قازاق قاراسوزىنىڭ قۇنارىنا بويلاعان كوشەلى قالامگەر، ۇستاز، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى، جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ پروفەسسورى، كاسىبي جۋرناليست كاكەن قامزيننىڭ "جاساندىلار مەكەنى" شىعارماسىن نازارىڭىزعا ۇسىنامىز، قادىرمەندى وقىرمان!
جاساندىلار مەكەنى
(اڭگىمە)
قۇدانىڭ قۇدىرەتى، سايتان العىر، ءبىزدىڭ اياقتىڭ دا باسپايتىن جەرى جوق. اقىلدىڭ كەنى باسىمدا ەمەس، ەكى تابانىمدا ما، قالاي ءوزى؟ بەت اۋعان جاققا جەتەلەي بەرەدى. مىناۋىمىز – الگى كۇنباتىس ورامىن بۋىپ العان باياعى تاستاعىمىز با؟ استە تانىماي قالدىم. وسىنىڭ ءوزى اناۋ جىلدارى الىس-بەرىسى ادەپكىلەۋ، ۇزاي كەتسە، ون سومنىڭ مۇلكىنە سىلقيا تويىنىپ، الاقانعا شارت-شۇرت تۇكىرىسكەن قاراتابان ساۋدا الاڭى ەمەس پە ەدى. ەكى اتتام جەردەگى اعاشتان قيىلعان ەجەلگى رەستوراتسياڭ قايدا؟ ءىزىم-عايىم. قول سوزىمداعى «قىزىل تۋ» پلاستماسسا ويىنشىق زاۆودىڭىز الدە بانك، الدە Altel, الدە لومبارد، الدە ءسان اتەلەسى مە، ايتەۋىر، الەم-جالەم بىردەڭە. زەرگەر بالعاسىنداي بىرقالىپتى تىق-تىق ەتىپ جاتقان ترامۆايىڭ مەن شويىن جولىڭ قايدا؟ ءسىز تانىماس، ءسىزدى ەلەمەس بەيمازا شاھار، ەكى يىنىنەن دەمالعان بوگدە اۋدان، بەزەك قاققان بەيتانىس جاندار. ونى ايتاسىز، ساۋدا-ساتتىق ساۋىپ جۇرگەن باقالشى-بازارشىلاردىڭ ءوزى بايىرعى، جىعا تانىس شىرايىنان جۇرداي. نە دەرىڭىز بار، سول قاپتالداعى جايمالاردا قۇستىڭ سۇتىنەن باسقاسىنىڭ ءبارى ءيىن تىرەسىپ تۇر. وڭ جاعىڭىزداعى پاۆيلونداردا – كوكسەگەنىڭىزدىڭ مىڭ ءبىر ءتۇرى، ميلليون ءبىر نۇسقاسى. ەكى-ءۇش ميلليمەتر قۇرىش بۇراندا كەرەك پە، انەكي; ءۇي-جايىڭىزعا بوياۋ-سوياۋ قاجەت پە، مىنە، جاتىر; ىشىقىنىپ-كۇشەنگەن نەشە ءتۇرلى زىر-زىرعا ءزارۋسىز بە – ماڭدايىنان شەرتىپ الا بەرىڭىز. كوك جۇزىندە قىدىرىستاپ بارا جاتقان قازباۋىر بۇلتتى جەتەلەپ كەل دەسەڭىز دە، مارحاببات، دەپ قاراپ تۇرادى جايما تاۋار يەلەرى. قوي دەپ جاتقان پەندە جوق. انا تولە بي كوشەسىنە ەڭكەيگەن جاعى – گۇل باعىنىڭ ناق ءوزى. بازاردىڭ اندا شاپ، مۇندا كەل قۋاياقتارى شاھار جۇرتشىلىعىنىڭ ءدۇريا كوڭىلىن جەلىكتىرە-جەلپىندىرە، حوش ءيىستى فلورانىڭ ونداعان ءتۇرىن جايناتا جايمالاپ تاستاعان.
- شىراعىم، مىنا راۋشانىڭ قانشادان ءوزى؟ باعاسىن جازىپ قويمايسىڭ با؟ - دەپ جاتىر قاسىمنان «پاردون، پاردونداپ» جاناي ءوتىپ بارا جاتقان جىگىت اعاسى. ىشىمنەن كەشىرىڭىز دەسە، ءىشى كەبە مە، الدە بىلايعى جۇرتقا كوشەلىلىگىن اڭعارتقان سىڭايى ما دەپ تىرىسا قالدىم.
- تەك ءسىز ءۇشىن ءباسىن ءتۇسىرىپ بەرەيىن. قىزىل راۋشاننىڭ ءبىر تالى ءبىر مىڭ بەس ءجۇز، گوللانديادان الدىرتتىق، سىزگە مىڭ تەڭگەدەن.
-شىراعىم-اۋ، ءوزىمىزدىڭ رايحانىمىز قايدا؟ قاپتاپ تۇرۋشى ەدى. نە بوپ بارادى ءوزى!؟ ءشىپ-شىكارنىي دۇنيەنى قۋسىرعان، زاتىڭدى ۇرايىن، انا بليادانوسەتستىڭ ءۇرىم-بۇتاعى عوي. جارايدى، بەس تالىن وراي سال. ءاي، توقتا، توقتا، مىناۋىڭنىڭ ءيىسى قايلا؟ ءى-ءى-م-ءى-پ. دىم جوق.
- ءيىستى قايتەسىز، اعاسى. سورتى سونداي. ونىڭ ۇستىنە نيدەرلاندتان ءولىپ-تالىپ جەتكەنشە، گۇل تۇرماق شوۋ-بيزنەس جۇلدىزىڭىزدىڭ پۇشپاعىندا دا ءيىس قالمايدى. ديففۋزيا. La vie a une couleur différente, des odeurs différentes.
مەن تەك تۇرماي مىرس ەتە ءتۇستىم. وسى كۇنگى ساۋداگەرلەر مىقتى-ەي: ءدۇدامال بيزنەستى دە، قاراپايىم فيزيكاڭدى دا تىرداي جالاڭاش قىلىپ شەشىندىرە سالادى. فرانتسۋزشاڭدى دا ۇرىپ تاستايدى.
بەيتانىسىم تايىپ جىعىلارداي تايانىش ىزدەپ جان-جاعىنا اپالاقتاي قارادى. مەنىڭ ءۇستى-باسىمدى ءبىر شولىپ ءوتتى. جۇزىندە وتىز مينۋت بۇرىنعى «پاردونىنىڭ» ءىزى دە قالماپتى. نە دەيىن، ءتىلىم جەتكەنشە ءتۇسىندىرىپ جاتىرمىن. قايتا، شۇكىر دەڭىز، بەس-التى جىلدان كەيىن ونلاين ءيىستى مىسە تۇتاسىز. مىنا ءىنىڭىز تىرشىلىكتىڭ ءتۇسى باسقا، ءيىسى ءبيمالىم دەيدى.
