تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەن دارا ەلدە اراعا ءبىر جىل سالىپ، ۇلتتىق قارۋلى كۇشتەردى قۇرۋ تۋرالى جارلىق كۇشىنە ەندى. بۇگىنگى تاڭدا قۇرلىق اسكەرى، اۋە قورعانىس جانە اسكەري-تەڭىز كۇشتەرى دەپ 3 بىردەي قۇرىلىمدىق اسكەر تۇتاس مەملەكەتتىڭ تىنىشتىعىن كۇزەتۋدە. ءبىر سوزبەن ايتقاندا قارۋلى كۇشتەردى قۇرۋ- تاۋەلسىز ەلدىڭ قول جەتكىزگەن باستى جەڭىسى.
مۇقىم ەلدىڭ اماندىعىن ارقالاعان قورعانىس شەبىنىڭ جۇمىسىن جەتىلدىرۋ جىلدار بويى ۇزدىكسىز اتقارىلىپ كەلە جاتقان اۋقىمدى ءىس. قۇرىلعانىنان بەرى 32 جىلدى ارتقا تاستاعان قازىرگى ۇلتتىق قارۋلى كۇشتەردىڭ قالپى امبەگە ايان، ونىڭ قاۋقارى دا قارىمدى ەكەنى ءسوزسىز. ايتكەنمەن، اسكەري ساراپشىلار الىدە بۇل باعىتتا اتقارىلار ىستەردىڭ ۇشان-تەڭىز ەكەنىن العا تارتۋدا.
«بۇگىنگى الەمدە حالىقارالىق جاعداي وتە كۇردەلى بولىپ تۇر. وسىنىڭ سالدارىنان الەمدە بايقالاتىن جاڭا بەتالىس پايدا بولدى. ءار ەل ءوز قورعانىس سالاسىنا قاراجاتتى قوماقتى كولەمدە قۇيىپ، قارۋ-جاراقتارىن كوبەيتىپ جانە جاڭارتىپ جاتىر. دۇنيەجۇزىندە بۇگىنگى كۇنى وسىنداي ترەند ورىن الۋدا. سول سەبەپتى، ءبىزدىڭ ەلدەگى قارۋلى كۇشتەرگە اسا تەرەڭ رەفورما جۇرگىزىلۋى ءتيىس دەپ سانايمىن»، -دەيدى اسكەري ساراپشى ەرمەك سەيىتباتتالوۆ.
قورعانىستىڭ ءار قيمىلىن قالت جىبەرمەيتىن ساراپشىنىڭ بۇل سوزدەرى اسكەري سالانىڭ الەۋەتىن ارتتىرۋعا ءالى دە باسىمدىق بەرىلۋ كەرەك دەگەن ويعا سايادى.
ەلدىڭ باستى قورعانى –قارۋلى كۇشتەر. سول سەبەپتى، ونىڭ زاماناۋي سيپاتىن انىقتاۋ، نورماتيۆتىك-قۇقىتىق نەگىزىن قالىپتاستىرۋ ەل بيلىگى الدىنداعى ايقىندالعان مىندەت.
اسكەري سالانىڭ ارتىقشىلىعى مەن ساربازدارعا ارتىلعان جاۋاپكەرشىلىك جۇگىن جان-جاقتى جيناقتاپ كورسەتەتىن باس قۇجات بار. ول، اسكەري دوكترينا. ەڭ العاش رەت 1993 جىلى قابىلداعان بۇل قۇجاتقا زامان تالابىنا ساي بىرنەشە مارتە وزگەرىس ەنگىزىلدى.
جالپى، اسكەري دوكترينا ەرەجەلەرىندە مەملەكەتتىڭ قورعانىس قابىلەتى مەن اسكەرلەردىڭ جاۋىنگەرلىك ازىرلىگىن ارتتىرۋدى، ولاردى قارۋ-جاراق پەن اسكەري تەحنيكانىڭ زاماناۋي ۇلگىلەرىمەن قامتاماسىز ەتۋ، قورعانىس ونەركاسىبى بازاسىن دامىتۋعا ايرىقشا ءمان بەرىلگەن. ەل مەن جەردىڭ تىنىشتىعىن ساقتايتىن اسكەري سالانىڭ ەڭ ءبىر جىبەككە بەرگىسىز نازىك، ءھام جۇقا ساياسي باعىتى بار. بۇل، حالىقارالىق اسكەري ىنتىماقتاستىق دەپ اتالادى.
