"تىلگە قاتىستى ماسەلەدە قازاقتىلدىلەردىڭ اۋىزبىرشىلىگى جوق. وز قازاعىمىز ورىس سىنىبىن اشۋدى تالاپ ەتىپ، قازاق تىلىنە قارسى شىعادى. ءبىز ەڭ الدىمەن انا ءتىلىمىزدى ءبىلۋىمىز كەرەك. تەك ورىس تىلىنە عانا بايلانىپ قالساڭ، وي-ساناڭدا ءبىر عانا كوزقاراس، ءبىر عانا يدەولوگيا قالىپتاسادى. ارامىزدا دا الەم ازاماتى بولۋدى كوكسەيتىندەر، ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا شەكەسىنەن قارايتىندار از ەمەس. ءوز ۇلتىڭنىڭ قۇندىلىعىن مويىنداماۋ، مەنسىنبەۋ، اياق استى ەتۋ، ۇمىتۋ استامشىلىق". بۇل پىكىردى استانا قالالىق تىلدەردى دامىتۋ جانە ارحيۆ ءىسى باسقارماسىنىڭ باسشىسى ساكەن ەسىركەپ Adyrna.kz پورتالىنا بەرگەن سۇحباتىندا ايتتى.
نەگە قازاق ءتىلى ماسەلەسى ءالى كۇنگە دەيىن شەشىمىن تاپپاي كەلەدى؟
قازاقتىلدىلەردىڭ اراسىندا اۋىزبىرشىلىك جوق...
ۇلكەن ماسەلەنىڭ ءبىرى – ءتىل جاناشىرلارىنىڭ باسى بىرىكپەي، ارقايسىنىڭ جەكە باتىر بولىپ جۇرگەنى... تىلگە قاتىستى ماسەلەدە قازاقتىلدىلەردىڭ اۋىزبىرشىلىگى جوق. انا ءتىلىمىز وزىنە لايىقتى توردەگى ورنىن الۋى ءۇشىن بىزگە بىرلىك اۋاداي قاجەت. كۇنى كەشە ءتىل جاناشىرلارىمەن كەزدەسىپ، ۇلكەن جينالىس وتكىزدىم. تىلگە قاتىستى ماسەلەلەردى كوتەرىپ جۇرگەن ادامداردى ءتىل جاناشىرى جانە ءتىل بەلسەندىسى دەپ ەكىگە بولۋگە بولادى. ءتىل جاناشىرى دەگەنىمىز قازاق ءتىلىنىڭ ماسەلەسىن كوتەرىپ، جازادى. ال ءتىل بەلسەندىسى سول ماسەلەنى اياعىنا دەيىن جەتكىزىپ، ارەكەت ەتىپ، ادامدارعا بارىپ تۇسىندىرەدى. مىسالى، ءبىر عانا كەيس ايتايىن. بىلتىر جاڭادان اشىلعان ءبىر مەكتەپتە ورىس سىنىپتارىن اشۋ جونىندە شۋ بولدى. سول جەرگە ءتىل بەلسەندىلەرى بارىپ، تۇسىندەرمە جۇمىستارىن جۇرگىزىپ ەدى. الايدا قازاق 5-6 كەلىنشەك كونبەي، قارسىلىق تانىتىپ، تۇرىپ الدى. وسى كەزدەسۋدەن كەيىن سول كەلىنشەكتەر 200 ادامنىڭ قولىن قويعىزىپ، پرەزيدەنتتىڭ اتىنا «ءبىزدىڭ قۇقىعىمىز تاپتالدى. ورىس سىنىپتارىن اشۋدى تالاپ ەتەمىز» دەپ حات جازىپتى. كەيىن ءبىز سول 200 ادامعا جەكە-جەكە حابارلاسىپ، «ءسىز شىنىمەن ءوزىڭىز قول قويدىڭىز با؟ شىنىمەن ورىس سىنىبىنىڭ اشىلۋىن قالايسىز با؟ دەپ سۇراپ شىقتىق. بارلىعى «ءيا، ورىس سىنىبى اشىلۋى كەرەك، ورىس ءتىلى بىزگە قاجەت» دەپ جاۋاپ بەردى. ەڭ وكىنىشتىسى، سول قارسى بولعانداردىڭ كوبىسى قازاق. سول 5-6 كەلىنشەك بىرىگىپ، ۇلكەن جاساق جيناپ، ءوزىنىڭ تالاپتارىن قويا ءبىلدى.