- ە-ە، سول عانا ما. «الاتاۋدىڭ ۇشار باسىندا وتىرىپ اۋليەسىنۋ – وڭاي، بازارلى
جەردە شەنەۋنىكشە شىكىرەيۋ – بەيادەپتىلىك» دەگەن وسى. ە-ە، ا-ا، بۇنىڭ ءبارىن قايدان بىلەسىڭ، وسىنداعى ساۋداگەرلەردىڭ ديلەرى ەمەسپىسىڭ، ءدال وسى جەردە سەندەي ءبىر جالبىرشاشقا جولىعارىمدى ءىشىم سەزىپ ەدى. بىلاي تامان ءجۇرشى. اراق ىشەسىڭ بە ءوزىڭ؟
قىزىل گۇل قۇشاقتاعان ادام «ءسىزدى» قويىپ، بىردەن «سەنگە» كوشتى، ەجەلگى تانىسىنداي بىلەگىمنەن مىتا، ءۇيىرىپ اكەتىپ بارادى.
- وڭبايىن. تاتىپ المايمىن.
- زاتىڭ ناشار جىگىت ەكەنسىڭ.
- ءاۋ، اعاسى، بۇنىڭىز قاي ساسقانىڭىز، ايبىم نە؟
- ىشپەيتىن ادامدى سۋقانىم سۇيمەيدى.
- جاستاۋ كەزىمدە ءتۇبىن تۇسىرگەم. بەرتىن كەلە قويىپ كەتتىم.
- ە-ە، سولاي دەسەيشى. قويماۋ كەرەك ەدى. قويىپ كەتكەندەر – زورىعار جەرىن ءداپ باسا
المايتىن ميلاۋىتتار.
- ال ءوزىڭىز ءجۇز گراممعا قالاي قارايسىز؟
- اتاما. تاتىپ المايمىن. بىراق بورتىڭكىرەپ جۇرگەن كىسىلەردى كەرەمەت جاقسى كورەم.
اقكوڭىل، اقپەيىل، اقجارقىن. ەدىل مەن جايىق. مەنىڭ اتىم دانىشپان. ءوزىڭ شە؟
- ءبىز بە، ءبىز رۋمي دەگەن قازاقپىز.
- ا-ا؟ رۋ-رۋ، رۋمي؟ ورالمان ەمەسپىسىڭ؟
- جوعا. وسى جەردىڭ قازاعىمىن. مىنا ساۋالىڭىزدا استار بار سياقتى.
- جو-جو، ەش پودتەكست جوق. ءجاي، اتىڭ دا، شارفىڭ دا، ءشلاپىڭ دە ءبىرتۇرلى ەكەن.
مەنىڭ اتىمدا نە شارۋاسى بار-ەي، ءوزىنىڭ جەكەمەنشىك ەسىم-سويى وڭىپ تۇرعانداي. دەگەنمەن ءىشىم قىلپ ەتە قالدى. مىنا كىسىنىڭ بويىنان ۇشىپ-قونعان قيال-سيالعا دەم سالار ءبىر شالىقتىڭ ەلەسى جىلت ەتكەندەي مە ءوزى. وسى كۇنى كەشەلەر عانا گاسترولدەن ورالدىم. تاجىك جاماحيرياتىنىڭ دۋشانبەسىنەن. الدە تەلەارنالاردىڭ بىرىنەن كورىپ قالدى ما؟ ءاي، قايدام، بۇنداي كىسىلەر كوك جاشىكتىڭ ماڭىنا اكە دەسەڭ دە جۋي قويماس. دەگەنمەن جاتىڭ تۇگىل جاقىنىڭ بىلمەستى تۇيسىگىمەن تاپ باسىپ تۇرعانىن قايتەرسىڭ.
قويشى سول، نە ايتارى بار، ءوزىن ەكى وراپ الاتىن مەنى شىر اينالدىرىپ، اكەتىپ بارادى. باستابىندا قالتاقاعار-ششيپاچ شىعارسىڭ-اۋ دەگەنمىن. بەكەر-اۋ، تەگى. ۇيدەگى شالاقازاق ءبيبىمنىڭ: «ساعان ميلان نە، ريو نە، پاريج نە، لوندون نە، الماتى نە، bon vivant وقشاش يسكليۋچيتەلنو ءوزىڭنىڭ زادنيتساڭا پريكليۋچەنيە يسكات ءيتاسىڭ بيت»، - دەگەن ءسوزىن ادەتتە ارىدەن قاعىپ تاستاماي، بەرىدەن ماقۇلداي سالامىن. ايەل زاتىمەن تاجىكەلەسىپ نە وپا تاباسىڭ. ال، ءىشىمدى استە بەرمەيمىن، ونەركەن ادامنىڭ قىلىعى كادىمگى زيناقور تىرشىلىگىنەن نە ايىرماشىلىعى بار دەپ سالامىن. وسى قايسىمىزدىڭ تۇڭعيىعىمىز اداميلىعىمىزبەن اۋىز جالاسىپ جاتىر؟ ءار ۇڭعىدان كەۋ-كەۋلەي كەپ، تۋ-تۋ تۇپكىرىڭنەن ۇيا سالعان قاڭعىباس-قاڭعالاقتىڭ ءبارى راس شىركىننىڭ ءوزى مە ەكەن. بۇدان باسقا دا سىرتقا شىعارماس ۇتقىر ءۋاجىم تورىمدە توگىلىپ تۇر: جۇرگەنگە جورگەم ىلىگەر مە ەكەن، بالكىم، بۇل كىسىنىڭ ءبىر-ەكى حروموسومى ارتىق شىعار، اڭىسىن اڭداپ باعايىن.
تۇپكى ويىم وزىمە ايان. ىنجىق ەمەسپىن، اۋەستىگىم باسىم، تاۋەكەلشىلمىن دەسەم دە جاراسىمدى. ءوزىمىزدىڭ كونسەرۆاتوريا پروفەسسورى تولەپبەرگەن ءابدىراش اعامىز قولىما ديريجەر تاياقشاسىن العاندا، ون سەگىز مىڭ عالامنىڭ تاعدىرى ءوز قولىمدا تۇرعانداي ورشەلەنەم، و دۇنيە مەن بۇ دۇنيەنىڭ مەجەسىن تاس-تالقان قىلىپ جىبەرگىم كەلەدى دەۋشى ەدى. ال، مەن بايقۇس باسقا الەمگە نەسىن جالتاقتايىن، ءوز بۇيىرىمدەگى الاپات پەن بىلىق جەتەرلىك دەيمىن. ازاپ سەرۆيسىنە بارىپ ماڭداي تىرەيمىن. ايتەۋىر، كورىنگەنگە جۇعىسا كەتۋدىڭ ونى-مۇنى سىلتاۋىن تابۋدان باسقا نە دەيسىز. ۇيىرسەكپىن. ول، راس. سەنەر دوسىڭ، ارقاعا قاعار جان جولداسىڭ بولماعان سوڭ، سۇيتپەي قايتەسىڭ. دراما ءارتيسى دە، سۋرەتشى دە ەمەسپىن توپىرلاعان توبىر ىشىنەن وبراز قاعاتىن. مىنا قامشىنىڭ سابىنداي قىسقا عۇمىرىمدا ءجۇز ادامنىڭ تىرشىلىگىن كەشەمىن، ءجۇز ادامنىڭ قاي-قايداعىسىمەن بىرگە تۋامىن، بىرگە ولەمىن. جان دۇنيەڭنىڭ الاقۇيىن بەزەگىنەن، الاساپىران ارانىنان اراشالار نە دەيسىز عوي؟ ول باعزىدان بەلگىل – اجال عايىپ، تاعدىر عايىپ. بىراق ءبىز سىقىلدى پيانو مامانىنا دا تاپ وسىنداي وبرازدار جيناعى كەرەك-اۋ، ءسىرا ءدا. ارىرەكتە كۇن كەشكەن ۇلى داۋلەسكەر مۋزىكانتتار ءسوي دەيتىن. ءيا، سونىمەن بۇل بۇلدىرىقتان نەسىنە سەكەم الام، قالتا تولى اقشام جوق، جايىلىپ جاتقان جاعدايىم جانە جوق، سونان سوڭ عوي ەمىن-ەركىن قاتارعا قوسىلىپ كەلە جاتقانىم.
