قازاقتىڭ قاسيەتتى ۇلتتىق ۇعىمىنا، قاستەرلى سالت-داستۇرىنە جات قورقىنىشتى دۇنيەلەر كوبەيىپ كەتتى قازىر. كۇن سايىن ءبىر شابۋىل جاسالىپ، شۋ كوتەرىلۋدە.
كەشە الەۋمەتتىك جەلىلەردە قازاقتىڭ قاسيەتتى كيىز ءۇيىن جىنويناق جاساپ، ۇلتتىق كامزول كيىپ الىپ، جارتىلاي جالاڭاش بيلەگەن «جىن-شايتانداردىڭ»، ەكى قىز بەن ءبىر جىگىتتىڭ ۆيدەوسى ءورىپ كەتتى... قازاقتىڭ بار اسىلى مەن قۇندىلىعى ساقتالاتىن قاراشاڭىراعى – كيەلى كيىز ءۇيدىڭ تورىندە جالاڭاش تايراڭداعان تايتىكتەرگە ءتايت دەيتىن ەشكىم تابىلماعانى ما سول جەردە؟ كيىز ءۇيدىڭ يەسى قايدا قاراعان، اقشاسىن تولەسە، بارىنە رۇقسات بەرە بەرەدى مە؟
ەلدىڭ جاپپاي قارسى شىققان شابۋىلىنا جاۋاپ بەرگەن ءتۇرى بولۋى كەرەك، تۇرىنەن نە ايەل، نە ەركەك ەكەنىن ايىرۋ قيىن، شاشىن ءتۇيىپ العان ءبىرتۇرلى «جىگىتشەنىڭ» نازىك ۇزىن ساۋساقتارىن مايىستىرىپ وتىرىپ، «ءبىز شىعارماشىلىق ادامبىز، ءبىزدىڭ باتىل يدەيامىزدى، شىعارماشىلىق جاڭالىقتى ءجاي ادامداردىڭ ءتۇسىنۋى قيىن بولادى» دەپ اقتالماق بولىپ وتتاعانى، سىرىن ايگىلەپ سىزىلىپ تۇرعانى دا ءجۇر ەفيردە.
بۇنداي قاۋىپتى لاڭ قايدان شىقتى ءوزى، قالاي جايىلىپ بارادى؟
1.«بالەنىڭ ءبارىن باستاعان الا تانا» دەگەندەي، وسىدان ءۇش جىل بۇرىن 2021 جىلى 8 ناۋرىزدا الماتىداعى گەندەرلىك تەڭدىك تاقىرىبىمەن ايەلدەر قۇقىن قورعايمىز دەگەن اتتى جامىلىپ، شەرۋ ءوتتى. شەرۋدە ءبىر جىنىستىلاردىڭ ءبىر-بىرىنە ۇيلەنۋىن ۇندەيتىن، جەزوكشەلەردىڭ قۇقىن قورعاۋعا شاقىرعان جىن-جىبىرلاردىڭ جالاۋلارى دا جالبىراپ ءجۇردى...
سول كەزدە ءبىز «ءتىل شەرۋىنە جول جوق - جىن شەرۋىنە جول كوپ! اتا-بابامىز سان عاسىر ارمانداپ، قولى زورعا جەتكەن قاسيەتتى تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعىن -تاۋەلسىزدىك بەسىگى بولعان الماتىدا وسىنداي ۇلتتىق ۇعىم مەن سالت-داستۇرىمىزگە جات ماسقارا شەرۋمەن باستاپ قارسى الۋدامىز!.. مۇنداي سۇمدىقتى توقتاتۋ كەرەك!» دەپ، اشىق قارسىلىعىمىزدى بىلدىرگەنبىز.
2.ودان سوڭ 2022 جىلى جازدا ءبىرجىنىستى قارىم-قاتىناستى ناسيحاتتايتىن "بازز لايتەر" ءمۋلتفيلمىنىڭ قازاقستاندا كورسەتىلە باستاۋى تاعى دا شۋ بولدى. جەلىدە "بازز لايتەر" مۋلتفيلمىنە تىيىم سالۋ تالابىمەن پەتيتسيا قۇرىلىپ، لەزدە 50 مىڭنان اسا ادام قول قويدى.
