اسكەري ءومىر: قازاقستاننىڭ قارۋلى كۇشتەرىنىڭ تاريحى

697
Adyrna.kz Telegram

مۇقىم ەل قازاقستاننىڭ مىعىم قالقانىنا اينالعان قارۋلى كۇشتەردىڭ قۇرىلعانىنا 30 جىلدان استام ۋاقىت وتكەن. تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەن جاس مەملەكەت شەكاراسىن شەگەندەپ، ساياسي جۇيەسىن قالىپتاستىرىپ، قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتتى.

قازاقستاننىڭ ەكس-پرەزيدەنتى 1992 جىلدىڭ 7 مامىرىندا جارلىققا قول قويعان. ول قازاقستاننىڭ دەربەس قارۋلى كۇشتەرىن قۇرۋ تۋرالى حابار بولدى. بۇگىندە قارۋلى كۇشتەردىڭ قاراماعىنا رەسپۋبليكا اۋماعىندا ورنالاسقان بارلىق اسكەرلەر كىرەدى.

ناقتىراق ايتساق، قۇرلىق اسكەرلەرى، اسكەري-تەڭىز كۇشتەرى مەن اۋە قورعانىسى كىرەدى.

اتالعان قارۋلى كۇشتەردىڭ قاتارىندا اۋە قورعانىس كۇشتەرى 1998 جىلدىڭ 1 ماۋسىمىندا قۇرىلعان. اۋە قورعانىسى - ەل قورعانىسىنىڭ فلاگمانى بولىپ تابىلادى. ال اسكەري-تەڭىز كۇشتەرى وسىدان 21 جىل بۇرىن، 2003 جىلدىڭ 7 مامىرىندا قۇرىلعان. بۇگىندە قازاقستاننىڭ اسكەري-تەڭىز كۇشتەرىنىڭ قۇرامىندا 14 كەمە بار.

ەلدىڭ بىرلىگىن ۇستاپ، ەگەمەندىكتى شايقالتپاي، تاۋەلسىزدىكتىڭ تۋىن بيىك ۇستاۋعا ات سالىسىپ، كەز كەلگەن قيىندىققا، اگرەسسياعا توتەپ بەرەتىن - قۇرلىق اسكەرلەرى. قارۋلى كۇشتەردىڭ بۇل سالاسى 2009 جىلدىڭ 20 ساۋىرىندە قۇرىلعان. قۇرلىق اسكەرلەرى ەلدىڭ تاتۋلىعىن بۇزباي، شەگەندەلگەن شەكارانىڭ قۇرلىقتاعى بولىگىن بەكەم ەتىپ، بىتىمگەرشىلىكتى ساقتاۋدا ەرەن ەڭبەك ەتەدى.

وتاندى قورعاۋ – ءاربىر ازاماتتىڭ بورىشى. دەگەنمەن بۇگىندە كەي جاستار وتان الدىنداعى بورىشىن وتەۋدەن جالتارادى. وسى تۇستا پسيحولوگ ماماندار جاستاردىڭ بويىندا پاتريوتتىق رۋح ءالسىز ەكەنىن ايتادى.

وسى تۇستا ەلىمىزدە اسكەرگە باراتىندار مەن پارىزىن وتەپ كەلگەندەرگە بىرنەشە جەڭىلدىكتەر قاراستىرىلعان.

قازاقستان قارۋلى كۇشتەرىنىڭ قۇرىلۋىنداعى ەڭ العاشقى قادامدار - قورعانىس ىسىمەن تىكەلەي شۇعىلدانۋ ماقساتىندا قازاقستاننىڭ ءبىرىنشى قورعانىس ءمينيسترى بولىپ گەنەرال-پولكوۆنيك ساعادات نۇرماعانبەتوۆ تاعايىن­دالعان بولاتىن. سول تۇستان باستاپ 7 مامىردا ەلىمىزدە اتاۋلى كۇن بولىپ بەكىتىلدى.

سونداي-اق، اسكەري ماماندار دايارلاۋ – ستراتەگيالىق ءمانى بار ماڭىزدى ءىس بولىپ تابىلادى. وسى تۇستا اسكەردى جاساقتاپ، ساربازداردى ساپقا تۇزەۋ، ولاردى قارۋ-جاراقپەن قامتاماسىز ەتۋمەن عانا شەكتەلمەيتىنىن ءتۇسىنۋ كەرەك. وتان قورعاۋشىنىڭ دايىندىعىنا ات سالىسىپ، ونى جاتتىقتىرۋ، كەز كەلگەن قيىندىققا دايىنداپ، اسكەري ومىرگە دايىنداۋ اسا ماڭىزدى. وسى تۇستا ەلىمىزدە اسكەري بولىمشەلەردەن بولەك، ارنايى جوو-لار بار.

بۇگىندە اشىق دەرەككوزدەردە  قازاقستان قارۋلى كۇشتەرىنىڭ سانى - 80 مىڭ ادام شاماسىندا ەكەنى ايتىلعان.

ەلدىڭ باس قولباسشىسى – مەملەكەت باسشىسى، پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ. ول اسكەرگە بارعان ازاماتتارعا ارنايى جەڭىلدىكتەر قاراستىرىلعانىن ايتتى. مەملەكەت باسشىسى:

“اسكەري بورىشىن وتەپ كەلگەن ازاماتتار ەندى جوعارى وقۋ ورنىنا جەڭىلدىكپەن تۇسە الادى. سونىمەن قاتار، مەرزىمدى اسكەري قىزمەتتەگى ساربازدار نەسيەسىن تولەۋ مىندەتىنەن ۋاقىتشا بوساتىلادى. اسكەردە بورىشىن وتەگەندەر وزدەرى قالاسا، ارميا قاتارىنان ناقتى ماماندىق الىپ شىعا الادى. جالپى، ساربازداردى الەۋمەتتىك قولداۋ شارالارىن مەيىلىنشە كوبەيتۋ قاجەت”، - دەدى.

جوعارى باس قولباسشى توقاەۆتىڭ سوزىنشە اسكەردە بورىشىن وتەگەندەر مەن پارىزىن وتەپ جۇرگەن جاستار ناعىز سارباز، ناعىز مامان بولىپ شىعۋعا مىندەتتى بولىپ تابىلادى. اسكەردەگى ازاماتتار وسكەلەڭ ۇرپاققا ۇلگى-ونەگە بولۋعا ءتيىس ەكەنىن ايتادى.

«اسكەري قىزمەتشىلەرگە جاقسى جالاقى تولەنۋى كەرەك. ۇكىمەت كۇشتىك قۇرىلىمدارعا ەڭبەكاقى تولەۋدىڭ بىرىڭعاي جۇيەسىنە كوشكەن كەزدە وسىنى ەسكەرۋگە ءتيىس»، - دەپ قوستى پرەزيدەنت.

ءوز عۇمىرىن قارۋلى كۇشتەرمەن بايلانىستىرعان ەر ادامداردىڭ قاتارىندا نامىسىن قولدان بەرمەي، قيىندىققا ءتوزىپ، قىزمەتىن ادال اتقارىپ جۇرگەن قىز-كەلىنشەكتەر بار.

قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، قازاقستان اسكەرىنىڭ قۇرامىندا 12 مىڭنان استام ايەل قىزمەت ەتەدى. ءبىر قولىمەن بەسىك تەربەتىپ، ءبىر قولىنا قارۋ الىپ، ەل تىنىشتىعىن قورعايتىن اسكەري ومىردەگى ايەلدەر ەلدىڭ ءال-اۋقاتىن ساقتاۋعا، قوعام ىشىندەگى كەلىسىم مەن تۇراقتىلىقتى نىعايتۋعا ۇلكەن ۇلەس قوسىپ كەلەدى. ءاربىر نازىك جاندىنىڭ بويىندا ءبىر قولىمەن بەسىكتى، ءبىر قولىمەن الەمدى تەربەتەتىن ۇلى كۇشى بارىن دا ەسكەرۋ كەرەك.

32 جىلدىق بەلەستەن وتكەن قازاقستاننىڭ قارۋلى كۇشتەرى قۇرلىقتا بولسىن، تەڭىز بەتىندە الىپ شەكاراسىن شەگەندەپ، جاۋدىڭ اياعىن باستىرماي، ەلدىكتى داۋسىز بەكىتىپ، تاۋەلسىزدىكتى بەرىك ۇستاپ تۇر. قازاقستان رەس­پۋبليكاسىنىڭ ەل تى­نىش­تىعىن قورعاپ، حالقىن بارلىق قاۋىپ-قاتەر­دەن ساقتاۋعا، الەمدىك ۇدەرىسپەن بىرگە دامىپ كە­لەدى. قارۋلى كۇشتەردىڭ ەلدىكتى ساقتاۋدا ەسەلى ەڭبەگى ءاردايىم ەلەنۋى ءتيىس.

پىكىرلەر