سول، ءيا، قادامىمدى ەرىنە ساناپ كەلە جاتىرمىن. كۇنىنە ون مىڭ قادام جاساۋ كەرەك دەيدى بىلگىشتەر. ەسەپتەپ كەلەم. ون، ون بەس. جيىرما... قادام ەمەس ەندىگىم. قول جايىپ وتىرعان قايىرشى سانى. تاپ-تازا، شەتىنەن كورمەگە قويارداي جۇتىنىپ وتىر. جاداپ-جۇدەگەن ەشقايسى جوق. انەكي، مۇلگىگەن ءسابيىن الدىنا تاڭىپ العان سىعان كەلىنشەگى ءجۇر زىر قاعىپ. انە-مىنە دەگەنشە مەنىڭ قولىما جارماستى كەلىپ، ودان كەيىن دانىشپان اعامىدى شىر اينالدىردى.
تابيعات پەن تاعدىر ىڭعايلاس دەپ جاتىر انەكي. داكەڭ الاقان اشۋشى كەلىنشەكتى جانىنا جولاتار ەمەس. اۋلاق، ارمەن كەت دەپ ءجۇر. مىنا جاققا دا قاراپ قويامىن، باياننىڭ دا، ساكسوفوننىڭ دا ساندىقشاسى – تيىن-تەبەن جيناقشاسى. قولما-قول بانك. مۇڭعا باتىرار، مۇزداعىڭدى ەرىتەر كەرتولعاۋ دا، الپىسىنشى-جەتپىسىنشى جىلعى جەلكىلدەك حيتتار دا وسىندا. سكريپكاڭ دا، بايانىڭ دا، ساكسوفونىڭ دا اۋدەمجەرلەتە سىزىلتادى-اي كەلىپ. اۋەزى قايىر-شايىر دامەدەن گورى وتكەن كۇندى اڭساۋ ما، كەشەگىمەن قوش ايتىسۋ ما سابازدارىڭنىڭ؟ ەت جۇرەگىڭدى ەزەدى، سىزداتادى كەلىپ، سىڭسيدى كەلىپ. تىلەنشى دەمەكشى. وسىنداي ءارى جۇدەۋ، ءارى تەپەرىشتەۋ كورىنىستى لوندون، بەرلين، نيۋ-يورك كوشەلەرىنەن دە تالاي كورگەنمىن. بىراق الماتىمنىڭ ادامى عانا ەمەس، قۇستارى دا سۇرامشاقتىقتى كاسىپ قىلىپ العان با دەپ قالاسىڭ. ادامىنان جۇققان-اۋ، شاماسى. ءار ايالدامانى يەمدەنىپ، ءار جۇرگىنشىنىڭ سوڭىڭنان جورعالاي بەزەك قاققان كوگەرشىندەردى ايتامىن. سۋىقتورعايلارىڭ ول – اناۋ. تۇساۋىن ۇزەردەي. ەسەپتەپ كەلەمىن. ولشەپ قويعانداي، ءار ون بەس مەتر سايىن – ءبىر-ءبىر قايىرشى. ون بەس شاقتى. مەنىڭ كوزىم وسىلار قاتارىن تەرىپ كەلە جاتقانىن اڭعارا قويعان دانىشپان اعامىز:
- بۇلار مارگينال دا، ليۋپمەن دە ەمەس، شاعىن بيزنەس وكىلدەرى، - دەدى.
- اعا، كەشىرىڭىز، سىزبەن سەلفي جاساۋعا بولا ما؟ – دەپ ۇشىپ تۇرەگەلدى قارا كوزاينەگىن
جالماجان شەشىپ تاستاعان ءارى زاعيپ، ءارى ساكسافونشى بيزنەسمەن.
- قايسىمىزبەن؟ – دەدىم ساسقالاقتاپ.
- سىزبەن، - دەپ مەنى نۇسقادى. جازباي تانىپ تۇر. باس يزەي سالدىم. مەنىڭ مىنا قۇرىپ
كەتكىر تانىمالدىعىم كىمگە ءدارى، وزىمە دە، وزگەگە دە بەرەكە بەرە قويماس. سونان سوڭ دەيمىن دە: وسى تانىساڭ دا، تانىماساڭ دا بىرەۋدىڭ قاسىنا تۇرا قالىپ سۋرەتكە ءتۇسىپ قالۋ نە عادەت؟ ەرتەرەكتە قاتار وقىعان ءبىر سۋماقاي ارىپتەسىم ەڭ قۇرىعاندا تاريح بەتىندە ءوستىپ قالۋ كەرەۋ دەۋشى ەدى.
- مىنالار سەنى قايدان تانيدى، ءبىر گاپ بار-اۋ، ءا؟ انا سىعاننىڭ قاتىنداۋ كەلىنشەگى سەنىڭ اپپاق الاقانىڭدى ءارى سىزعىشتاپ، بەرى سىزعىشتاپ تۇرىپ الدى عوي. نە تاپتى؟
- قاي ءبىر گاپ دەيسىز، مانا ءوزىڭىز ايتقان شلياپانىڭ كەسىرى عوي. بۇلار باسقا ەمەس، باس كيىمىڭە قارايدى. مىنا سىعان قىزىنا ءسىز دە مۇباراك ساۋساعىڭىزدى ۇستاتساڭىزشى. بال اشىپ بەرسىن.
- اۋلاق ءجۇرسىن. بال اشىپ بەرەم دەپ كوز جانارى ءىشى-سىرتىڭدى تەرگەن بۇل
جىتقىرلار بۇتكىم ەنەرگياڭدى سىعىپ الادى. ءسوزى ساتۋلى عوي ءباتۋاسى ارزان حايارلاردىڭ.
- وندا مەن سىزگە مىنا ءبىر ولەڭدى اقىسىز-پۇلسىز، تەگىن بەرەيىن:
سان ويدىڭ سانامدا كوپ ساۋالى بار،
قاڭعىباس – كەزبە تىرلىك ماعان ۇنار.
الماتى قانشا جۇمباق بولعانىمەن،
اربات دەپ اتالاتىن الاڭى بار.
قاجىتقان قايقاڭ ءومىر، ءۇي تىرلىگى،
كورەمىن ەسالاڭ مەن «سۇيكىمدىنى».
مۇندا بار الاستايتىن سىعان ايەل،
مۇندا بار مۋزىكانىڭ سيقىرلى ءۇنى.