ءوز قازاعىمىز ءوز تىلىمىزگە قارسى
ال نەگە ءبىز قازاقتىلدىلەر تىلگە قاتىستى ماسەلەدە وسىلاي بىرىگە المايمىز؟ ءبىر-ءبىرىمىزدى قولداۋدىڭ ورنىنا جان-جاققا تارتىپ، باسىمىز بىرىكپەيدى. ۇلكەن وي-پىكىردىڭ اۋديتورياسىن قالىپتاستىرۋ كەرەك. ەگەر ءبىز بىرىگىپ، ءبىر-ءبىرىمىزدى قولداپ، تالابىمىزدى قويا بىلسەك، تىلگە قاتىستى كوپتەگەن ماسەلەلەر بىلاي دا شەشىمىن تابار ەدى. بىرەۋ قازاقشا سويلە دەسە، ەكىنشىسى ۇندەمەيدى. شىنداپ كەلگەندە، قازاق ءتىلى قازاقتىڭ وزىنە عانا قاجەت ەمەس پە؟! ماسەلەن، وسىدان 2 جىل بۇرىن سارىارقا اۋدانى اكىمدىگىندە پاتەر يەلەرى كووپەراتيۆى باسشىلارىمەن كەزدەستىك. ويتكەنى كوپقاباتتى ۇيلەردە حابارلاندىرۋ، جارناما كوبىنەسە ورىسشا ءىلىنىپ تۇرادى. ءۇي يەلەرىنىڭ چاتتارى بولادى. ول جەردە دە اقپارات ورىسشا تاراتىلادى. «بارلىعى مەملەكەتتىك تىلدە جازىلسىن، زاڭ بارىمىزگە ورتاق. قاجەت بولسا عانا ورىس تىلىڭدە قوسىمشا ايتىڭىزدار. قازاق ءتىلىن كەمسىتپەڭىزدەر» دەپ ايتقانبىز. سول پيك باسشىلارىنىڭ شامامەن 70 پايىزى قازاق، 30 پايىزى عانا وزگە ەتنوس وكىلدەرى بولدى. وكىنىشتىسى، ءبىزدىڭ وسى تالابىمىزعا تەك ءوزىمىزدىڭ قازاقتار قارسى شىقتى. 7-8 قازاق ايەلى بىرىگىپ «سەندەر الدىمەن وزدەرىڭ جوعارىدان باستاڭدار، شەنەۋنىكتەردى قازاقشا سويلەتىڭدەر، بىزدە شارۋالارىڭ بولماسىن» دەپ بايبالام سالدى. ال وزگە ەتنوس وكىلدەرى بولسا، ءبىراۋىز پىكىر بىلدىرمەي، تىنىش وتىردى. ۇيات جاعداي. وسىعان قالاي ءىشىڭ اشىمايدى؟ ولارعا جەكە شىعىپ تاعى تۇسىندىردىك. كەيبىر قازاقتار ءتۇسىندى. ءوز قازاعىڭ نەگە ءوز تىلىڭە قارسى شىعادى؟ تۇسىنبەيمىن...