«ءبىر جىنىستىلار قاتىناسىن ناسيحاتتايتىن فيلمگە جول جوق! مۋلتفيلم ارقىلى بىرجىنىستىق قاتىناستى ناسيحاتتاۋ - تامىرىڭدى قىناداي قىرقىپ ءتۇسىرۋ!»-دەپ، ءبىز اشىق قارسى شىقتىق.
3. ال بيىل 2024 جىلى قاڭتاردا سول جىن شەرۋىنىڭ زاڭدى جالعاسى رەتىندە لگبت سايتى دا جارىق كوردى قازاقستاندا!؟.
قازاقستاندا لگبت وكىلدەرىنە ارنالعان سايت اشىلۋىنا قوعام تۇگەل ورە تۇرەگەلىپ، قارسى بولدى. ۇلت بولاشاعىنا الاڭداعان ەل بۇل سايتتىڭ دا كوزىن قۇرتۋ تۋرالى پەتيتسيا جاسادى.
«ەلدى ازدىرار ازعىندىق سايت جابىلسىن! قاسيەتتى قازاق جەرىندە جىنىستىق ازعىندىققا ۇشىراعان لگبت سايتىنىڭ اشىلۋى - ۇلتتى قۇردىمعا كەتىرۋدىڭ باسى!»-دەپ، تاعى دا دابىل قاقتىق.
قالىڭ حالىقتىڭ تالابى ورىندالىپ، كينو توقتاتىلدى، سايت جابىلدى!
جالپى، ءبىز سەكىلدى ورتا ازياداعى مۇسىلمان مەملەكەتىندە ۇلتتىق ۇعىمىمىزعا، داستۇرىمىزگە جات شەرۋ جاسالماق تۇگىلى، ازىندىققا شاقىراتىن ءفيلمنىڭ كورسەتىلمەك تۇگىلى، بولاشاعىمىزدى قۇرتاتىن سايت اشىلماق تۇگىلى بۇلار تالقىعا دا تۇسپەۋى كەرەك ەدى! قانداي زايىرلى ەل بولساق تا.
بۇنىڭ بارىنەن قازاقتىڭ “الباستى قاباققا قاراي باسادى” دەگەن ماقالىنداعىداي، ازعىندىق امالى بىرتە-بىرتە ەلىمىزگە قادام باسىپ، ەندى تورىمىزگە شىعىپ، جالاڭاش تايراڭداعانىن كورىپ وتىرمىز.
ۇلتتىق نەگىزىمىزدى، ءدىلىمىز بەن دىنىمىزدىقۇرتاتىن، ۇلتتىق كودتىڭ تاس-تالقانىن شىعاراتىن ازعىندىق مۇنىڭ ءبارى!
باتىس تالاپ ەتكەن “ادام قۇقى” مەن “دەموكراتيانىڭ” قۇنى ءدال وسى لگبت تالابىنا تىرەلىپ تۇرسا دا، مۇنداي ەلدىڭ ىرگەسىن جەپ قۇرتاتىن جەگىقۇرتتار جويىلۋعا ءتيىس!
سان عاسىر ۇستانعان سالت-ءداستۇرى بەرىك، ىزگىلىك قاينارى يسلام ءدىنىن ۇستانعان ۋنيتارلى مەملەكەتىمىزدىڭ ۇلتتىق ۇعىمىنا جات اسا قاۋىپتى ۆيرۋستى جويۋ قاجەت! بۇل ەل ىرگەسىن قۇرتاتىن، SOS شاقىراتىڭ سوراقى ماسەلەنى زاڭ جولىمەن قاتاڭ تىيىم سالۋىمىز كەرەك. قاۋىپتى لاڭدى قاتال زاڭ عانا توقتاتا الادى!