- ءجون-اق ەكەن. ءبىزدىڭ بوزبالا كەزىمىزدە الماتىنىڭ ارباتى باسقا تۇستا ەدى. نە
دەرىڭ بار، باستىڭ اياققا، اياقتىڭ باسقا شىققان زامانى عوي. باس دەمەكشى، سابانشاش ءۇش قىزىم بار ەدى، قازىر ۇشەۋى ءۇش جاقتا. ءبىرى يزرايلدە، ءبىرى تۇركيادا، ءبىرى اۆستراليادا. ءبارى وتباسىلى. جاتقا كەتكەن جاتباۋىر. كۇيەۋبالالارىمىزدىڭ ءبىرى جويىت، ءبىرى تۇرىك، ءبىرى اعىلشىن. نە دەيىن ەندى. ءوز قولىمىزدان ۇزاتتىق. كورەگەن ايەلىم ءدال وسىلاي بولارىن كۇنى بۇرىن ءبىلىپتى-مىس. جىبەرمەيىك، بەرمەيىك، كەسە كولدەنەڭ جاتىپ الايىق دەسەم، جازىمىشتان وزىمىش جوق، الدىن الا شوتقا قاعىلعان جاساعان يەمنىڭ الگوريتمى دەپ بوي بەرمەدى. جيەندەرىمدى ءالى كورگەم جوق. بۇل دا قۇدايدىڭ بۇيرىعى، جاراتقاننىڭ ۇيعارىمى شىعار...
اڭداپ كەلەمىن، دانىشپان اعامىزدىڭ مونولوگى ءوزىمىز بىلەتىن ءجون-جوبا، قىڭىر-قيسىقتى قيىستىرۋدىڭ اينالاسى. بىردە ويعا، بىردە قىرعا تارتادى. ەزىلۋ دە ەمەس، قامىعۋ دا ەمەس. جالىعۋ، ءسوز جامىلىپ دامىلداۋ. ماعان سالسا، ۇزاق-سونار تورىعۋىن مونتاجداپ تاستار ەدىم. لاعمانداي سوزىلعان اعىل-تەگىلىن تىلە-تىلە سالماسقا نە؟ ءتىپتى fermata قويىپ جىبەرسەم دە بولار ەدى. دەگەنمەن بوتەن دە بوگدە ءسوزدى ەلەگەن دە ساۋاپ، ءار تىرشىلىك يەسىنىڭ ارعى-بەرگى زارى ۇعار كوكەيگە، تىڭدار قۇلاققا ءزارۋ. مەنىكى دە سول نيەتتەن باسقا نە دەرسىز؟
- ەسكىرگەنىمدى، توزعانىمدى سەزبەپپىن. قىزدارىم بار دەپ، مالدانىپ ءجۇرىپ-
ءپىن. جۇرتتا قالعانىمدى، وقشاۋ وتىرعانىمدى وسى كۇنى انىق ءبىلدىم. بىراق ءوزىمدى اسا باقىتتتىمىن دەگىم كەلەدى. ويعا العانىمنىڭ كوبىن تياناقتادىم. ورىندالماي قالعانى بولسا، ول دا جاقسىلىق. باسقالار قولعا السىن. ءبارىن كوردىم. اششىنى دا، ءتاتتىنى دە. ودان ارتىق نە باقىت كەرەك. ءتىپتى جالعىزدىقتىڭ ءوزى ماعان شاپاعات بوپ كورىنەدى. باق پەن سور قاتار جۇرەدى. ەكەۋىنىڭ قول ۇستاسىپ كەلە جاتقانىن ءوزىڭ دە بايقاماي قالاسىڭ. جامان سىرىن ايتام دەپ، شىنى ايتادى. تۇسىمدە ءومىرى اياق باسپاعان اۆستراليانى كورەم. ىلعي قالتالى كەنگۋرۋدى ءبىر ءۇيىر دينگو تىرقىراتىپ قۋىپ بارا جاتادى.
بۋىنىم قۇرىپ، ونە-بويىم ءدىر ەتە ءتۇستى. ەندى شىنىمەن سەسكەنەيىن دەدىم. سەزدى مە، اڭعاردى ما مىنا كىسى – بىلمەيمىن، ەڭسەمدى دەرەۋ تىكتەپ الدىم. عاجاپ-اۋ، عاجاپ. وسى تۇنەۋ كۇنى عانا وكەانيانى، جاڭا زەلانديا، اۆستراليانى شارلاپ قايتقانمىن.
- انەبىرەۋ كولىكجۋىمنىڭ قاسىنا تاياپ بارىپ سويلەسەيىك، - ءاجىم ايعىزداعان
كونە تروتۋارلا قاپتالداسا قادام باسقان مەنى دانىشپان اعامىز جانە سوزگە تارتتى. - سوۆرەمەننايا فيزيكا، بيولوگيادان حابارىڭ بار ما؟
مەن نە دەيىن، اعىمنان جارىلدىم.
- مەكتەپتىڭ اينالاسى عوي بىزدىكى. اكۋستيكاعا ەپتەگەن جاقىندىعىمىز بولماسا.
- ءوزىڭ پاراشيۋتپەن سەكىرىپ كوردىڭ بە؟
- قۇداي ساقتاسىن. ارلى-بەرلى ۇشاقپەن ساندالىس قوي بىزدىكى. ءوزىڭىز شە؟
- مەن دە ءوزىڭ سەكىلدىمىن. بيىكتىكتەن زارە-يمانىم قالمايدى. قورقاقتىڭ تاپ ءوزىمىن.
جەر ۇيدە تۇرامىن سوندىقتان. دەگەنمەن ءبىسمىللا، راحمان راحيم دەپ بايقاپ كورۋ كەرەك ەدى. ەكسپەريمەنت جاساپ. ال، شاحتاعا، جەر استىنا ءتۇسىپ كوردىڭ بە؟ قۇلديلاپ كەپ كەتەسىڭ. ودان قورىقپايمىن.
- ەسەسى ءبىر ەمەس پە؟
- جو-و-و، تومەنگە سىرعۋ وڭاي. القىنبايسىڭ.
- ال، كوتەرىلەردە شە؟
- ءيا، ونىسى بار. دەگەنمەن جەر بەتى شاپاعاتتى ەمەس پە. عارىشكەرلەر دە ءوزى باۋىر باسقان پلانەتاسىن ساعىنباي ما؟ وسى ادولف بۋتەناندت دەگەن كىسىنى بىلەمىسىڭ؟
- ونىڭىز كىم ەدى تاعى؟
- نەمىس بيوحيميگى. فەرومون قۇبىلىسىن اشقان. ماسەلەن، توريبون دەگەن فەرومون
ۇرەي تۋعىزىادى. – دانىشپان اعامىز بەت-جۇزىمنەن الدەنە تاپقىسى كەلگەندەي سۇزىلە قارادى دا باسىن شايقادى. – مەنىڭ كورىپكەلىم وسى جولى ءمۇلت كەتتى-اۋ دەيمىن، ماعان جولىعار جىگىت سەن ەمەس سىقىلدىسىڭ. بويىڭ مەن ساۋساعىڭ عانا ۇزىن. ءيا-اۋ، وتىز جىل بويى وتىز عاسىرعا جەتەرلىك كەششەلەردى تاربيەلەپ شىعارىپپىز.
