داۋ ءادىل شەشىلمەسە، ۇلتتىق كينونى قولداۋ ورتالىعى ۇلتتىق كينونى قورلاۋ ورتالىعىنا اينالىپ كەتە بەرە مە؟ بۇل سۇراقتى ۇكىمەتكە بۇگىن قر پارلامەنتى ءماجىلىسى دەپۋتاتى قازىبەك يسا قويدى، دەپ حابارلايدى “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى.
ول قر ۆيتسە-پرەمەرى ا.كولگىنوۆكە، قر مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى ا.ورالوۆقا “اق جول” فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالىن جاريالادى:
ەلىمىزدە شىققان شۋ ەندى قارا التىنىمىز مۇنايدان ەمەس، ساف التىنىمىز رۋحاني ونەر سالاسىنان شىقتى… قر مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ ۇلتتىق كينونى قولداۋ مەملەكەتتىك ورتالىعىندا داۋ بولىپ جاتىر! كينو ورتالىعىنان شىققان بۇل “كينوڭىز” نەبىر دەتەكتيۆتى فيلمدەردى جولدا قالدىرادى. ويتكەنى، ۇلتتىق كينونى قولداۋ ورتالىعى 2023 جىلعى مەملەكەتتىك قارجىلىق قولداۋعا ۇمىتكەر 153 كينوجوبانى كونكۋرستىق ىرىكتەۋگە قاتىستىرماي تاستادى. بارلىعى 283 جوبادان قابىلداعانى تەك 130-ى عانا. سوندا جوبالاردىڭ جارتىسىنان استامىن دالادا قالدىرىپ وتىر.
بۇل بۇرىن-سوڭدى بولماعان ەكستسەسس! بۇعان دەيىنگى جىلداردا (2019-2022جج.) ورتالىققا كەلىپ تۇسكەن كينوجوبالاردىڭ بار بولعانى 1-5% پايىزى عانا قابىلدانباسا، بيىل ول ون ەسەدەن دە اسىپ كەتىپ، 60 پايىزعا جۋىق بولدى!؟.
ياعني، 153 ۇمىتكەر كينوجوبالاردى ىرىكتەيتىن ساراپشىلار كەڭەسىنە جەتە الماي، ءادىل باعاسىن الا الماي جولدا قالىپ وتىر. باتىراشتىڭ بالتاسىنا ۇشىراعان ءبىر ەمەس، مۇنشاما 153 جوبا جولى بولىپ، وندىرىسكە جىبەرىلەر بولسا، ارقايسىسىندا كەمىندە 30-60 ادام جۇمىسپەن قامتىلاتىنىن ەسكەرسەك، بۇل 10 مىڭعا جۋىق ادامنىڭ تاعدىرى. ەرەكشە نازار اۋداراتىنىمىز، بۇل دالادا قالعان جۇزدەگەن جوبالار ىشىندە بىلتىر ساراپشىلار كەڭەسى “ەڭ ۇزدىك ستسەناري” دەپ ءبىر اۋىزدان باعالاعان رەجيسسەر ازامات شارعىننىڭ “شىرماۋىق” فيلمىندەي جوبالار دا بار.
ەگەر مادەنيەت مينيسترلىگى داۋدى تەزىرەك شەشىپ، ادىلەتتىلىك ورناتپاسا، ۇلتتىق كينونى قولداۋ ورتالىعى ۇلتتىق كينونى قورلاۋ ورتالىعىنا اينالىپ كەتە بەرە مە؟ بۇل مادەنيەتتى قولداۋعا باسا نازار اۋدارىپ وتىرعان قر پرەزيدەنتى ق.توقاەۆتىڭ ادىلەتتى قازاقستان ساياساتىنا قارسى جاسالىپ وتىرعان سابوتاج ەمەس پە؟!. ويتكەنى، قاي كينوجوبانىڭ دەڭگەيى قانداي ەكەنىنە باعانى ورتالىقتاعى قۇجات قابىلدايتىندار ەمەس، بىلىكتى كاسىبي مامانداردان قۇرالعان سالماقتى ساراپشىلار كەڭەسى بەرۋى كەرەك.