حالىقارالىق اسكەري قارىم-قاتىناس سالاسىنىڭ قۇرامداس بولىگى سانالاتىن باعىتتا ەلدەردى بىرىكتىرەتىن ءبىر عانا قۇرال - اسكەري مۇددە. اسكەري ساراپشى ەرمەك سەيىتباتتالوۆتىڭ ايتۋىنشا، حالىقارالىق اسكەري ىنتىماقتاستىق قۇرۋ، سول ەلمەن بىرىگىپ ءوز ەلىڭىزدىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتىپ، ساقتاپ قالۋ ماقستانىنان تۋادى.
بۇگىنگى تاڭدا قازاقستان كوپ ەلدەرمەن اسكەري ىنتىماقتاستىق ورناتتى. جالپى حالىقارالىق اسكەري قارىم-قاتىناستى جۇرگىزۋدىڭ ساياساتىندا بىرنەشە قاعيداسى بار. الەمدەگى ەلدەر ءۇش كاتەگورياعا ءبولىنۋى كەرەك. گەوستراتەگيالىق رەگيوندار مەن ايماقتارعا ءبولىنىپ، الەم كارتاسىندا شەكارالارىن بولجاپ، سىزىپ، بەلگىلەپ الۋى قاجەت. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، قاجەتسىز ىنتىماقتاسقا ۋاقىت پەن رەسۋرس جۇمسالمايدى، ال كەرەكتى ىنتىماقتاس ۇمىتىلمايدى.
اسكەري سالانىڭ الەۋەتى ايتىلعاندا، زاماناۋي ارميا تۋرالى ءسوز قاۋزاعان ارتىق بولماس. ەل تۇرعىندارى جاڭا اسكەري بۋىنعا ۇمىتپەن قارايتىنى جاسىرىن ەمەس. تەك ولار ءالى دە اسكەري عىلىم مەن تاجىربيە جيناقتاۋى قاجەت. زامانعا ساي قارۋلى كۇشتەر ءۇش بولشەكتى بالقىمايتىن قورىتپادان قۇرالادى. ءبىرىنشىسى، زامانعا ساي قارۋ-جاراق، ەكىنشىسى سول قارۋ-جاراقتى مەڭگەرگەندە تەحنيكالىق سيپاتاماسىنىڭ تۇبىنە جەتەتىن اسكەري ماماندار، ءۇشىنشىسى، مورالدى، جاۋىنگەرلىك پسيحولوگياسى مىقتى جانە ەلاستيكالىق قابىلەتى بار، جىگەرى مايىسسا دا، ساعى سىنبايتىن وتانسۇيگىش ازاماتتاردان تۇرادى. زاماناۋي ارميانىڭ ءحالى ءبىر قالىپتى. بۇگىنگى قورعانىس سالاسىنىڭ مايتالماندارى دايارلىعى جوعارى دەڭگەيدەگى قارۋلى كۇشتەر قاتارىنداعى اسكەريلەردى دايىنداپ شىعارۋتسعا بارىن سالىپ جۇرگەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. ويتكەنى، اسكەري ونەرى جوعارى باسشىلار بولسا، قارۋ-جاراقتى ۇنەمدى، تاكتيكا مەن ستراتەگيا باعىتىندا دۇرىس قولدانۋ بىلەتىن قارۋلى كۇشتەر قاتارىنداعى اسكەري ماماندار كەز كەلگەن اگرەسسورعا كۇمانسىز تويتارىس بەرە الادى.
«تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا ەلىمىزدە جوعارى ساناتتى، بىلىكتى ساردارلار مۇلدە از بولدى. تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز ءار ساربازدى جىگەرلەندىرە وتىرىپ، ايبىندى اسكەر قۇردى. بۇگىندە ءبىزدىڭ كۇشتىك قۇرىلىمدارىمىز زاماناۋي تەحنيكا مەن تەحنولوگيانى مەڭگەرگەن. ولار كەز كەلگەن قاۋىپ-قاتەرگە قارسى سوققى بەرە الاتىن ايبىندى ءارى ءموبيلدى كۇشكە اينالدى»،-دەگەن پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ.
قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنىڭ بۇل سوزىنەن، قارۋلى كۇشتەر مەملەكەتتىڭ مىزعىماس تىنىشتىعىنىڭ كەپىلى ەكەنىن اڭعارۋ قيىن ەمەس. مەملەكەتتىڭ شاڭىراعىن ۇستاپ تۇرعان نەگىزگى باعاناسىنىڭ ءبىرى دە وسىلار. اسكەري سالانىڭ ەڭ اسىل مۇراتى دا، ەلدى سىرتقى قاۋىپتەن ساقتاۋ بولىپ تابىلادى. «جاۋ جوق دەمە - جار استىندا» دەگەن قازاقى ءتامسىلدى ەسكەرسەك، قورعانىستاعى قىران قاناتتى وعلاندارعا مەملەكەت قاشاندا يەك ارتادى.