مىنا كىسىنىڭ ەسى دۇرىس پا ءوزى. ءسوز ساپتاسى الا-قۇلا، قاراجاياۋ لوگيكادان دا تىم اۋلاق. بىرەسە اراقتى، بىرەسە دەسانتۋرانى، بىرەسە شاحتانى، بىرەسە بيوحيميانى ماڭايلايدى. وزىمە ايان، ۋنيۆەرسۋمنان تىم الىسپىن، تەحنار ەمەسپىن. مەنى تاپ ءبىر تەستەن وتكىزەردەي نەسىنە سونشا تاقىمدايدى. وندا مەن دە قىرقا شالىپ كورەيىن. نە بولسا، ول بولسىن. يىعىما تۇسكەن قوبىرا شاشىمدى سىلكىپ تاستادىم دا:
- ءسىز وسى الگىندە راحمان راحيم دەدىڭىز-اۋ، راحمانينوۆتى جىعا تانيتىن شىعارسىز ؟ – دەدىم ساۋساعىمدى شىتىرلاتا.
- تانىعاندا قانداي. سول كوشەدە تۇرامىن. اتا جاۋىمىز قالماقپەن ايقاستا اتى شىققان حالىق باتىرىنىڭ ءوزى ەمەس پە؟
باسىمدى يزەي سالدىم، ماقۇلدادى دەمەڭىز، قارسى جولىققان كوزتانىسقا وزىمشە ءىلتيپات بىلدىرگەنىم. اعامىز ەكى قولىن ەربەڭدەتىپ، سامپىلداپ كەلەدى.
ءبۇيىرى توقتاۋ ەكى سارى ماشينە جىلانسىرت اسفالتتىڭ بۋىن بۇرقىراتا، قاراقوشقىل كوشەنى كولكىلدەتە ىشقىنا وتە شىقتى. اناداي جەردە قىزعىلتىم كەۋدەشەلى ايەل-ەركەك سالەفيتتەر ساقالىنداي ۇيپا-تۇيپا، قالىڭقىلاۋ گازوندى ەلەكتروشالعىمەن وڭدى-سولدى جاداعايلاپ جاتىر. اينالانى اڭقىعان كوك ءيىسى بۋىپ بارادى. سونى مەڭزەي يەك قاققان دانىشپان اعامىز:
- بۇل كوك پە، ءتايىرى. قۇرىپ كەتسىنشى. كوك شالعىننىڭ تورەسى ءبىزدىڭ قارلىعاش
پەن ۇشقايىڭدا عوي. جانتايا كەتسەڭ، ءسولى مەن ءنىلى بىتىراداي اتىلادى. ساۋمالدىعىن ايتساڭشى، اۋزىڭا سالىپ كەپ جىبەرسەڭ، تارتار كەسە قىمىز سىمىرگەندەي بۇلعاقتاپ قالاسىڭ. ايتپاقشى، مىنا بايى ولگەن قاتىندارداي شاشىن جايىپ جىبەرگەن قىزداردى وسىلاي ءبىر كۇزەر مە ەدى. – دەپ جىپسىگەن ماڭدايىن كوگىلدىر شىتىمەن بيپازداي سيپاپ ءوتتى. – وي، جالعان-اي، جاستىق شاقتىڭ قالعان-اي. ەل-جۇرتتى ەسىمە السام، تىپ-تىمىق، تۇپ-تۇنىق اسپاننان شىلدە ورتاسىندا جەر بەتىنە ۇڭىلە قالعان، سۇقتانا قادالعان تريلليونداعان شاشىراندى كوز الدىما كەلە قالادى. قول سوزىمدا عوي، قول سوزىمدا. سول سامساعان جارقىراۋىق كۆازارلار مەن پۋلسارلار عوي مەنى وسى اراعا ءجىپسىز بايلاپ تاستاعان. ايتپەسە باياعىدا پەرۋدەگى «ءتاڭىر قاقپاسى» نەمەسە ءشىري-لاڭكا حرامدارى قايداسىڭ دەپ، تارتىپ كەتەر ەم.
- كوكەسى-اۋ، ول جاقتا دا جۇلدىزىڭىز سايراپ تۇرعان جوق پا؟ – دەيمىن اعامىزدىڭ قوسارلى پىكىرىن ونشا جاراتىڭقىراماي.
- سايراۋىن سايراپ تۇر عوي. بىراق ءۇنى باسقا، ءتىلى باسقا، ءدۇزى باسقا. جاتپەن ادەتتە الىستان سىيلاسقان جاقسى. ماتەرياليستەر ەش جاڭىلماي تاراتىپ بەرەدى، ادام و دۇنيەگە، وي بويلاماس، قيال جەتپەس كەڭىستىككە اتتانعاندا جيعان-تەرگەنىنىڭ ءبارىن الا كەتپەيدى. ال ءومىر بويى وقىعان-توقىعانى، رۋحاني قازىناسى، ءبىلىم-بىلىگى قايدا قالادى؟ قانجىعاسىنا بايلاپ كەتە مە؟ كىمگە ايان؟ ساعان سونىڭ شەت جاعاسىن كورسەتسەم بە دەيمىن. زەردەلى اندرويدتار ارقىلى سول قازىنانى بۇ دۇنيەدە قالدىرعىم كەلەدى. ءبىر ەسەپتەن ەل-جۇرت ساعىنىشىن باسىپ ءجۇرسىن. مەن دە سوندا انا جاۋدىرەگەن جۇلدىزدارداي شىرقاۋ توبەدەن كۇلىمدەي قارام تۇرارمىن...
كولىكجۋىمنىڭ ماڭى ىعى-جىعى. ساتپاق-ساتپاق اۆتوموبيلدەر مامىرلاي كىرىپ، ماڭعازدانا شىعىپ جاتىر. جىپ-جىلتىر، ءومىرى كىر-قوقىس جۇعىپ كورمەگەندەي. بەس قاقپانىڭ ەزۋىنەن كوكا كولاداي بىردە قابارىپ، بىردە جۇقارعان اق كوبىك بىردە جىلت ەتەدى، بىردە قىلت ەتەدى. شۇبىرعان سىلەكەيى كوك ايدىندا بۇلعاڭداعان الابۇعانىڭ قاناتىنداي قۇبىلادى. ەكى كوزىم جۋىنىپ-شايىنۋعا ىنتىق سىڭسىعان، بەبەۋلەگەن – مەرستەردە، ەكى قۇلاعىم – داكەڭنىڭ لەبىزىندە.
- تۇرمىستان تارىعاتىن جايىمىز جوق. جاعدايىم شۇكىر. ءوز باسىم جاساندى زەردە پروبلەماسىمەن اينالىسام. جاساندى نەيرون جەلىسى تەحنولوگياسىن جوبالاۋمەن شۇعىلدانام. ايەلىمنىڭ وتىرىسى اناۋ شاتىر استىندا بال اشىپ. قازىر ءوزىڭ كورەسىڭ. قازاقشا ايتقاندا، قىلىعى مال تابۋ ەمەس. اياسىن، مۇسىركەسىن دەپ وتىر. بۇل دا ءوزىن ءوزى جەۋدىڭ، جازالاۋدىڭ ءتاسىلى مە دەپ قالامىن.
