بۇگىن ءماجىلىس دەپۋتاتى ەدىل جاڭبىرشين «امانات» پارتياسىنىڭ اتىنان ۇكىمەت باسشىسى ولجاس بەكتەنوۆكە دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادى، دەپ حابارلايدى "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى.
«امانات» پارتياسى ءوز سايلاۋالدى باعدارلاماسىندا ەسكى قازاقستاننىڭ جۇيەسى بولعان بارلىق دەڭگەيدەگى دەلدالداردى جويۋدى ىسكە اسىرۋدى نەگىزگە الىپ وتىر. وسىعان دەيىن اماناتتىقتار، گاز جانە تەمىرجول سالاسىنداعى «پروكلادكا» ۇيىمداردى رەتتەسە، ەندى ەلەكتر ەنەرگەتيكا سالاسىندا ءتارتىپ ورناتاتىنى انىق.
ويتكەنى سايلاۋشىلارمىزبەن كەزدەسكەندە ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ تاريفتەرىن نەگىزسىز كوتەرىپ وتىرعان، ەل اۋزىندا «ەسو» دەپ اتالىپ كەتكەن – ەنەرگيامەن جابدىقتاۋشى ۇيىمدارعا تىيىم سالۋدى، ولار بىزگە امانات ەتكەن.
وسىدان 20 جىل بۇرىن ليبەراليزاتسيا جانە ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ بولشەك ساۋدا نارىعىندا باسەكەلەستىكتى ەنگىزۋ اياسىندا – ەنەرگيامەن جابدىقتاۋشى ۇيىمدار پايدا بولدى. ولار نارىقتا ەلەكتر قۋاتىن كوتەرمە باعامەن ساتىپ الىپ جانە تۇتىنۋشىلارعا ساتۋدى جۇزەگە اسىراتىن كومپانيالار نەمەسە جەكە كاسىپكەرلەر. ءبىر سوزبەن ايتقاندا ديستريبيۋتورلىق قىزمەت اتقاراتىن دەلدالدار.
قازىرگى تاڭدا بۇل ۇيىمداردىڭ رەتتەلەتىن جانە رەتتەلمەيتىن ەكى ءتۇرى نارىقتا جۇمىس جاساپ وتىر. رەتتەلەتىن ۇيىمدار تۇرعىندارعا، زاڭدى تۇلعالارعا جانە بيۋدجەتتىك ۇيىمدارعا قىزمەت كورسەتۋدە جانە مەملەكەت تاراپىنان ولاردىڭ وپەراتسيالىق شىعىندارى ەسكەرىلىپ، جابدىقتاۋ ءتاريفىنىڭ ورتاشا باعاسى 1 كۆت ساعاتقا 1 تەڭگە جوباسىندا بەكىتىلىپ وتىر»، – دەيدى دەپۋتات.
ەدىل تەرەكبايۇلىنىڭ تاريفتەرىن وزدەرى بەلگىلەيتىن مەكەمەگە «ءاي دەيتىن اجە، قوي دەيتىن قوجا جوق» ەكەنىن ايتتى. «ۇلتتىق وپەراتور – كەگوگ-تىڭ مالىمەتى بويىنشا ەلىمىزدىڭ تۇتىنۋشىلارىنا جىبەرىلەتىن ەلەكتر ەنەرگيانىڭ 18 پايىزى جۇزدەگەن ءتاريفى رەتتەلمەيتىن ەسو-لار ارقىلى ساتىلىپ وتىر. ياعني دەلدالدار ارقىلى ميللياردتاعان قارجى وتەدى.
ءبىزدىڭ بولجامدى ەسەبىمىز بويىنشا ءاربىر دەلدال جىلىنا كەمىندە 1 ميلليارد تەڭگە تازا پايدا كورەدى ەكەن. 120-دان استام رەتتەلمەيتىن ەسو-لاردىڭ ءبىر جىلدىق تازا تابىسى كەمى 150 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايدى. بۇل ازىرشە بولجام تسيفرلار، ناقتىسىن ەشكىم بىلمەيدى.
ويتكەنى بۇلار ەشكىمگە ەسەپ بەرمەيتىن، تەك دەلدالدىق قىزمەت ارقىلى، كەڭسەدەگى ازعانتاي عانا قىزمەتكەرلەرىمەن، حالىقتىڭ ادال تابىسىنان ميللياردتاپ قارجى تاۋىپ وتىر. سوراقىسى، بۇل ۇيىمداردىڭ بالانسىندا ءبىر مەتر ەلەكتر جەلىسى، ءتىپتى ەلەكتر باعانى مەن ترانسفورماتورى جوق. بۇل نە دەگەن باتپان قۇيرىق؟!
