قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىز ەل رەتىندە ساياسي دامۋ باعىتى ەندى ايقىندالىپ جاتقان تاريحي كەزەڭدە پروفەسسور ج. و. يبراشەۆ ەلىمىز ءۇشىن جاڭا ءارى ستراتەگيالىق ماڭىزى زور – حالىقارالىق قاتىناستار سالاسىندا ماماندار دايىنداۋ قاجەتتىلىگى تۋرالى العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ماسەلە كوتەردى. ونىڭ پايىمداۋىنشا، الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ دەربەس مۇشەسى رەتىندە قازاقستاننىڭ شەت مەملەكەتتەرمەن ءتيىمدى ءوزارا ىقپالداستىقتى ورناتۋى ءۇشىن حالىقارالىق قاتىناستار مەن ديپلوماتيا سالاسىندا جوعارى بىلىكتى كاسىبي مامانداردى دايارلاۋ - اسا وزەكتى مىندەت بولدى.
بۇل ۇسىنىستى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تۇڭعىش سىرتقى ىستەر ءمينيسترى تولەۋتاي ىسقاقۇلى سۇلەيمەنوۆ پەن سول كەزدەگى ءمينيستردىڭ ورىنباسارى قاسىم-جومارت توقاەۆ تا قولداۋ كورسەتىپ، 1992 جىلدىڭ كوكتەمىندە ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تاريح فاكۋلتەتى جانىنان حالىقارالىق قاتىناستار ءبولىمى اشىلدى.
ال «حالىقارالىق قۇقىق» ماماندىعىنىڭ نەگىزى 1990 جىلى زاڭ عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور م. ا. سارسەمباەۆتىڭ باستاماسىمەن قازمۋ-ءدىڭ زاڭ فاكۋلتەتىندە حالىقارالىق قۇقىق كافەدراسىنىڭ قۇرىلۋىمەن قالاندى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ۇسىنىسى نەگىزىندە ۋنيۆەرسيتەتتىڭ عىلىمي كەڭەسىنىڭ 1995 جىلعى 28 ساۋىردەگى № 88 بۇيرىعىمەن حالىقارالىق قاتىناستار فاكۋلتەتى رەسمي تۇردە قۇرىلىپ، وسى سالاداعى العاشقى كاسىبي ماماندار 1995 جىلى حالىقارالىق قاتىناستار فاكۋلتەتىن بىتىرگەن بولاتىن.
فاكۋلتەتتىڭ قۇرىلۋىنا پروفەسسور ج. و. يبراشەۆ تىكەلەي باستاماشىلىق جاساسا، فاكۋلتەتتىڭ العاشقى دەكانى بولىپ قازمۋ پروفەسسورى گۇلجاۋھار شاعاتايقىزى جامباتىروۆا تاعايىندالدى. ول جاڭا ماماندىقتىڭ ينستيتۋتسيونالدىق قالىپتاسۋى مەن عىلىمي-ادىستەمەلىك تۇرعىدان دامۋىنا ەلەۋلى ۇلەس قوستى. ونىڭ باسقارۋىمەن جاڭا فاكۋلتەت ناعىز كاسىبي ديپلوماتيالىق مەكتەپكە اينالدى. فاكۋلتەت قىزمەتىنىڭ العاشقى كۇندەرىنەن باستاپ قازاقستان رەسپۋبليكاسى سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ سول كەزدەگى كاسىبي ديپلوماتتارى – قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆ، ميحايل يۆانوۆيچ ەسەناليەۆ، الەكسەي يۋرەۆيچ ۆولكوۆ ستۋدەنتتەرگە ديپلوماتيالىق قىزمەت سالاسىنا قاتىستى پاندەردەن دارىستەر وقىدى. كەيىننەن ەلىمىزدىڭ كاسىبي ەلشىلەرى - اكمارال حايداروۆنا ارىستانبەكوۆا، اۋەسحان ماقاتاەۆيچ قىرباسوۆ، مۇرات تۋراروۆيچ لاۋمۋللين، قايرات يساعاليەۆيچ يساعاليەۆ، اليم شاكيروۆيچ دجامبۋرشين، نۇرلان بايۇزاقۇلى ەرمەكباەۆ فاكۋلتەت ستۋدەنتتەرىنە وزدەرىنىڭ ديپلوماتيالىق تاجىريبەلەرىمەن ءبولىسىپ، وقىتۋشىلىق قىزمەت تە اتقاردى. 2001 جىلدان باستاپ فاكۋلتەتتىڭ قۇرامىنا «حالىقارالىق ەكونوميكالىق قاتىناستار» - قازىرگى «الەمدىك ەكونوميكا» ماماندىعىنىڭ وقىتۋشىلارى مەن ستۋدەنتتەرى قوسىلدى. 2002 جىلى الەم ايماقتارىن جۇيەلى تۇردە تالداي الاتىن، ولاردىڭ ەرەكشەلىكتەرىن، ءوزارا بايلانىستارىن جانە جاھاندىق ساياساتتاعى ءرولىن كەشەندى تۇردە زەردەلەيتىن «ايماقتانۋ» ماماندىعى اشىلدى.