پارلامەنتتەگى ءبىر توپ دەپۋتاتتارعا كەلگەن، 50 شاقتى كينوگەرلەر قول قويعان بۇل ارىزعا قاراساق، ۇلتتىق كينونى قولداۋ مەملەكەتتىك ورتالىعىنىڭ قولدان جاساپ وتىرعان كەدەرگى-كەمشىلىكتەرى از ەمەس.
1.كينو ورتالىعى وزدەرى شىعارىپ العان ىشكى ەرەجەسىن اياق استىنان وزگەرتىپ تاستاپ، قر ءۇش بىردەي زاڭىن بۇزىپ وتىر – “باسەكەلەستىك تۋرالى” زاڭ، «كينو تۋرالى زاڭ» جانە ء“تىل تۋرالى” زاڭ;
ەگەر كينو ورتالىعى سەكىلدى اركىم ءوز بىلگەنىن ىستەپ، وزىنە قولايلى ەرەجەسىن جاساپ الىپ، زاڭىمىزدى بەلدەن باسا بەرسە، وندا پارلامەنت نە ءۇشىن بۇل جەردە زاڭ شىعارىپ وتىر؟!.
2. حاتتاما (پروتوكول) جۇرگىزىلمەگەن. ورتالىقتىڭ جاۋاپتى قىزمەتكەرلەرى جاۋاپسىزدىق تانىتىپ، ىرىكتەۋ بويىنشا ەشقانداي حاتتاما جاساماعان. بۇل ورەسكەل زاڭ بۇزۋشىلىق جانە كەرى قايتارىلعان 153 جوبانىڭ ءادىل شەتتەتىلگەنىنە كۇمان تۋعىزادى.
ولاردىڭ حابارلامالارىندا قاتەلىكتەر دە كوپ. ەرەجەلەردىڭ باپتارى سايكەس ەمەس نەمەسە فيلمدەردىڭ تۇرلەرىن شاتاستىرىپ جىبەرگەن. مىسالى، كوركەمسۋرەتتى ءفيلمدى "انيماتسيالىق" فيلممەن شاتاستىرعان. ۋاقىتىندا تاپسىرىلعان جانە تىركەۋ جۋرنالدا تىركەلگەن جوبانىڭ يەسىنە "سىزدەردىڭ جوباڭىز قابىلداۋ مەرزىمىنەن كەيىن ءتۇستى" دەپ جالعان جاۋاپ جازىلعان.
3. رەسمي حاتتا جازىلعانداي، كينونى قولداۋ ورتالىعىندا – بىردە-ءبىر كينو سالاسىنىڭ مامانى جوق. بۇل «اۋرۋحانادا ءبىر دە ءبىر دارىگەر جوق» دەگەنمەن بىردەي سۇمدىق جاعداي ەمەس پە؟! سوندا ءبىز ۇلتتىق كينومىزدىڭ تاعدىرىن كىمدەردىڭ قولىنا تاپسىرىپ وتىرمىز؟!.
كوپتەگەن كينولارىمىزدىڭ ۇلتتىق رۋحاني قۋاتى ءالسىز، شالاجانسار بولىپ، شالا تىلدە شىعاتىنى دا سوندىقتان بولار…
ياعني، كينووندىرىستە كاسىبي بىلىكتىلىگى جوق ماماندار جۇمىس ىستەيدى. سونىڭ نەگىزىندە قاتەلىكتەر مەن تۇسىنىسپەۋشىلىك ءجيى ورىن الادى دەيدى ارىزدانۋشىلار.