سوندىقتان دا ءبىز بۇگىن پارلامەنتتە سامات مۇساباي باستاعان ءبىر توپ دەپۋتاتتار باس پروكۋراتۋرا مەن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنە دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادىق.
عالامتوردىڭ دامۋىمەن بىرگە ءتۇرلى جاماندىق اتاۋلى دا جايىلىپ، جارنامالانىپ بارادى. قازىر كەيبىر پىكىرلەرگە قاراساڭىز، ولاردىڭ ويىنشا لگبت-نى قولداعان تەرىس پيعىلدىلار “دامىعان، وركەنيەتتى” بولىپ “باعالانادى” ەكەن دە، وعان قارسى ءبىز سەكىلدى ۇلتشىلدار «ارتتا قالعاندار» دەپ سانالادى-مىس. بۇنداي «دامىعانداردىڭ» ىشىندە وزدەرىن شىندىقتىڭ سوڭعى ينستانتسياسى ساناپ، جالعان جارناما جاساپ العان جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەر دە ءجۇر...
بۇنداي كوزقاراستىڭ باسپاسوزدە كوبەيە باستاۋى – بۇل ايگىلى وۆەرتون تەورياسى بويىنشا “ازعىندىقتىڭ اقتالا باستاۋى” دەپ ءبىلىپ، دابىل قاعۋ كەرەك. دابىل از، اتتان سالۋ كەرەك! بۇنداي حالىق ساناسىن وزگەرتۋگە باعىتتالعان مانيپۋلياتسيالىق مەحانيزمگە بارىنشا كۇش الىپ كەتپەي تۇرىپ، شۇعىل قارسى توسقاۋىلدار قويىلۋى ءتيىس.
جاقىندا E-petition.kz مەملەكەتتىك پلاتفورماسىندا لگبت ناسيحاتىنا قارسى باعيلا بالتاباي باستاعان قوعام بەلسەندىلەرى جاساعان پەتيتسيانى ەكى اپتادا 50 مىڭنان اسا ادام قولداپ، ازعىندىققا قارسى شىقتى.
«ءبىزدىڭ بالالارىمىزعا ءبىر جىنىستى قاتىناستار اشىق تۇردە جان جاقتان ناسيحاتتالىپ جاتىر. كىتاپ دۇكەندەرىنەن، تەلەديدار ەكراندارىنان، ءتىپتى ۇلكەن ەكرانداردا دا جىلت ەتىپ شىعىپ جاتادى ءبىرجىنىستى قارىمقاتىناستاردىڭ كورىنىستەرى جانە سمارتفونمەن الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى دا كوپ تارالىپ جىتىر. كەيىنگى جاستار ازعىندىق قارىم-قاتىناستارىن اشىق تۇردە تاراتىپ جانە ناسيحاتتاپ ءجۇر. وسىلايشا، جاسىرىن جانە بايقالماي، جاستار اراسىندا جىنىستىق قاتىناستاردىڭ جاڭا ستاندارتتارى قالىپتاسۋدا.
كوپشىلىگىمىز ءۇنسىز وتىرعاندا، ءبىزدىڭ ساناسى قاتپاعان بالالارىمىز ءبىر جىنىستى قارىمقاتىناستى (لگبت) قالىپتى جاعداي دەپ ۇيرەنىپ كەلەدى، ءتىپتى ترەند قىلۋدا. بۇل ۇلكەنقاسىرەت، وتباسىلىق جانە جەكە باستى تراگەديا دەسەك تە بولادى. كورشى ەلدەردە لگبت-نىناسيحاتتاعانى ءۇشىن جانە ونى تاراتقانى ءۇشىنجازالار قاراستىرىلعان.»-دەپ تۋرا جازىلعان قالىڭ ەل قولداعان پەتيتسيادا.
وسى پەتيتسيا تالابىن تەز ىسە اسىرۋ ءۇشىن كوميسسيا قۇرىلىپ، ءتيىستى شەشىم قابىلداۋىمىز كەرەك.