بۇگىنگى كۇنى حالىقارالىق قاتىناستار فاكۋلتەتى ءۇش دارەجەلى دەڭگەيدە - باكالاۆريات – ماگيستراتۋرا – PhD فيلوسوفيا دوكتورى نەگىزىندە – «حالىقارالىق قاتىناستار»، «حالىقارالىق قۇقىق»، «الەمدىك ەكونوميكا»، «ايماقتانۋ» جانە «حالىقارالىق قاتىناستار جانە قۇقىق سالاسىنداعى اۋدارما» سياقتى بەس ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى بويىنشا ماماندار دايارلايدى. بىرقاتار ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى اياسىندا قوس ديپلومدىق ءبىلىم بەرۋ جوباسى بويىنشا ماگيسترلەردى دايىنداۋ ماقساتىندا كافەدرا سەرىكتەس جوعارى وقۋ ورىندارىمەن، سونىڭ ىشىندە ماسكەۋ مەملەكەتتىك حالىقارالىق قاتىناستار ينستيتۋتى (مگيمو) مەن رەسەي حالىقتار دوستىعى ۋنيۆەرسيتەتى (رۋدن) ارقىلى بەلسەندى ىنتىماقتاستىق جۇرگىزەدى.
فاكۋلتەت وقۋ ۇدەرىسىن عىلىمي-زەرتتەۋ قىزمەتىمەن بىرىكتىرىپ، يننوۆاتسيانى دامىتىپ، عىلىم مەن بيزنەستىڭ ۇيلەسىمدى بايلانىسىن قالىپتاستىرۋدا. فاكۋلتەتتىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىسى پروفەسسورلىق-وقىتۋشى قۇرامىنىڭ تەرەڭ زياتكەرلىك الەۋەتىنە جانە فاكۋلتەتتىڭ ءىرى عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىقتارى مەن ۋنيۆەرسيتەتتەرمەن ءتيىمدى حالىقارالىق ىنتىماقتاستىعىنا نەگىزدەلگەن. وسى جىلدار ىشىندە فاكۋلتەت اقش، ۇلىبريتانيا، گەرمانيا، فرانتسيا، يسپانيا، يتاليا، رەسەي، قىتاي، تۇركيا، ءۇندىستان، جاپونيا، ۆەنگريا جانە باسقا دا ەلدەردىڭ جەتەكشى ۋنيۆەرسيتەتتەرىمەن، ەۋروپا جانە اقش-تاعى ءىرى عىلىمي-ساراپتامالىق ورتالىقتارمەن، سونداي-اق بۇۇ، ەقىۇ، ەۋروپالىق وداق، ناتو جانە باسقا حالىقارالىق ۇيىمدارمەن ۇزاق مەرزىمدى سەرىكتەستىك ورناتتى.
