ءبولىپ، وتكەن اپتادا وتاندىق بيزنەس وكىلدەرىمەن كەزدەسۋدە ءوزىنىڭ پىكىرىن جەتكىزدى. مەملەكەت باسشىسى كەز كەلگەن رەفورمانى جان-جاقتى ساراپتاپ، بايىپپەن جۇرگىزگەن ءجون ەكەنىن اتاپ ءوتتى. پرەزيدەنت بۇل تاراپتا ءتۇرلى نۇسقانى قاراستىرىپ، قوسىمشا قۇن سالىعىنىڭ مولشەرلەمەسى سارالانىپ بەلگىلەنۋگە ءتيىس ەكەنىنە ەرەكشە ءمان بەردى. ۇكىمەتتىڭ بۇل باعىتتاعى جۇمىسى بيزنەس، قوعام، ساراپشىلار مەن دەپۋتاتتاردىڭ، ياعني بارلىق تاراپتىڭ پىكىرى ەسكەرىلە وتىرىپ جالعاسۋى كەرەگىن قاداپ ايتتى.
وسىلايشا، مەملەكەت باسشىسى ستراتەگيالىق باعىتتاردى بەلگىلەپ، جەلدىڭ قاي جاقتان سوعاتىنىن، وعان قارسى امالداردى سانامالاپ ايتىپ بەردى. ەندى ۇكىمەت مۇشەلەرى مەن باسقا دا ءتيىستى ورگاندار وسى مىندەتتەردى ورىنداۋعا جان-تانىمەن كىرىسىپ، بۇكىل كۇش-جىگەرىن جۇمىلدىرۋى كەرەك. بۇل رەتتە پرەزيدەنت ەكونوميكانىڭ بارلىق سالاسىنا ينۆەستيتسيا تارتۋدىڭ وتە وزەكتى ەكەنىن اتاپ كورسەتتى”، - دەپ جاۋاپ بەردى بەرىك ءۋالي.
ءباسپاسوز حاتشىسىنىڭ سوزىنشە، ەلىمىزدەگى قازىرگى ينۆەستيتسيالىق كليمات شتابى قۇرىلعان.
“ مەملەكەت باسشىسىنىڭ باستاماسىمەن ەلىمىزدە ينۆەستيتسيالىق شتاب قۇرىلعانىن جاقسى بىلەسىزدەر. بۇل بيۋروكراتيالىق كەدەرگىلەرگە، توپتىق مۇددەلەرگە قارسى تۇراتىن، قۇقىقتىق تۇرعىدان ينۆەستوردى قورعاي الاتىن قابىلەتكە يە ينستيتۋتقا اينالۋعا ءتيىس. شتابتىڭ ءتيىمدى جۇمىس ىستەۋىنە قاجەتتى بارلىق جاعداي جاسالىپ، ونىڭ ورىندالۋىن قاسىم-جومارت كەمەلۇلى تىكەلەي باقىلاۋىندا ۇستاپ وتىر. دەگەنمەن پرەزيدەنت ۇكىمەتتىڭ مىندەتى ينۆەستورلاردىڭ جەكەلەگەن ماسەلەلەرىن شۇعىل شەشۋ عانا ەمەس، ەلىمىزدەگى جالپى ينۆەستيتسيالىق احۋالدى جاقسارتۋ ەكەنىن ەرەكشەلەپ ايتتى. بىلتىر جىل سوڭىندا رەسپۋبليكالىق باسىلىمدارعا جازعان ماقالامىزدا دا اتاپ وتكەنبىز، پرەزيدەنت 2024 جىلى جيىرمادان استام مەملەكەتكە ساپارمەن باردى. كوپتەگەن حالىقارالىق جيىنعا قاتىستى. سونىڭ بارىندە ەڭ اۋەلى مەملەكەتتەر باسشىلارىمەن جانە شەتەلدىك بيزنەس وكىلدەرىمەن كەزدەسىپ، ەلىمىزدەگى شەشىمىن تاپپاي جاتقان سالالارعا قاراجات تارتۋعا تىكەلەي باستاماشى بولىپ كەلەدى. بۇۇ مالىمەتتەرىنە سايكەس، قازاقستان ەكونوميكاعا ينۆەستيتسيا تارتۋ كورسەتكىشتەرى بويىنشا ايتارلىقتاي تابىسقا قول جەتكىزدى. بىراق پرەزيدەنت وعان توقمەيىلسۋگە بولمايتىنىن جەتكىزدى. ويتكەنى بىرىنشىدەن، ەلىمىزدە بيۋدجەت تاپشىلىعى ورىن الىپ وتىر. ينۆەستيتسيانىڭ ازايۋىن بيۋدجەت ەسەبىنەن وتەۋ قىسقامەرزىمدى عانا ناتيجە بەرەتىنىن تىلگە تيەك ەتتى. سول سەبەپتى وڭىرلەرگە، الماتى قالاسىنا قۇيىلاتىن شەتەل ينۆەستيتسياسىن ارتتىرۋ مىندەتى قويىلدى. ۇكىمەتتەن بارلىق دەڭگەيدە، ياعني ورتالىق بولسىن، ءىرى قالالارىمىز بولسىن، وڭىرلەرىمىز بولسىن، ينۆەستور اكەلۋگە قولايلى جاعداي جاسايتىن ءبىرتۇتاس ەكوجۇيە قۇرۋ تالاپ ەتىلەدى. ەكىنشىدەن، قازىر الەمدە سيرەك كەزدەسەتىن مەتالداردى ءوندىرۋ مەن وڭدەۋگە ارتىپ كەلە جاتقان سۇرانىستى ءتيىمدى پايدالانۋ كەرەك. وسى ماقساتتا