بىزدە "ورىسشا بولسا دۇرىس، ورىس بولسا ءادىل بولادى" دەگەن تۇسىنىك باسىم
- ءبىز ءتىل نورماسىنىڭ ورىندالۋىن ەشقاشان راديكال ادىسپەن تالاپ ەتپەيمىز. بارىنشا تۇسىنىسۋگە، ۋاقىت بولۋگە، ءوز تاراپىمىزدان تەگىن ادىستەمەلىك كومەك كورسەتۋگە تىرىسامىز. ساۋدا ورىندارىندا تىلگە قاتىستى زاڭبۇزۋشىلىقتار ورىن العان جاعدايدا، ەگەر سول جەردىڭ يەسى نەمەسە جاۋاپتى ادام ورىس نەمەسە وزگە ەتنوستان بولسا كوبىنەسە تۇسىنىستىكپەن قارايدى. ال قارسى شىعاتىن سول باياعى ءوزىمىزدىڭ قازەكەڭدەر... «سەن نەگە كەلدىڭ؟ قاي ءتىل ماعان ىڭعايلى سول تىلدە مەن جازامىن. ەلدە شەشەتىن نارسە ونسىز دا كوپ، ءبىرىنشى سونى رەتتەپ الىڭىزدار، بىزگە سوسىن كەلەسىزدەر» دەپ كوبىنە قازاقتار ايتادى. مەن تاجىريبەمەن راستالعان نارسەنى ايتىپ وتىرمىن. زاڭدى بىلمەۋ. قۇلدىق سانا. نەمقۇرايلىلىق. ءوز ءتىلىن مەنسىنبەۋ. ماسەلەن، وسىدان 1 اپتا بۇرىن قىزدارىمدى «اۆاتاردىڭ» قازاقشا نۇسقاسىنا الىپ باردىم. 18:50-دە كىرەتىن بولدىق. زالدىڭ جارتىسى بوس تۇر. ءدال ءبىر ساعاتتان كەيىن ورىسشا سەانسى باستالادى، بىراق زال لىق تولى، ورىن جوق. كاسسادا مەنىڭ جانىمدا ءبىر قازاق وتباسى بالالارىن ورىس سەانسىنا كىرگىزگىسى كەلىپ، كەيىنگى سەانستان ورىن تاپپاي «قينالىپ» جاتىر. مەن «نەگە قازاقشا سەانسقا كىرمەيسىزدەر؟ قازىر ورىن بار عوي قازاقشا سەانستا» دەسەم «جوق. قازاقشا تۇسىنىكسىز اۋدارادى. ءبىز ورىسشا كورەمىز، سەبەبى دۇرىس اۋدارىلادى. ساپالى» دەيدى. كوردىڭىز بە. بىزدە «ورىسشا بولسا دۇرىس، ورىس بولسا ءادىل بولادى» دەگەن قاتىپ قالعان تۇسىنىك بار. قازاقتىڭ كوبى ءوز تىلىنە سەنبەيدى، تيتتەي بولسىن جانى اشىمايدى دەگەن نارسە وسى...
جاھاندانۋ داۋىرىندە ۇلتىمىزدى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن قايتپەك كەرەك؟
ء"تىلى جوعالعان جۇرتتىڭ ءوزى دە جوعالادى"
وركەنيەتتى قوعامدا الەمنىڭ وزگە ەلدەرىمەن قارىم-قاتىناستا داميمىن دەگەن مەملەكەت وزگە وركەنيەتپەن، مادەنيەتپەن ينتەگراتسياعا تۇسەدى. جاھاندانۋ ۇدەرىسىنىڭ باستاۋى تەرەڭدەرگە كەتەدى. بىراق ونىڭ قاتتى قارقىن العان ۋاقىتى سوڭعى 30 جىلدىڭ كولەمىندە بايقالدى. اركىم بۇعان وزىنشە تۇجىرىم ايتادى. توقسانىنشى جىلدارى امەريكالىق سوتسيولوگ، ساياساتتانۋشى – سەميۋەل حانتينگتون «وركەنيەتتەر قاقتىعىسى» دەگەن ماقالا جازىپ، ساياسي عىلىمدا ۇلكەن وي توڭكەرىسىنە سەبەپ بولدى. ول الەمدەگى توعىز ءىرى وركەنيەتتىڭ بولاشاقتا ءوزارا قاقتىعىسىپ، سوڭىندا ءبىر عانا وركەنيەت قالادى دەپ ساۋەگەيلىك جاسايدى. ال فرەنسيس فۋكۋياما دەگەن تاعى ءبىر تەورەتيك «تاريحتىڭ سوڭى جانە سوڭعى ادام» دەگەن ەڭبەگىندە ادامزاتتىڭ قىم-قيعاش تاريحىنىڭ سوڭى جاقىنداعانىن، سوڭعى ادام تەك ليبەرال قۇندىلىقتاردى بويعا سىڭىرگەن الەم ازاماتى بولاتىنىن العا تارتادى. جالپى سوڭعى ۋاقىتتا جاھاندانۋ ونسىز دا تالاي كىشى ۇلتتاردى، ولاردىڭ تىلدەرىن جويىپ جاتىر عوي. ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىنۇلى «ءتىلى جوعالعان جۇرتتىڭ ءوزى دە جوعالادى» دەگەن ەمەس پە؟جاڭا قۇندىلىقتار پايدا بولۋدا. بۇل ينتەرنەتتىڭ، ءتۇرلى كوممۋنيكاتسيا قۇرالدارىنىڭ دامۋىمەن ەسەلەنە ءتۇستى. فۋتۋرولوگتاردىڭ بولجامىنا قاراساق جاھاندانۋدىڭ بولاشاعىن ەلەستەتۋدىڭ ءوزى قورقىنىشتى...