ەگەر دە، بيۋدجەتتىك ۇيىمداردى، ادال كاسىپكەرلەردى، ەڭ باستىسى حالىقتى سۇلىكشە سورىپ وتىرعان، قاناعاتسىز دەلدالداردىڭ قىزمەتى ءدال وسىلاي جالعاسا بەرەتىن بولسا، بۇنىڭ ءتۇبى قوعامدا ساياسي-الەۋمەتتىك شيەلەنىسكە اكەلۋى ابدەن مۇمكىن»، – دەيدى ول.
دەپۋتاتتىڭ ايتۋىنشا، دەلدالدار ءتاريفتى نەگىزسىز كوتەرىپ، سۋپەرپايدا تابادى.
«مىسالى، كەيبىر وڭىرلەردە دەلدالداردىڭ تاريفىندەگى تازا پايدا ءبىر كۆت ساعات ءۇشىن 25 تەڭگەگە جەتكەن. ال، قازاقستانداعى ەڭ ءىرى ەكىباستۇز 1-ءشى ەلەكتر ستانتسياسىنىڭ 1 كۆت ساعات ەلەكتر ەنەرگياسىن ءوندىرۋ ءتاريفى 8 تەڭگەنى قۇرايدى. دەلدالدار ەشتەڭە وندىرمەي-اق ستانتسيالارمەن سالىستىرعاندا كەمى 3 ەسە پايدا كورىپ وتىر.
قىنجىلتاتىنى، سول تازا تابىستارىنان ەنەرگەتيكا سالاسىنا ءبىر تيىندا ينۆەستيتسيا سالماعان. ءتىپتى بىردە-ءبىر ەسەپتەگىش قۇرالدى ورناتپاعان. تىرلىكتەرى تەك قانا قالتانى تومپايتۋ، پايدا تابۋ.
ەكىنشىدەن، بيىلعى جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ زاڭىنان رەتتەلەتىن ەلەكتر جابدىقتاۋشى ۇيىمداردىڭ ءبىر كوزدەن كەلىسىم-شارت جاساۋ نورماسى الىنىپ تاستالۋى سەبەبىنەن، رەتتەلمەيتىن دەلدالدار باعانى دەمپينگ جاساپ، زاڭدى تۇلعالار مەن بيۋدجەتتىك ۇيىمداردى وزدەرىنە تارتىپ الا باستادى.
سونىڭ سالدارىنان بيۋدجەتتىك ۇيىمدار ارقىلى سۋبسيديالانىپ وتىرعان تۇرعىنداردىڭ ەلەكتر ءتاريفى كوتەرىلدى. باعا ءوستى»، – دەيدى ول.
ەدىل تەرەكبايۇلى ۇكىمەتكە ناقتى ءۇش تالاپ قويدى.
«دەلدالداردىڭ ارتىنداعى وليگارحتاردىڭ الەۋەتىن جانە ولاردىڭ بيلىكتەگى بايلانىستارىن ەسكەرە وتىرىپ، ۇكىمەت تەز ارادا كەلەسى ناقتى شەشىمدەردى قابىلداۋى قاجەت:
- دەلدال ۇيىمداردى نارىقتان تولىقتاي الىپ تاستاۋ;
- ەلەكتر ەنەرگەتيكا نارىعىندا دەلدالدارسىز جاڭا قۇرىلىمعا ءوتۋ ءتارتىبىن ازىرلەۋ;
- تۇتىنۋشىلار ءۇشىن اشىق جانە ءادىل تاريفتەردى قامتاماسىز ەتۋ جانە ولاردى قاتاڭ باقىلاۋعا الۋ.
ارىپتەستەر، 2023 جىلدىڭ شىلدەسىندە ەنەرگەتيكا نارىعىندا ارنايى بىرىڭعاي ساتىپ الۋ مودەلى ەنگىزىلىپ، ەنەرگيامەن جابدىقتاۋشى ۇيىمداردىڭ قىزمەتى ونسىزدا ماعىناسىن تولىعىمەن جويدى. ەندىگى كەزەكتى وسى ماسەلەنى ماجىلىستە زاڭمەن بەكىتىپ، ال ۇكىمەت ناقتى ىسكە اسىرۋشى مەحانيزمدەردى جاساقتاپ، ورىنداۋى ءتيىس»، – دەدى ول.