ەلىمىزدىڭ الەۋەتىن دۇرىس ىسكە اسىرعان ءجون. ماسەلەن، ۇكىمەت باسشىسى ەلىمىزدە اتالعان باعىتتا 17 كەن ورنى اشىلعانىن ايتتى. ونىڭ ىشىندە ءليتيدىڭ ورنى ەرەكشە. مىنە، وسى سالاعا ينۆەستيتسيا تارتىلسا، وزىق تەحنولوگيالار كەلسە، شەتەلدىك جانە وتاندىق ينۆەستورلارعا بىردەي جاعداي جاسالسا، ەلىمىزدەگى ينۆەستيتسيالىق كليماتتى ايتارلىقتاي جاقسارتا تۇسەتىنى انىق. قازىر بۇل تاراپتا گەولوگيالىق بارلاۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ءۇشىن ينۆەستورلارعا ۇلكەن مۇمكىندىك بەرىلىپ وتىر. ياعني، ولار ءوز شىعىندارى ەسەبىنەن ءارى بارلاۋ جۇرگىزەدى، ءارى جەر قويناۋىن پايدالانۋ قۇقىعىنا يە بولادى. وسى رەتتە ەلىمىزدە جەر قويناۋىن پايدالانۋ بويىنشا رەفورما جۇرگىزىلىپ، ونىڭ زاڭنامالىق پلاتفورماسى ازىرلەنىپ جاتىر. جالپى بىلتىرعى قۇيىلعان قارجى كولەمى الدىڭعى جىلمەن سالىستىرعاندا شەتەلدىك ينۆەستيتسيانىڭ ءبىرشاما كەمىگەنىن كورسەتەدى. بۇل – تۇسىنىكتى. سەبەبى قازىر دۇنيەجۇزى بويىنشا ينۆەستيتسياعا تالاس ءجۇرىپ جاتىر. ەلدىڭ ورنىقتى دامۋىن قامتاماسىز ەتۋدە ينۆەستيتسيانىڭ ءرولى وتە ۇلكەن. مەملەكەت باسشىسى ەكونوميكاعا ينۆەستيتسيا تارتۋ ەلىمىزدىڭ الەمدىك كارتاداعى ورنىن انىقتايتىنىن ايتىپ، بۇل ءىستىڭ ءمانى زور ەكەنىن جەتكىزدى”، - دەدى بەرىك ءۋالي.
وتىرىس بارىسىندا پرەزيدەنت ەلىمىزدى لاقاپ اتپەن اتاۋشىلارعا قاتىستى ءسوز سويلەگەن.
“البەتتە. قازىر ادامدار الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى قاجەتتى-قاجەتسىز اقپارات تاسقىنىنان ءوزىن قورعاي الماي، سانا ءسۇزگىسىنەن وتكىزبەي، ءارتۇرلى ويدىڭ جەتەگىنە وڭاي ىلەسەتىنىن بايقاۋعا بولادى. بۇل، وكىنىشكە قاراي، كەيبىر ازاماتتارىمىزدىڭ التىن ۋاقىتىن ءتيىمدى پايدالانا المايتىنىن، جەڭىل-جەلپى بوستەكى سوزگە ءۇيىر ەكەنىن مەڭزەگەننەن ايتىلعان پىكىر بولاتىن. مەملەكەت ازاماتتاردىڭ قالاۋىن شەكتەمەيدى. بىراق الەۋمەتتىك جەلىنى دە ءتيىمدى پايدالانىپ، تابىس تابۋعا، قوعامدىق وي-سانانى وزىق ەتۋ ءۇشىن ۇلەس قوسۋعا بولادى. سوندىقتان الدەكىمدەردىڭ قاراۋ نيەتىنەن، ءتىپتى قوعامدىق پىكىردى مانيپۋلياتسيالاۋدان تۋاتىن، مەملەكەت بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرەتىن ارزان سوزدەردى قوعام بولىپ تىيعان ءلازىم. پرەزيدەنت وسىعان ۇندەدى. ەلىمىزدىڭ جاقسى اتىن ەل ازاماتتارى شىعارادى. «زاڭ مەن ءتارتىپ» قاعيداتى دا وسىعان نەگىزدەلگەن. ءبىز ءوزىمىزدىڭ قۇقىعىمىزدى قالاي قورعاساق، مەملەكەتىمىزدىڭ دە بەدەلىن سولاي سىيلاۋعا ءارى قورعاۋعا ءتيىسپىز. سوندا عانا ەلىمىزدىڭ ەڭسەسى كوتەرىلەدى. سول ءۇشىن ءبىر-ءبىرىمىزدى بەكەر جابىرلەمەي، ورتاق يگى ىسكە جۇمىلىپ، مەملەكەتشىلدىك سانانى ورنىقتىرا بەرگەنىمىز ءجون. قادىر مىرزا ءالىنىڭ «ءتاۋەلسىزدىكتى ءسات سايىن قورعاۋ كەرەك» دەگەن قاناتتى ءسوزى بار. مەملەكەتتىڭ ار-نامىسى ءار ازاماتىنىڭ ۇياتى مەن وجدانىنا اينالۋى كەرەك”، - دەپ جاۋاپ بەردى بەرىك ءۋالي.
سۇحبات بارىسىندا كولىك-ترانزيت، الەۋمەتتىك، تسيفرلىق تاقىرىپتار دا قوزعالدى.