نەگىزى، زاڭ جولىمەن شەكتەمەي، ۇلتتىق ۇعىمىمىزعا جات پيعىلدىلاردىڭ جاپپاي شابۋىلىنا توسقاۋىل قويا المايمىز! سوندىقتان ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى ساقتاپ، قورعايتىن زاڭ قابىلداۋىمىز كەرەك.
مىسالى، كورشى، تۋىس ەلىمىز وزبەكستاندا گوموسەكسۋاليزم جانە لگبت قۇقىقتارى تاقىرىبىنا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا جانە قوعامدىق پىكىرتالاستاردا تالقىلانۋعا تىيىم سالىنعان، ەشقانداي جول جوق! رەسەي فەدەراتسياسىندا 2022 جىلى ء"بىرجىنىستى قارىم قاتىناستاردى ناسيحاتتاۋعا", جىنىستى وزگەرتۋگە جانە پەدوفيلياعا تولىق تىيىم سالۋ تۋرالى زاڭ قابىلداندى. باق-تا، ينتەرنەتتە، جارنامادا، ادەبيەتتە، ياعني كىتاپتاردا جانە كينودا اقپارات تاراتۋعا تىيىم سالىنعان.
الەمدەگى دامىعان ەلدەر قاتارىنداعى جاپونيا، قىتاي، فرانتسيا، گەرمانيا ەلدەرىندە ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن قورعايتىن زاڭ بار. وڭتۇستىك كورەيادا ۇلتتىق قۇندىلىعىن قورلاعان ازاماتتى حالىقتىڭ تالاپ ەتۋىمەن 10 جىلعا سوتتاعانى تۋرالى باسپاسوزدە جازىلدى.
بۇل ازعىندىقققا شاقىراتىن ماسەلەنى ءبىز دە باق-تا، سايتتاردا، الەۋمەتتىك جەلىدە ءسوز بولۋىنا قارسى تىيىم سالۋىمىز كەرەك. ويتكەنى، قازاق حالقى جاماناتتى جاساتپاق تۇگىلى، ەلدىڭ ەتى ۇيرەنىپ كەتپەسىن دەپ، اتىن اتاپ تا ايتقىزبايتىن. ياعني، امەريكا عالىمى وفەرتون 1990-شى جىلدارى اشىپ جۇرگەن «ازىندىقتىڭ التى قادامىنا» قازاق باعزى زاماننان قارسى بولىپ، تىيىپ تاستاعان. تەك سول ۇلتتىق ۇعىمىمىزدى، قورعانىسى كۇشتى يممۋنيتەتىمىزدى ساقتاي ءبىلۋىمىز كەرەك.
قازىر قازاقتىڭ ۇلتتىق ۇعىمدارىنا وڭنان دا، سولدان دا ، جان-جاقتان شابۋىل جاسالۋدا. ءدىني تەرىس اعىمداعىلار ۇلتتىق سالت-داستۇرىمىزگە، كيەلى دومبىرامىزعا، قوبىزىمىزعا قارسى شىقسا، باتىستان كەلگەن ازعىندىقتى ناسيحاتتايتىن ترانسگەندەر مىنە، قازاقتىڭ قاسيەتتى كيىز ۇيىندە جالاڭاش جىن-ويناق جاساپ، ۇلتتىق كيىمىمىزبەن قوسىپ قورلاۋدا.
بۇنداي ۇلتتىق ۇعىمقا قارسى جىمىسقى شابۋىل - ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى! سوندىقتان ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى مەن باس پروكۋراتۋرا بۇل باسسىزدىق ءھام زاڭسىزدىققا قارسى شارا قولدانۋى ءتيىس!
قورىتا ايتقاندا، ازاتتىقتى اسقاقتاتاتىن، ۇلتتى ساقتاپ قالاتىن ۇلتتىق يدەولوگيالىق كونتسەپتسيا قابىلدايتىن ۋاقىت جەتتى!.
قازىبەك يسا
