Täuelsızdıkke qol jetkızgen dara elde araǧa bır jyl salyp, ūlttyq Qaruly küşterdı qūru turaly Jarlyq küşıne endı. Bügıngı taŋda Qūrlyq äskerı, Äue qorǧanys jäne Äskeri-teŋız küşterı dep 3 bırdei qūrylymdyq äsker tūtas memlekettıŋ tynyştyǧyn küzetude. Bır sözben aitqanda Qaruly küşterdı qūru- täuelsız eldıŋ qol jetkızgen basty jeŋısı.
Mūqym eldıŋ amandyǧyn arqalaǧan qorǧanys şebınıŋ jūmysyn jetıldıru jyldar boiy üzdıksız atqarylyp kele jatqan auqymdy ıs. Qūrylǧanynan berı 32 jyldy artqa tastaǧan qazırgı ūlttyq Qaruly küşterdıŋ qalpy ämbege aian, onyŋ qauqary da qarymdy ekenı sözsız. Äitkenmen, äskeri sarapşylar älıde būl baǧytta atqarylar ısterdıŋ ūşan-teŋız ekenın alǧa tartuda.
«Bügıngı älemde halyqaralyq jaǧdai öte kürdelı bolyp tūr. Osynyŋ saldarynan älemde baiqalatyn jaŋa betalys paida boldy. Är el öz qorǧanys salasyna qarajatty qomaqty kölemde qūiyp, qaru-jaraqtaryn köbeitıp jäne jaŋartyp jatyr. Düniejüzınde bügıngı künı osyndai trend oryn aluda. Sol sebeptı, bızdıŋ eldegı Qaruly küşterge asa tereŋ reforma jürgızıluı tiıs dep sanaimyn», -deidı äskeri sarapşy Ermek Seiıtbattalov.
Qorǧanystyŋ är qimylyn qalt jıbermeitın sarapşynyŋ būl sözderı äskeri salanyŋ äleuetın arttyruǧa älı de basymdyq berılu kerek degen oiǧa saiady.
Eldıŋ basty qorǧany –Qaruly küşter. Sol sebeptı, onyŋ zamanaui sipatyn anyqtau, normativtık-qūqytyq negızın qalyptastyru el bilıgı aldyndaǧy aiqyndalǧan mındet.
Äskeri salanyŋ artyqşylyǧy men sarbazdarǧa artylǧan jauapkerşılık jügın jan-jaqty jinaqtap körsetetın bas qūjat bar. Ol, äskeri doktrina. Eŋ alǧaş ret 1993 jyly qabyldaǧan būl qūjatqa zaman talabyna sai bırneşe märte özgerıs engızıldı.
Jalpy, äskeri doktrina erejelerınde memlekettıŋ qorǧanys qabıletı men äskerlerdıŋ jauyngerlık äzırlıgın arttyrudy, olardy qaru-jaraq pen äskeri tehnikanyŋ zamanaui ülgılerımen qamtamasyz etu, qorǧanys önerkäsıbı bazasyn damytuǧa airyqşa män berılgen. El men jerdıŋ tynyştyǧyn saqtaityn äskeri salanyŋ eŋ bır jıbekke bergısız näzık, häm jūqa saiasi baǧyty bar. Būl, halyqaralyq äskeri yntymaqtastyq dep atalady.
Halyqaralyq äskeri qarym-qatynas salasynyŋ qūramdas bölıgı sanalatyn baǧytta elderdı bırıktıretın bır ǧana qūral - äskeri müdde. Äskeri sarapşy Ermek Seiıtbattalovtyŋ aituynşa, halyqaralyq äskeri yntymaqtastyq qūru, sol elmen bırıgıp öz elıŋızdıŋ qauypsızdıgın qamtamasyz etıp, saqtap qalu maqstanynan tuady.
Bügıngı taŋda Qazaqstan köp eldermen äskeri yntymaqtastyq ornatty. Jalpy halyqaralyq äskeri qarym-qatynasty jürgızudıŋ saiasatynda bırneşe qaǧidasy bar. Älemdegı elder üş kategoriiaǧa bölınuı kerek. Geostrategiialyq regiondar men aimaqtarǧa bölınıp, älem kartasynda şekaralaryn boljap, syzyp, belgılep aluy qajet. Bır sözben aitqanda, qajetsız yntymaqtasqa uaqyt pen resurs jūmsalmaidy, al kerektı yntymaqtas ūmytylmaidy.
Äskeri salanyŋ äleuetı aitylǧanda, zamanaui armiia turaly söz qauzaǧan artyq bolmas. El tūrǧyndary jaŋa äskeri buynǧa ümıtpen qaraityny jasyryn emes. Tek olar älı de äskeri ǧylym men täjırbie jinaqtauy qajet. Zamanǧa sai Qaruly küşter üş bölşektı balqymaityn qorytpadan qūralady. Bırınşısı, zamanǧa sai qaru-jaraq, ekınşısı sol qaru-jaraqty meŋgergende tehnikalyq sipatamasynyŋ tübıne jetetın äskeri mamandar, üşınşısı, moraldy, jauyngerlık psihologiiasy myqty jäne elastikalyq qabıletı bar, jıgerı maiyssa da, saǧy synbaityn otansüigış azamattardan tūrady. Zamanaui armiianyŋ hälı bır qalypty. Bügıngı qorǧanys salasynyŋ maitalmandary daiarlyǧy joǧary deŋgeidegı qaruly küşter qataryndaǧy äskerilerdı daiyndap şyǧarusǧa baryn salyp jürgenı aitpasa da tüsınıktı. Öitkenı, äskeri önerı joǧary basşylar bolsa, qaru-jaraqty ünemdı, taktika men strategiia baǧytynda dūrys qoldanu bıletın Qaruly küşter qataryndaǧy äskeri mamandar kez kelgen agressorǧa kümänsız toitarys bere alady.
«Täuelsızdıktıŋ alǧaşqy jyldarynda elımızde joǧary sanatty, bılıktı sardarlar mülde az boldy. Tūŋǧyş Prezidentımız är sarbazdy jıgerlendıre otyryp, aibyndy äsker qūrdy. Bügınde bızdıŋ Küştık qūrylymdarymyz zamanaui tehnika men tehnologiiany meŋgergen. Olar kez kelgen qauıp-qaterge qarsy soqqy bere alatyn aibyndy ärı mobildı küşke ainaldy»,-degen prezident Qasym-Jomart Toqaev.
Qasym-Jomart Kemelūlynyŋ būl sözınen, Qaruly küşter memlekettıŋ myzǧymas tynyştyǧynyŋ kepılı ekenın aŋǧaru qiyn emes. Memlekettıŋ şaŋyraǧyn ūstap tūrǧan negızgı baǧanasynyŋ bırı de osylar. Äskeri salanyŋ eŋ asyl mūraty da, eldı syrtqy qauıpten saqtau bolyp tabylady. «Jau joq deme - jar astynda» degen qazaqy tämsıldı eskersek, qorǧanystaǧy qyran qanatty oǧlandarǧa memleket qaşanda iek artady.
Ūqsas jaŋalyqtar