ۇلتتىق قۇندىلىعىمىزدى مەنسىنبەي، الەم ازاماتى بولۋدى كوكسەيتىندەر كوپ...
ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدىڭ بارلىعى ءتىلىمىز ارقىلى جەتكەن. ءتىل ارقىلى ۇلتتىق سانامىز، وزىندىك بولمىسىمىز قالىپتاسادى. بۇگىندە بالالارىمىز يۋتۋب، عالامتور ارقىلى وزگە تىلدە سۋسىنداپ جاتىر. تىلدەرى ورىسشا، اعىلشىنشا شىعىپ، وزگە ەلدەردىڭ قۇندىلىعىن بويلارىنا ءسىڭىرىپ جاتىر. بۇل قوعامداعى وتە وزەكتى تاقىرىپ. تەرىس تەندەنتسيا. ارامىزدا دا الەم ازاماتى بولۋدى كوكسەيتىندەر، ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا شەكەسىنەن قارايتىندار از ەمەس. بىراق مەن ءۇشىن ءبىر نارسە انىق. الەمدەگى جاقسى قۇندىلىقتاردى، جاڭاشىل ويلاردى سىڭىرگەن، ۇيرەنگەن جاقسى. ادام رەتىندە. ويتكەنى ءبىز دە ادامزاتتىڭ ءبىر بولشەگىمىز. بىراق ءوز ۇلتىڭنىڭ قۇندىلىعىن مويىنداماۋ، مەنسىنبەۋ، اياق استى ەتۋ، ۇمىتۋ استامشىلىق. قازاقتىڭ دا ەشكىمدە كەزدەسپەيتىن جاقسى قاسيەتتەرى كوپ. سول قاسيەتتەردىڭ ءجىبىن ۇزبەي، وزىق ءداستۇردى ۇستانىپ، توزىعىن تاريحتىڭ كۇرەسىنە قالدىرۋعا بولادى عوي. تىم كونسەرۆاتيۆ بولۋ دا بۇگىنگى زامان اعىمىندا جاراسپاس. ادامدى ءسۇيۋ، وتىرىك ايتپاۋ، وتكەنگە قۇرمەتپەن قاراۋ، ەشكىمنىڭ الا ءجىبىن اتتاماۋ، بىرەۋدىڭ اقىسىن جەمەۋ، اتا-انانى سىيلاۋ، اينالاعا قامقور بولۋ، جومارت، قوناقجاي بولۋ سياقتى تولىپ جاتقان گۋمانيستىك ىزگى ىستەر قازاقتىڭ قانىندا بار عاسىرلىق قۇندىلىقتار. ولاي بولسا وسىنداي يگى ءداستۇرىمىزدى ساقتاپ تا الەمنىڭ ءبىر ازاماتى بولۋعا نە كەدەرگى؟
ءتىل پروبلەماسىن تۋعىزاتىن ءوزىمىز
قازاق تىلىنە قاتىستى ازاماتتاردىڭ بەلسەندىلىگى جايلى ءبىر عانا مىسال ايتايىن. ءبىر جولى شىمكەنتتەن كەلە جاتقان ەدىم. قاراعاندىدان شىعا بەرىستە جانارماي قۇيۋ بەكەتىنە توقتادىم. كاسسادا ورىس قىز ەكەن. «التى مىڭ تەڭگەنى بەسىنشى كولونكاعا قۇيىپ جىبەرىڭىزشى» دەپ ەدىم. ءبارىن ءتۇسىندى. وزىمنەن قايتالاپ سۇراپ الدى. بىراق ماعان قاراپ «ومىرىمدە وسى جاسقا كەلگەنشە ماعان قازاقشا سويلەپ تۇرعان ءبىرىنشى ادامسىز. ەشكىم مەنىمەن قازاقشا سويلەمەيدى» دەدى ول. استانادا جانارماي قۇيۋ بەكەتتەرىنە بارعان ۋاقىتتا بارلىعىن قازاقشا سۇرايمىن. ماشينا ايداپ جۇرگەنىمە توعىز جىلعا جۋىقتادى. كۇنى بۇگىنگە دەيىن بىردە-ءبىر ادام مەنى تۇسىنبەي، پروبلەما تۋىنداعان ەمەس. دەمەك، ءوزىمىز قازاقشا سۇرامايمىز. ءتىل پروبلەماسىن تۋعىزاتىن ءوزىمىز ەكەن. ويتكەنى ءوز تىلىمىزدە سۇرامايمىز، ءوز تىلىمىزدە سويلەمەيمىز. نەگە قازاقتار كينونىڭ ورىس سەانستارىنا بارادى؟ ءوز تىلدەرىنە نەمقۇرايلىلىق تانىتادى. سوسىن كەلىپ مەملەكەت نەگە رەتتەمەيدى، مەملەكەت نەگە قازاقشا سويلەمەيدى دەپ ءبىر-بىرىنەن كورەدى. ازاماتتىق قوعام مەن بيلىك ىشىندە ەكى جاقتان ازىن-اۋلاق ادامدار عانا جۇمىس ىستەيدى. قالعان بولىگى نەمقۇرايلىلىق تانىتىپ، ءالى ۇيىقتاپ جاتىر. اتامىز قازاق «سەن سالار دا مەن سالار، اتقا جەمدى كىم سالار؟» دەمەي مە. مەملەكەتتىك ورگاندار «ازاماتتار وزدەرى تالاپ ەتپەيدى، قاجەتتىلىك جوق» دەسە، ازاماتتار «مەملەكەتتىك ورگاندار ءتىلدى ءتيىستى تۇعىرىنا قوندىرماي وتىر» دەپ ايىپتايدى.
بىزگە تىلدەردى دامىتۋ جانە ارحيۆ ءىسى باسقارماسى قاجەت پە؟
انا ءتىلىمىزدىڭ مارتەبەسى كوتەرىلىپ، ءتىل باسقارمالارى جابىلسا، قۋانار ەدىم
بۇگىنگى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ جاي-كۇيىنە قاراساق، ءتىل باسقارماسى بولۋى كەرەك دەپ سانايمىن. ارينە، انا ءتىلىمىزدىڭ بارلىق ماسەلەسى وڭدى شەشىلىپ، مارتەبەسى كوتەرىلىپ، ءتىل باسقارمالارى جابىلسا، ەڭ ءبىرىنشى قۋانار ەدىم. ءتىل جاناشىرلارىنىڭ ەڭ باستى ميسسياسى – قازاق ءتىلىن تۇعىرىنا قوندىرۋ. بىزدە كەلەسىدەي قىزىق جاعداي ورىن العان. كەيبىر ماسەلەلەر ستاندارتتى تۇردە قابىلدانادى. مىسالى، ءتىل باسقارماسى بارلىق جەردە بولۋى كەرەك دەگەن سياقتى... بىراق، ءتىل ماسەلەسى كەيبىر سولتۇستىك، ورتالىق وبلىستارداعىداي وتكىر بولمايتىن وڭتۇستىك وبلىستارعا ءتىل باسقارماسى قاجەت بولمۋى مۇمكىن. وسى ماسەلەدە وڭىرلەرگە تالداۋ جاساپ، كەرەكتى جەرلەرگە ءتىل باسقارماسىنىڭ شتاتىن كوبەيتىپ، كەرەك ەمەس جەرلەردە ازايتسا دۇرىس بولادى. بارلىعى ناقتى تالاپ-تىلەككە بايلانىستى بولسا دەگەن وي. ءتىل باسقارماسى قاجەت، تەك وسىنداي ماسەلەلەرگە باسا نازار اۋدارىلسا...