دانىشپان اعامىز مەنىڭ شالشىقتاي سايازدىعىما، ايىقپاس مانجۋباستىعىما انىق كوزى جەتكەن بولۋ كەرەك، ءار ءسوزىن، ءار ۇعىمىن قايتا-قايتا شەگەلەي ءتۇسىپ، شاراداي باسىما ەزىپ قۇيىپ جاتىر. مەنەن نە قايران، ءورىسى باسقانى قانشاما ءوزىمسىنىپ، قانشاما ورگە سۇيرەسەڭ دە ءوز پارتيتۋراسىنان، ءوز وركەستروۆكاسىنان قايدان ايرىلسىن. بىراق قىزىق كورەمىن، تىڭ لەپ، بۇرىن ەشقاشان قۇلاعىم شالماعان اۋەن سورابىنا تۇسكەندەي ەلەڭدەپ كەلەمىن.
- سەن بىلەسىڭ بە، ادام بالاسى زامان كوشىنەن قالىپ قويۋدان جامان قورقادى. سودان كەيىن عوي سان ءتۇرلى ءادىس-ايلا ويلاپ تاۋىپ جاتقانى. ءىت – سونىڭ ءبىرى. ول دا ءبىر وتپەلى دۇنيە، زامان ءسانى. ايتپاقشى، جاقىندا ءبىر عىلىمي كونفەرەنتسيادا بايانداما جاسادىم. كونفەرەنتسيا دەگەنىمىز – قىپ-قىزىل شاتاقتىڭ ءوزى. مىسالىمدى زيالىلاردىڭ وي جارىسىنا قۇردىم. ايتقانىم مىناۋ: جالپاق جۇرت الدىنا شىققان مۇسا پايعامبار دۇنيەتانىم انا جاقتان كەلمەك دەپ، سۇق ساۋساعىن كوككە تىرەيدى. سۇلەيمەن پايعامبار اتىپ تۇرىپ، بارلىعى باستا دەيدى. ال، ايسا پايعامبار ءبارىن جۇرەكپەن سەزىنۋ كەرەك دەيدى. كارل ماركس بارلىعى توقتىققا بايلانىستى دەپ، قارنىن سيپايدى. زيگمۋند فرەيد دەگەن پالەڭىز ءبارى ەركەك پەن ايلەدىڭ قارىم-قاتىناسىنا كەلىپ ايالدايدى دەپ، كىندىگىنىڭ تومەن جاعىن نۇسقايدى. ءبىز شاشباۋىن كوتەرىپ جۇرگەن الگى البەرت ەينشتەين دۇنيەدەگىنىڭ ءبارى سالىستىرىمدى دەپ، ءتىلىن شىعارادى. بايقاپ وتىرسىڭ با، مىنا دانىشپانداردىڭ ءبارى ەۆرەي. وسى كەزدە الەم ساحناسىنا قازاق، مىنا مەن شىعا كەلەمىن دە ءبارى كونۆەرگەنتسياعا، ءبىرىن-ءبىرى تۇسىنۋگە، ءبىرىنىڭ جوعىن ەكىنشىسى تولتىرۋعا، بىرىمەن-ءبىرى ۇيلەسىمگە بايلانىستى دەيمىن. وسى فەيەرۆەركىمدى جارق ەتكىزگەندە، قول سوعىپ وتىرعان كوپشىلىك سىلق ەتە ءتۇستى. قالاي ەكەن، ءا؟ ادەي ءسۇيتتىم. انالاردى جارىپ جىبەردىم. كورسىن، ءبىلسىن. كىم مىقتى بوپ شىقتى؟ قاتىردىم با، قاتىردىم!
وسى جولى داكەڭ جان-پەندەنىڭ ءبارىنىڭ بويىنان تابىلار ماردىمسۋ مەن كولگىرسۋدىڭ اۋىلىنا بارىپ قايتتى-اۋ دەيمىن. ونىسى ءوز جايىندا قالسىن، ادام بالاسىنىڭ بارىندە بار كىنارات. بۇل كىسىنىڭ ءوز تۇيىنىنە دەيىنگى ءتامسىلىن ءبىر-ەكى جەردە قۇلاعىم شالعان. ەسەبى، انا جىلدارى ماعان بيلل ەۆانس ايتقان بولۋ كەرەك. بىراق ءوز ەلدەسىمىزدىڭ مىنا ايرىقشا كىلت بۇرىلىسىنا، توسىن قونىمىنا ءتىپتى ءتانتى بولىپ كەلەمىن. اڭگىمەسىنە ءيا سەنەرىڭدى، ءيا سەنبەسىڭدى بىلمەيسىڭ. كوكەيىمدە سان سۇراق. ءوز باسىم وسى كۇنگە دەيىن مىناداي مىقتى قازاقتى بىلگەن دە، ەستىگەن دە ەمەسپىن. ءبىرىنشى رەت كورىپ تۇرمىن. مەن سياقتى ناقتى پاندەردەن ەش حابارى جوق بەيشارانى اق جولدان تايدىرار اپالاق-ساپالاق پا، جاراتقانىم-اۋ؟ قايدان جولىقتىم، قايدان جولىعا كەتتى؟ فاۋست پا، مەفيستوفەلدىڭ ءوزى مە الدە؟ ميستيفيكاتور ما تۇتقيىلدان تاپ بەرگەن؟ بۇل كىم ءوزى؟
- انا زيالىلار ۇيىنە انىق كوزىڭ جەتىپ تۇر ما؟ سونىڭ ءبىرىنشى قاباتى كابارە، ال سونىڭ استىندا تاعى ەكى ەتاج بار. جىنويناق پەن عىلىمنىڭ بۇت ايقاستىرۋى. وداق تاراعاندا سول عيماراتتى الىپ قالدىم. ءوز زەرتحانام. قاسىمدا بەس-التى شاكىرتىم بار. گەرمانيانىڭ سااربريۋككەنىندەگى عالىمدارىمەن بىرلەسە وتىرىپ تاماشا جوبانى باستاپ كەپ جىبەردىك. ناتيجەسى كەرەمەت. ول اراعا ەشكىمدى ماڭايلاتپايمىن، سىعالاتپايمىن. قۇپيا. جاڭا وزىڭە ايتقان كونفەرەنتسيادا دا تەك ۆيدەوسىن كورسەتتىم. مەنىڭ سۋجاڭاشىلدىعىم حاقىنداعى شە؟ تيۋسسو حانىمنىڭ بالاۋىز مۇسىندەرى ادامعا ۇقساس، بىراق ۇندەمەيدى، قوزعالمايدى. ال مەنىكى ءتىل قاتادى، كوممۋنيكتسياعا بەيىم، ادام سىقىلدى اياق باسادى. ياعني، وتكەن شاق، وسى شاق، كەلەر شاقتىڭ باسىن قۇراپ وتىرمىن. – دانىشپان اعامىزدىڭ ءبىر ءسوزى كوكەيىمە قونسا، ەكىنشىسى ءبىزدىڭ الەمنەن تىم جىراق جاتقان سەكىلدى. مەنى قولتىعىمنان دەمەي بازار ىشىندەگى تەمىرمەن قاپتالعان قويماسىنا كىرگىزدى. سىرتى جۇپىنى ساراي، ءىشى حان سارايىنا بەرگىسىز. مۇنتازداي. ءبىر قابىرعادا تۇتاستاي تەلەەكران،– ازىرگە ۇشەۋىنە عانا جان ءبىتىردىم. قارابايىر، پريميتيۆ كيبەر ەمەس. سوۆەرشەننو تاريحي تۇلعانىڭ تاپ وزىندەي. قالعاندارى تاعدىر-تالايىن كۇتىپ وتىر. ونشاقتىسىن ءتىزىپ قويدىم زەرتحاناما. اتاپ ايتسام، الىستان اتى كەلگەن ءال-فارابي، ءال-حورەزمي، نيۋتون، تەسلا، ەينشتەين، ساتباەۆتار. ودان كەيىنگى قايراتكەرلەردى جانە كورە جاتارمىز. گۋمانيتاريلەر ابدەن ءىرىپ-شىرىتكەن مىنا دۇنيەنىڭ ءتانىن تەك تەحنوكراتتار عانا ساۋىقتىرماق. نانوتەحنولوگيا عانا وركەنيەت كوشىن ىلگەرى باستىرادى. سەن، بايقاپ كەلەم، ءالى ءارى-ءسارىسىڭ وسى كىم دەگەندەي. كۇمانىڭ كوپ. كەسەلدەنە بەر. ايتىپ-ايتپاي نە كەرەك، ساعان ءوزىڭ تانيتىن ءبىر كىسىنى تانىستىرايىن. ءيا، تانىستى تانىستىرايىن. انە كوكتەن ءتۇسىپ كەلەدى. – دەپ كومپيۋتەر مونيتورىن جارق ەتكىزدى. سىلەيدىم دە قالدىم. كوزبوياۋ ما مىناۋ، گولوگرامما ەمەس پە؟ ەكى كوزىمدى ۋقالاي قايتا-قايتا قارادىم.
