قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ حالىقارالىق ىستەر، قورعانىس جانە قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ توراعاسى ايگۇل قۇسپان حانىمنىڭ سوڭعى مالىمدەمەسى نەسىمەن قاۋىپتى؟
ءبىز بۇكىل قوعام بولىپ مەكتەپتەگى حيدجاب ماسەلەسىمەن باس قاتىرىپ جاتقاندا، جەكە مەنشىك ءدىني مەكتەپتەر اشىلۋى كەرەك، ونى جارتىلاي مەملەكەت قارجىلاندىرۋ كەرەك دەپ ايدى اسپانعا ءبىر-اق شىعاردى.
بۇل - زايىرلى قازاقستانداعى پارلامەنت دەپۋتاتى ايتاتىن ءسوز بە؟ كوشەدەگى بىرەۋ ايتسا، قولدى ءبىر سىلتەي سالار ەدىك.
ايتسا ايتقانداي، ليتسەنزيادان وتكەن جەكەمەنشىك مەكتەپتەر بيلىكتەن 30 پايىزدىق قارجىلاي قولداۋ الادى.
ايگۇل قۇسپانعا سالسا، ءدىني مەكتەپتەر ەلدە 40-50 پايىزدىق (جارتىلاي) قولداۋ تاپسا دەگەن ەمەۋرىنى بايقالادى. سالافيتتىك باعىتتاعىلارعا مەكتەپ اشۋ تۇك ەمەس، اقشا دەگەن اعىل-تەگىل. تەك زاڭمەن جول اشىپ بەرسە، بولعانى.
تەك قانا مۋفتياتقا قاراستى 1 ۋنيۆەرسيتەت، 1 يمامداردىڭ ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ ينستيتۋتى، 9 مەدرەسە، 2 قاريلار ورتالىعى بار ەكەن. ال باسقا دا ءدىني اعىمدار “قايىرىمدىلىق مەكەمەسى” دەگەن اتپەن اشىپ العان ءدىني وردالار سانى بارشىلىق. تاماعى، وقۋى تەگىن بولعان سوڭ جاعدايى جوقتار توپىرلاتىپ سوعان بالالارىن بەرىپ جاتىر. زاڭدىسى بار، زاڭسىزى دا قانشاما؟ ءدال قازىر الماتى قالاسىندا 10-نان استام تەك قانا سۇلەيمەنشىلەردىڭ قايىرىمدىلىق مەكەمەسى انىقتالىپ، تەكسەرىس ءجۇرىپ جاتىر. قازىر ەلىمىزگە تۇركيانىڭ 7-8 ءدىني اعىمى كىرىپ، ەمىن-ەركىن ۇگىت-ناسيحات جاساپ جاتقان كورىنەدى. بۇل كۇندە ءدىني باعىتتاعى بالاباقشالار دا، ءدىني باعىتتاعى جەتىمدەر ءۇيى دە جەتكىلىكتى. ال ەندى وعان قوسا ءدىني مەكتەپتەر اشىلسا، نە بولامىز؟ كوز الدىلارىڭىزعا ەلەستەتىڭىزدەرشى. اۋعانستان بولماي، قايدا بارامىز؟ ساقال قويىپ، اۆتومات ۇستاپ كوشەدە جۇرەتىن قاراقشىلار ەلى بولامىز با؟ ايگۇل قۇسپان وسىنى نەگە ويلامايدى؟ ءدىني اعىمدار نە سەبەپتى بالالارعا اۋىز سالادى؟ 18 جاسقا دەيىن ءاربىر بالاعا ء(تىپتى اتا-اناسى بولسا دا) ەشكىمنىڭ كۇشتەپ قانداي دا دىنشىلدىكتى ناسيحاتتاۋعا قۇقى جوق ەمەس پە؟ سونى بىلدەي دەپۋتات، زاڭ شىعارۋشى ورگاننىڭ مۇشەسى ايگۇل قۇسپان نەگە بىلمەيدى؟
كوپتەگەن ءدىني مەملەكەتتەردە ايەلدەردى، ءتىپتى كىشكەنتاي بالالاردى قاتال شاريعاتپەن شەكتەپ، ازعىندىققا، ونىڭ ىشىندە اشىق ادام ساۋداسىنا دەيىن بارىپ وتىر. الىسقا بارماي-اق اۋعانستان سونىڭ جارقىن مىسالى. ال كىشكەنتاي بالالار كەز كەلگەن ەرەجەنى تەز قابىلداپ الادى، سوسىن ونى ومىرلىك ۇستانىمعا اينالدىرادى. سول سەبەپتى دە ءدىني راديكالدى اعىمدار جاس سابيلەردىڭ ساناسىن ۋلاۋعا ۇلكەن كۇش جۇمسايدى.
ايگۇل قۇسپان ەگەر جاس بالالارعا شىن جانى اشىسا، مەدرەسەلەردىڭ باعدارلاماسىن جەتىلدىرۋگە، وندا جاراتىلىستانۋ پاندەرى مەن گۋمانيتارلىق (الەمدىك جانە ۇلتتىق قۇندىلىقتار) پاندەردى دۇرىستاپ وقىتۋ ماسەلەسىن كوتەرسىن. ايتپەسە، شيرك، حارام دەپ ءبارىن جوققا شىعاراتىن مەدرەسە تۇلەكتەرى بىلىمسىزدىكتەرىمەن دوسقا كۇلكى، دۇشپانعا تابا بولىپ ءجۇر.
جانە دە ايگۇل قۇسپاننىڭ مىسىر ساپارىنداعى ەلدەن ەرەك تۇمشالانعان قارا-كوك كيىمى، كەشەگى مالىمدەمەسى ءبىزدى ءتۇرلى ويعا جەتەلەيدى. ول پارلامەنت قابىرعاسىندا وتىرىپ الدەكىمدەردىڭ سويىلىن سوعىپ جۇرگەن جوق پا دەگەن كۇدىك بارىن دا جاسىرمايمىز. ەندەشە، بۇل دەپۋتات ءدىني لوببيمەن اينالىسىپ وتىرعان جوق پا؟ سۇراق كوپ، جاۋاپ جوق.
Arman Aubakir