جالپى، وسى كينو ورتالىعى قايدان شىقتى، قاجەتى بار ما دەگەن سۇراق قويىلۋدا قازىر؟ ويتكەنى، بۇل ورتالىقتى 2019 جىلى سول كەزدەگى مينيستر “قازاقفيلمگە” ەل كينولارىنا ارنالعان قارجىنى تىكەلەي جىبەرمەي، تاۋەلدى ەتىپ، السىرەتۋ ءۇشىن ويلاپ تابىلعان قۇرىلىم. قازىر بۇل ورتالىق “قازاقفيلمدى” عانا ەمەس، قازاق فيلمدەرىن تۇرالاتىپ ءبىتىردى… ەندەشە، شتاتتا قانشاما ادام ۇستاپ، حالىق قازىناسىنان قىرۋار قارجى شىعىنداعانشا، ء(بىر جىلدىق شىعىنىنىڭ ءوزى جارتى ميلليارد -500 ميلليون تەڭگەگە دەيىن), بۇل كينو ورتالىعىن جاۋىپ تاستاۋ كەرەك شىعار بالكىم؟!.
4. ورتالىقتا مەملەكەتتىك قازاق تىلىندە اقپارات بەرە الاتىن، قىزمەت كورسەتە الاتىن ماماندار مۇلدەم جوق دەيدى ارىزدانۋشىلار. قابىلدانباعان 153 جوبانىڭ باسىم بولىگى قازاق تىلىندە. مىسالى، ورتالىقتىڭ قازاقشا بىلمەيتىن مامانى مەملەكەتتىك تىلدە ساپالى كەڭەس بەرە الا ما؟ بۇل ناعىز تىلدىك ديسكريميناتسيانىڭ ايقىن كورىنىسى ەمەس پە؟
5.اشىق قورعاۋعا وتكەن 130 جوبانىڭ ىشىندە، جۇرتقا ءمالىم بولعانداي 10-شاقتى جوبانىڭ قۇجاتى تۋرا وتپەي قالعان جوبالاردىڭ قۇجاتىنداي تولتىرىلعان بولسا دا، قابىلدانعان. بۇل دەگەنىمىز، جوبالاردىڭ قابىلدانۋى تامىر-تانىستىق، بارماق باستى، كوز قىستىمەن، الدىن-الا كەلىسكەن جۇيەدە ءوتتى دەۋگە نەگىز بار دەيدى حاتتا.
6.قۇجات قابىلداۋ كەزەڭىندە ىشكى ۆەدومستۆوارالىق ەرەجەلەردى وزگەرتۋ تۋرالى بۇيرىق 10 ناۋرىزدا (10.03.2023ج. №71 بۇيرىق) قابىلدانعان. ال قۇجاتتار قابىلداۋ 6 ناۋرىزدا باستالىپ كەتكەن. سوندا ەرەجەدەگى وزگەرىس قۇجات قابىلداۋ باستالىپ كەتكەسىن 5 كۇننەن كەيىن جاسالىپ وتىر.
سونىڭ وزىندە ورتالىق بۇل تۋرالى ەش جەردە رەسمي تۇردە حابارلاماعان. ءتيىستى تارتىپكە سايكەس ەرەجە وزگەرىستەرى قۇجاتتاردى قابىلداۋ كۇنىنە دەيىن بولۋى قاجەت. وسى جاڭا ەرەجەدەگى وزگەرىس قۇجاتتاردى كەرى قايتارۋعا بىردەن-ءبىر سەبەپ بولىپ وتىر.
جوعارىدا كەلتىرگەن دايەكتەر نەگىزىندە قوعامدا رەزونانس تۋدىرىپ وتىرعان بۇل قيىن جاعدايدان شىعۋدىڭ جولدارىن ۇسىنامىز:
1. تاۋەلسىز كوميسسيا قۇرىلىپ، ورتالىق وتكىزگەن ىرىكتەۋ ناتيجەسى بويىنشا قابىلدانعان 130 جوبا مەن قابىلدانباعان 153 جوبانىڭ قۇجاتتارىنا تەكسەرىس جۇرگىزىلۋى ءتيىس. تەكسەرۋ ناتيجەسى بويىنشا ادىلەتسىزدىككە ۇشىراعان كينوجوبالاردى كونكۋرسقا قاتىستىرۋ قاجەت.
2. كەلەشەكتە مۇنداي كەلەڭسىز جاعداي مەن قاراما-قايشىلىقتار بولماس ءۇشىن، كونكۋرسقا ىرىكتەۋدىڭ بىركەلكى اشىق جۇيەسى جاسالۋى كەرەك.