- اعاسى، شويىنقۇلاقتى كوشىرمەلەپ جاتقان جوقپىسىز؟ – دەدىم ازەر تىلگە كەلىپ.
- ونىڭ كىم؟ مەن ونداي عالىمدى بىلمەيمىن.
باسپالداقپەن تومەن ءتۇسىپ كەلە جاتقان ۇزىن بويلى ادام:
- تسك-نىڭ عيماعاتى وعتەنىپ كەتكەن بە؟ قاپ-قاعا. الماتىدا نە بوپ جاتىع ءوزى؟ – دەپ
بىزگە وڭ قولىن كوتەرە سالەمدەستى. ءجۇزى جىلى. – ال، مەن عۇقسات ەتسەڭىزدەع، وعنىما باعىپ جايعاسايىن. بىعاق مەنى كوزى الاق-جۇلاق ەتكەن انا الاياقتان اۋلاق وتىعىزىڭىزداع. – ساۋساعىنىڭ ۇشىمەن ەسكالاتورمەن جەر استىنان شىعىپ كەلە جاتقان بىرەۋدى نۇسقادى. ونىڭ ءجاي كەلە جاتقان جوق:
- وسى قازىر كەز كەلگەنىڭدى قولىڭنان جەتەكتەپ تۇرمەگە تىعا سالامىن! – دەپ ايعايعا باسىپ كەلەدى. جىم بولدىم. جۇرەگىم اتقاقتاپ كەتتى.
- راس، دانىشپان ەكەنسىز. عىلىمي الەۋەتىڭىز اسىپ-توگىلىپ جاتىر. ك-ك-ەرەمەت، ابدەن
ءتانتتى ەتتىڭىز، - دەدىم ءتىلىم كۇرمەلە. ءون-بويىمدى سۋىق تەر باسىپ كەتتى. ورىندىقتىڭ شالقالىعى بولماسا، سۇلاپ تۇسەر مە ەدىم، قايتەر ەدىم. مەنىڭ وسى ءبىر ساتكى قۇلاق كۇيىمدى كانىگى ديريجەرداي قاعىپ العان دانىشپان عالىم قاپسىرا قۇشاقتاپ، جەردە جاتقان شلياپامدى قاعىپ-سىلكىپ باسىما كيگىزدى.
- راس، مەن عاسىر گەنيىمىن. وعان داۋ جوق. بىراق مەنىڭ ايتپاعىم مۇلدە باسقا. جاراتقان يەممەن باسەكەلەسۋ تاعى ويىمدا جوق. ەرتە مە، كەش پە – ءبارىمىز مىنا جالعانمەن قوش ايتىسامىز. قۇدايدىڭ قوڭىراۋى سوعىلادى. باسقاشا ايتقاندا، جازمىش دەگەن قۇقاي قۇيرىعىمىزدان ءبىر-ءبىر تەۋىپ مىنا جارىق دۇنيەدەن ايداپ شىعادى. مەن دە قاراپ قالمايىن دەپ، وسىلايشا جازىمىشتىڭ بەتىنە ءبىر تۇكىرگىم كەلەدى. - دەپ جۇزىمە تەسىرەيە قارادى. - بۇگىن بارمىز، ەرتەڭ جوقپىز. توپىراققا اينالامىز. ۇلكەندەر ايتىپ جاتادى ارتىڭدا جاقسى ءسوز، عيبراتتى ونەگە قالسىن دەپ. قازىر فوتو، اۋديو، ۆيدەو بار. ال مەن كادىمگى كوزبەن كورىپ، قولمەن ۇستايتىن، شۇيىركەلەسە الاتىن ينتەللەكت جاساپ جاتىرمىن. شوشيتىن، ۇرەيلەنەتىن دانەڭە جوق. بابالارمىز بۇرىن سۋرەتكە تۇسۋدەن سەكەم الاتىن، قۋىرشاقتىڭ كوزىن شۇقىپ تاستايتىن. كور سوقىرلار كوز الدىنداعىنى كورمەيدى عىلىمي پروگرەسس ءبارىبىر ءوز دەگەنىن ىستەيدى. ادام بالاسى تاس تۇنەككە، قايتپاس قۇردىمعا ەمەس، نۇرى شالقىعان الەمگە جىلاپ-سىقتاماي اتتانۋى كەرەك. ال، ءوزىڭ قايدا باراسىڭ؟
جاۋابىم – بوساڭداۋ، باياعى باس شايقاۋدان اسا المادىم. ءجون-جوسىعى جوق كىمنىڭ بەتىنە تۇكىرەم. ۇزىندا ءوشىم، قىسقادا كەگىم جوق. قايدا بارامىن؟ ونى قايدان بىلەيىن. مالىمگە ءمالىم شىعار.
- ەندى تىسقا شىعىپ كەلەيىك. سەنى جانە ءبىر كىسىمەن جولىقتىرام. انە. – دانىشپان اعا ەكەۋمىز بازار قاقپاسىنان ءسال ارىرەكتەۋ جەردەگى سايالى ورامعا بارىپ تۇمسىق تىرەدىك.
- تۋعان كۇنىڭ قۇتتى بولىسىن، ەلۆيرا! - دانىشپان اعامىز كوكجولاق شاتىر
استىندا قولاربادا وتىرعان ايەلگە ەڭكەيە بەرە گۇل شوعىن ۇستاتتى. ءمىنسىز قاشالعان اق ءمارمار مۇسىنگە بەرگىسىز ادەمى بيكەش ءلام-ميم دەمەدى. سەلت ەتەر ەمەس. كوزىم اربا قاسىنداعى توبەسى تەسىك جاپون نەتسكەسىنە ءتۇستى، ءتۇپ جاعىنا از-مۇز تيىن-تەبەن ۇيالاعان سەكىلدى. داكەڭ ەركەلەي قۇيرىق بۇلعاڭداتقان ەكى تورتكوز يتكە مولىنان كاۋاپ تاستادى دا:
- ال، ارىستاندارىم، پاتشايىمدارىڭدى كۇندەگىدەي تاپجىلماي كۇزەتتىڭدەر مە؟ – دەپ ەدى، جانارى تۇزداي ەكى يت قازاق ءتىلىنىڭ حاس بىلگىرىندەي كۇلىمدەپ سالا بەردى.