"تىلدەردى دامىتۋ" دەگەندى قالاي تۇسىنەمىز؟
تەك ورىس تىلىنە عانا بايلانىپ قالساڭ، وي-ساناڭدا ءبىر عانا يدەولوگيا قالىپتاسادى
تىلدەردى دامىتۋ دەگەنىمىز – حالىق اراسىندا ءتىل قولدانىسىن كەڭەيتۋ. ياعني، بۇل جەردە باسقارمانىڭ ميسسياسى – ەڭ اۋەل انا ءتىلىمىزدىڭ كوسەگەسىن كوگەرتۋ، تىلگە قاتىستى قانداي دا ءبىر پروبلەمالار تۋىنداپ جاتسا، سولاردىڭ شەشىمىن تابۋ. دەگەنمەن پروبلەما قازاق ءتىلىنىڭ بولاشاعىنا قاتىستى ەكەنىن بارلىعىمىز بىلەمىز. ماقساتىمىز دا قازاق ءتىلىن مارتەبەسىن كوتەرۋ. ويتكەنى تيتۋلدى قازاق ۇلتىنىڭ سانى بۇگىندە 70 پايىزدان استى. كۇن ساناپ مەملەكەتتىك تىلگە قاتىستى كوپتەگەن ماسەلەلەر كوتەرىلۋدە. سوندىقتان جۇمىستىڭ كوپ بولۋى دا زاڭدى. مىسالى، اعىلشىن ءتىلىن دامىتۋ بويىنشا دا جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتىر. الەمدە بولىپ جاتقان وقيعالاردى ءبىلسىن، كورسىن، زامان كوشىنەن قالىپ قويماسىن دەگەن ماقساتتا مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرگە اعىلشىن ءتىلىن وقىتامىز. اعىلشىن تىلىندە سويلەسۋ كلۋبتارىن ۇيىمداستىرامىز. ءبىز ەڭ الدىمەن انا ءتىلىمىزدى ءبىلۋىمىز كەرەك. تەك سودان كەيىن عانا شەت تىلدەرىن مەڭگەرۋگە بولادى. تەك ورىس تىلىنە عانا بايلانىپ قالساڭ، وي-ساناڭدا ءبىر عانا كوزقاراس، ءبىر عانا يدەولوگيا قالىپتاسادى. اعىلشىن ءتىلىن ءبىلۋ ارقىلى الەمدىك اقپاراتقا قول جەتكىزەسىڭ، بالاما وي-پىكىر وقيسىڭ. الەمدەگى ۇلكەن عىلىمي جۋرنالدار، باسىلىمدار، گازەتتەردەگى قىزىقتى دەرەكتەردى وقۋعا مۇمكىندىك الاسىڭ. سولاردىڭ اقپاراتىن تۇپنۇسقادا وقي الساڭ كەرەمەت ەمەس پە؟! سوندىقتان اعىلشىن، فرانتسۋز، نەمىس، قىتاي تىلدەرىن ۇيرەنگەن دە ارتىق ەمەس.
مەملەكەتتىك قىزمەتكە باراتىندار مىندەتتى تۇردە قازاق تىلىن بىلسىن دەگەن تالاپ كەرەك
بىزدەگى ۇلكەن ماسەلەنىڭ ءبىرى – باعالاۋ جۇيەسىندەگى سولقىلداقتىق. مىسالى 11 جىل بويى مەكتەپتە بالاعا قازاق ءتىلى وقىتىلادى. وعان ۇستازدارى ءتيىستى باعاسىن قويادى. بىراق مەكتەپتى ۇزدىك باعاعا وقىعان ورىس ءتىلدى مەكتەپتىڭ بالالارى قازاقشا ءبىلىپ شىعۋى ءتيىس ەمەس پە؟ بىراق ولاي ەمەس. سەبەبى تالاپ جوق، قازاق ءتىلى ءپانىن ءوز دەڭگەيىندە وقىماسا دا وعان كوتەرمەلەپ باعا قويا بەرەدى. بىلاي قاراپ تۇرساق نونسەنس قوي. مەملەكەتتىك قىزمەتكە قابىلداناردا ءدال سونداي جاعداي. بىرنەشە زاڭنان تەست تاپسىرىپ، قاجەتتى ۇپاي جيناۋ مىندەت. ەگەر قانداي دا ءبىر زاڭنان شەكتىك كورسەتكىشتەن تومەن بالل الساڭىز مەملەكەتتىك قىزمەتكە بارا المايسىز. سول تەستتىڭ باسىندا قازاق تىلىنەن دە 20 سۇراق بولادى. بىراق سول جيىرما سۇراقتىڭ تەك بىرەۋىنە دۇرىس جاۋاپ بەرىپ، قالعانىنان قاتەلەسسەڭىز دە ەشتەڭە شەشپەيدى. ۇيات جاعداي. وسىنىڭ ءبارىن رەتتەۋ كەرەك. مىسالى بولاشاق باعدارلاماسىنا قۇجات تاپسىراردا قازتەست سەرتيفيكاتى تالاپ ەتىلەدى. بولاشاققا تاپسىرعىسى كەلەتىن تانىستارىم قازاق ءتىلىن وقىپ، ۇيرەنىپ ءجۇر. ءوزى ءۇشىن. ەگەر قازتەستتەن وتە الماسا شەتەلدە وقي المايدى. وسىنداي ناقتى تالاپتار بولۋى قاجەت.
