QR Parlamenti Májilisiniń Halyqaralyq ister, qorǵanys jáne qaýipsizdik komıtetiniń Tóraǵasy Aıgúl Quspan hanymnyń sońǵy málimdemesi nesimen qaýipti?
Biz búkil qoǵam bolyp mekteptegi hıdjab máselesimen bas qatyryp jatqanda, jeke menshik dinı mektepter ashylýy kerek, ony jartylaı memleket qarjylandyrý kerek dep aıdy aspanǵa bir-aq shyǵardy.
Bul - Zaıyrly Qazaqstandaǵy parlament depýtaty aıtatyn sóz be? Kóshedegi bireý aıtsa, qoldy bir silteı salar edik.
Aıtsa aıtqandaı, lıenzııadan ótken jekemenshik mektepter bılikten 30 paıyzdyq qarjylaı qoldaý alady.
Aıgúl Quspanǵa salsa, dinı mektepter elde 40-50 paıyzdyq (jartylaı) qoldaý tapsa degen emeýrini baıqalady. Salafıttik baǵyttaǵylarǵa mektep ashý túk emes, aqsha degen aǵyl-tegil. Tek zańmen jol ashyp berse, bolǵany.
Tek qana mýftııatqa qarasty 1 ýnıversıtet, 1 ımamdardyń bilimin jetildirý ınstıtýty, 9 medrese, 2 qarılar ortalyǵy bar eken. Al basqa da dinı aǵymdar “qaıyrymdylyq mekemesi” degen atpen ashyp alǵan dinı ordalar sany barshylyq. Tamaǵy, oqýy tegin bolǵan soń jaǵdaıy joqtar topyrlatyp soǵan balalaryn berip jatyr. Zańdysy bar, zańsyzy da qanshama? Dál qazir Almaty qalasynda 10-nan astam tek qana súleımenshilerdiń qaıyrymdylyq mekemesi anyqtalyp, tekseris júrip jatyr. Qazir elimizge Túrkııanyń 7-8 dinı aǵymy kirip, emin-erkin úgit-nasıhat jasap jatqan kórinedi. Bul kúnde dinı baǵyttaǵy balabaqshalar da, dinı baǵyttaǵy jetimder úıi de jetkilikti. Al endi oǵan qosa dinı mektepter ashylsa, ne bolamyz? Kóz aldylaryńyzǵa elestetińizdershi. Aýǵanstan bolmaı, qaıda baramyz? Saqal qoıyp, avtomat ustap kóshede júretin qaraqshylar eli bolamyz ba? Aıgúl Quspan osyny nege oılamaıdy? Dinı aǵymdar ne sebepti balalarǵa aýyz salady? 18 jasqa deıin árbir balaǵa (tipti ata-anasy bolsa da) eshkimniń kúshtep qandaı da dinshildikti nasıhattaýǵa quqy joq emes pe? Sony bildeı depýtat, zań shyǵarýshy organnyń múshesi Aıgúl Quspan nege bilmeıdi?
Kóptegen dinı memleketterde áıelderdi, tipti kishkentaı balalardy qatal sharıǵatpen shektep, azǵyndyqqa, onyń ishinde ashyq adam saýdasyna deıin baryp otyr. Alysqa barmaı-aq Aýǵanstan sonyń jarqyn mysaly. Al kishkentaı balalar kez kelgen erejeni tez qabyldap alady, sosyn ony ómirlik ustanymǵa aınaldyrady. Sol sebepti de dinı radıkaldy aǵymdar jas sábılerdiń sanasyn ýlaýǵa úlken kúsh jumsaıdy.
Aıgúl Quspan eger jas balalarǵa shyn jany ashysa, medreselerdiń baǵdarlamasyn jetildirýge, onda jaratylystaný pánderi men gýmanıtarlyq (álemdik jáne ulttyq qundylyqtar) pánderdi durystap oqytý máselesin kótersin. Áıtpese, shırk, haram dep bárin joqqa shyǵaratyn medrese túlekteri bilimsizdikterimen dosqa kúlki, dushpanǵa taba bolyp júr.
Jáne de Aıgúl Quspannyń Mysyr saparyndaǵy elden erek tumshalanǵan qara-kók kıimi, keshegi málimdemesi bizdi túrli oıǵa jeteleıdi. Ol parlament qabyrǵasynda otyryp áldekimderdiń soıylyn soǵyp júrgen joq pa degen kúdik baryn da jasyrmaımyz. Endeshe, bul depýtat dinı lobbımen aınalysyp otyrǵan joq pa? Suraq kóp, jaýap joq.
Arman Aubakir