مۇگەدەكتەر قولارباسىنا جايعاسقان ايەلدى ەندى شىرامىتتىم. ەجەلگى Hollywood جۇلدىزى ءارى ونەرتاپقىشى حەيدي لامارردان ءبىر اۋساشى. سويىپ قاپتاپ قويعانداي. ءوزىن كورمەسەم دە كوزىن كورگەندەرەمەن تالاي اڭگىمەلەسكەم، ەستەلىكتەرىن تىڭداعام، مۇحيتتىڭ ارعى بەتىندە قولىما ىلىنگەن ۆيدەولارىن دا ەرىنبەي-جالىقپاي كورىپ شىققام.
- وسى كىسىنى سەلت ەتكىزشى.جان كىرگىزە الماي ءجۇرمىن. وياتا الماي-اق قويدىم. قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن جاسادىم. جۇرەدى-تۇرادى. بىراق سەزىم جوق. ءۇن جوق.
دانىشپان اعامىز قولاربانى ءوز التىن تاعىنداي يەمدەنگەن ايەلدى سىقىرلاتا بازار قويماسىنا جايعاستىرا باستادى. كىرە بەرىستە ءسال ايال قىلعان ارباداعى ايەلدىڭ وڭ قولىنداعى جالپاقتىعى ءۇش ەلى كۇمىس بىلەزىكتى، ويۋلانعان تسيفردى قايتىپ بارا جاتقان كۇننىڭ بولار-بولماس شۋاعى شارپىپ ءوتتى. كوزىم شالعانى: 1951 – 1998. قانشا كەششە بولسام دا الدەنەنىڭ سىرىن ەمىس-ەمىس تۇيسىنە باستاعان سەكىلدىمىن; كوكەيگە كەلىپ قالعان كۇپتى ساۋالىمدى ەندى قالاي ىركەيىن.
- ءسىز ءوزىڭىز جاساندى ەمەسپىسىز؟
- ءيا، ءسوزىڭنىڭ جانى بار. ءبىز دە جاساندىمىز. قۇداي جاراتقان. ءبىزدى اۋەلگى كۆارك دۇنيەگە اكەلدى. ال، سول ەكىنشى بۇيىم ءۇشىنشى بۇيىمدى جاراتۋدا. جاساندى جاساندىعا جول اشىپ جاتىر. تىزبەكتى رەاكتسيا. وسى جاڭا عانا تاڭ قالدىم دەدىڭ. ەندى مەنى تاڭقالدىرشى. مىناۋ وسىدان ون بەس جىل بۇرىن وفات بولعان زايىبىمنىڭ كوشىرمەسى، ال بۇعان نە دەيسىڭ؟ – دانىشپان اعامىز قولاربادا وتىرعان ەلۆيرا حانىمعا مويىن بۇردى. – مەن ءۇشىن تاڭنىڭ ءاربىر اتىسى – ەلۆيرانىڭ تۋعان كۇنى. ءتۇسىندىڭ بە؟
جان-جاعىما كوز تاستادىم. ساراي ىشىندە نە پيانينو، نە رويال جوق. قايتەيىن، قايتەيىن؟ تاس قامالعا – جۇمساق امال. ىشكى قالتامنان تاستامايتىن حارد-ديسكىم شە؟ مىنا تۇرعان كومپيۋتەرگە جالعاي سالسام، تەلەەكرانىڭ جايناپ سالا بەرمەي مە. تۋعان كۇنگە بۇدان ارتىق نە سىي-سياپات كەرەك؟ تولەباەۆ پا، كۇمىسبەكوۆ پە، راحمانينوۆ پا؟ دەگەنمەن راحمانينوۆتىڭ ەلەگياسىنان باستايىن. ەكى كوزىم ەكراندا. انە، راحمانينوۆ پەن مەنى جاريالاپ جاتىر. ارىپتەستەرىم ايتقانداي، جاڭىلمادىم، سول قولىممەن دو مي-بەمول سول دو سول اككوردىن ەركىن الدىم. باتىس مۋزىكانتتارى اسپەتتەيتىن Carnegie Hall عوي. ءدال سول ساحنادا وتىرعانداي ون ساۋساعىم ۇستەل ۇستىندە وڭدى-سولدى زىر جۇگىردى.
مىنا تاپەلتەك تەمىر سارايدىڭ كەنجە قالعان كەۋدەسى ەڭسەلەنىپ، لەپىرە شالقىپ بارا جاتقانداي. اڭقىلداپ اپورت سامال ەسكەندەي، پەريزاتتار كويلەگىنىڭ سۋسىلداعان ەتەگى ويۋلى پاركەتتى تولقىنداتا سىزعانداي، Jasmin Noir وت Bvlgari ءاتىرىنىڭ ءيىسى جىگىت-جەلەڭنىڭ ەسىن العانداي. ءتىپتى تىڭداۋشىلار ورىندىعىنىڭ سىقىرلاعانىن دا ەستىپ وتىرمىن. الدەكىمنىڭ باياۋ ۆالستەي اياق الىسى. مىنە، تاياپ قالدى، جەلكەمە قاراي ەمىن-ەركىن اعىلعان بۋىرقانعان شاشىمدى قوس قولداي ۋىستادى، تىرسىلداعان كەرمەك تامشى قوس بەتىمدى ايعىزدادى.
ءۇش اۆتوردىڭ تۋىندىسى بىتەر-بىتپەستەن جارقىلداعان ۇلى زال اتتى اسكەر نوپىرىندەي دۇبىرلەپ كەتتى، اقشىل ءجۇزى قوڭىرقايلانا تۇكسيگەن دانىشپاننىڭ دانىشپانى:
- ساۋساقتارىڭدى شاۋىپ تاستاۋ كەرەك ەدى، - دەپ كۇڭك ەتە ءتۇستى.
- بۇل باۋىرىمنىڭ ساۋساقتارى ساف التىننان جاراتىلعان. قىزىنبا، قىزعانبا.
سەنىڭ، ءارى كەتسە، ءتورت ساۋساعىڭ عانا شارا ىستەۋگە قاۋقارلى، داننيك. مىنا رۋمي پيانيست ون ساۋساعىمەن جان راحاتىنا بولەيدى، ارعى-بەرگى دۇنيەنىڭ كوك قاقپاسىن ايقارا اشادى. وناندا «Au revoir!» دەسەڭشى مەيمانعا. – دەپ، ەلۆيرا حانىم مەنىڭ ەكى قولىمدى ءۇش قايتارا ايالاي سيپاپ ءوتتى.
حان سارايىندا، جان سارايىندا مۇڭداسىپ، قول ۇستاسىپ ەكەۋ قالدى، مۇڭ جاعالاي ءبىر-ەكى باسىپ ءوز جونىمە مەن ۇزادىم.
كاكەن قامزين
27.03. 2024