حالىقارالىق قاتىناستار فاكۋلتەتىندە پروفەسسور ج.و. يبراشەۆتىڭ توراعالىعىمەن 1997 جىلدان باستاپ «07.00.15 - حالىقارالىق قاتىناستار جانە سىرتقى ساياسات تاريحى» ماماندىعى بويىنشا كانديداتتىق ديسسەرتاتسيالاردى قورعاۋ بويىنشا ديسسەرتاتسيالىق كەڭەس جۇمىس ىستەدى. 2003 جىلى وسى ماماندىق بويىنشا ەلىمىزدەگى العاشقى دوكتورلىق ديسسەرتاتسيالاردى قورعاۋ جونىندەگى ديسسەرتاتسيالىق كەڭەس اشىلدى. بۇگىنگى زاماناۋي تالاپتارعا ساي فاكۋلتەتتە پروفەسسور ق.ە. بايزاقوۆانىڭ توراعالىعىمەن «حالىقارالىق قاتىناستار» ماماندىعى بويىنشا PhD دوكتورلىق ديسسەرتاتسياسىن قورعاۋ جونىندەگى ديسسەرتاتسيالىق كەڭەس جۇمىس ىستەيدى.
فاكۋلتەت تۇلەكتەرى مەملەكەتتىك قىزمەتتە، ديپلوماتيادا، ساياسات پەن بيزنەس سالاسىندا، سونداي-اق حالىقارالىق ۇيىمداردا بىلىكتى ماماندار رەتىندە تانىلىپ كەلەدى. ولار قر سىرتقى ىستەر، ادىلەت جانە قورعانىس مينيسترلىكتەرىندە، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىندە، ەلىمىزدىڭ ەلشىلىكتەرى مەن كونسۋلدىقتارىندا، سونداي-اق پرەزيدەنت پەن ۇكىمەت اپپاراتىندا جانە قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندە جاۋاپتى قىزمەتتەر اتقارۋدا. فاكۋلتەت تۇلەكتەرىنىڭ كوپشىلىگى شەتەلدەگى ديپلوماتيالىق وكىلدىكتەردە ەلىمىزدى لايىقتى دەڭگەيدە تانىتىپ، ىسكەر ورتا مەن اكادەميالىق مەكەمەلەردە جوعارى سۇرانىسقا يە ماماندار رەتىندە ۋنيۆەرسيتەتتىڭ، فاكۋلتەتتىڭ ماقتانىشىنا اينالدى. ولاردىڭ كاسىبي جەتىستىكتەرى مەن قوعامداعى ورنى ءبىز ءۇشىن ۇلكەن ماقتانىش بولىپ تابىلادى.
بۇگىن ءبىز وتكەن تاريحتى ەسكە الىپ، بولاشاققا سەنىممەن قارايمىز. 30 جىلدىق تاجىريبە – جاڭا بەلەستەرگە جول اشقان باستاما. وسى جىلدار ىشىندە فاكۋلتەت حالىقارالىق قاتىناستار سالاسىندا بىلىكتى ماماندار دايارلاپ، ەلىمىزدىڭ سىرتقى ساياساتى مەن جاھاندىق ينتەگراتسياسىنا ايتارلىقتاي ۇلەس قوسىپ كەلەدى. الداعى ۋاقىتتا دا فاكۋلتەت ءوزىنىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ جانە ءبىلىم بەرۋ باعىتتارىن دامىتىپ، جاڭا جەتىستىكتەرگە جەتۋ ارقىلى قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ارەناداعى بەدەلىن ارتتىرۋعا ات سالىسا بەرەدى. سوندىقتان ءبىز وتكەن جەتىستىكتەرىمىزدى ماقتان تۇتىپ، بولاشاققا ۇلكەن ۇمىتپەن قارايمىز.
ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ،
حالىقارالىق قاتىناستار جانە
الەمدىك ەكونوميكا كافەدراسىنىڭ
پروفەسسور م.ا ب.ز.بيۋجەەۆا