قازاق ەلىنىڭ ازاماتى رەتىندە قوعامدا قانداي ماسەلە الاڭداتادى؟
ءبىز ماسەلە تىكە وزىمىزگە تاقالعاندا عانا ويانامىز
تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق، سوعىس، ءدىني راديكاليزم، ەكولوگيا، قۇرعاقشىلىق، تەحنوگەندى اپاتتار، جۇمىسسىزدىق، دەموگرافيالىق ديسبالانس سىندى قاۋىپ-قاتەرلەر قازاقستانعا دا قاتىستى. مۇنىڭ ارقايسىسى جەر شارىنىڭ تاعدىرىنا، قازاقستاننىڭ ومىرىنە اسەر ەتەدى. بۇل قاتەرلەرمەن كۇرەس جونىندە بۇۇ دەڭگەيىندە ارنايى باعدارلامالار قابىلدانعان. مۇنى ەسەپتەمەگەندە قازاق ۇلتىنىڭ وكىلى، تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ازاماتى رەتىندە الاڭدايتىن جەكەلەگەن ماسەلەلەر دە بار. حاكىم اباي «ءبىرىڭدى قازاق ءبىرىڭ دوس، كورمەسەڭ ءىستىڭ ءبارى بوس» دەگەن ەدى. ول وسيەتتى ورىنداپ جاتقانىمىز شامالى سياقتى. ۇلتتىڭ، ءتىلدىڭ، ماسەلەسىن كوتەرىپ ءبىر قازاق شىقسا قالعاندارى جايباراقات، سول كۇيى كۇيبەڭ تىرشىلىگىمەن اينالىسىپ جۇرە بەرەدى. ءبىز ماسەلە تىكە وزىمىزگە تاقالعاندا عانا ويانامىز. تۇرمىستىق ماسەلەلەردە دە سول جاعداي. بۇل ازاماتتىق قوعامنىڭ قالىپتاسپاعانىن كورسەتەدى.
ۇلتتىق مۇددەگە كەلگەندە بىرىگىپ، ءبىر-ءبىرىمىزدى باۋىر تۇتۋىمىز از...
حالىقتىڭ اۋىزبىرشىلىگى، ۇلتتىق مۇددەگە كەلگەندە بىرىگۋى، ءبىرىن ءبىرى باۋىر تۇتۋى از. سىزگە مىسال رەتىندە مىناداي ءبىر ومىرلىك وقيعانى ايتىپ بەرەيىن. 2008 جىلى ستامبۋل ۋنيۆەرسيتەتىنە ماگيستراتۋرا وقۋعا باردىم. ۇلكەن مەگاپوليس. ەلدى، قازاقتاردى ساعىناسىڭ. قازاق كورسەك تۋىسىمىزدى كورگەندەي قۋانامىز. اقساراي، لالەلى دەگەن جەرگە كاسىپكەر قازاقتار كەلەدى. ساۋدا جاساۋعا، زاتتار الۋعا. ءبىزدىڭ ۋنيۆەرسيتەت سول جەرگە ءتيىپ تۇر. ءبىرىنشى كەزدە كاسىپكەر قازاق كورسەك قۇشاقتاپ امانداسقىمىز كەلەتىن. بىراق تۇرىمىزگە سالقىن قاراپ، امانداسپاي ءوتىپ كەتەتىن. «مىنا ستۋدەنت اقشا سۇراپ باستى قاتىرادى» دەيدى-اۋ، باسقا سەبەبىن تاپپادىم. سوسىن وسىنداي جاعداي بىرنەشە رەت قايتالانعاسىن كوڭىلىمىز قالدى، ءبىز دە ءمان بەرمەيتىن بولدىق... وسى سياقتى ماسەلەلەر كوپ ايتا بەرسەك...
اڭگىمەلەسكەن زارينا اشىربەك،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
