اۋدارما ىسىندە ەڭ كۇردەلى تۇستاردىڭ ءبىرى – مادەني كودتاردى جەتكىزۋ. سوزدەر مەن سويلەمدەردى اۋدارۋ وڭاي، بىراق ولاردىڭ ارتىندا جاتقان ۇلتتىق بولمىس، ءداستۇر، ويلاۋ جۇيەسى، تاريحي تاجىريكتى جاڭا تىلدە ءدال بەرۋ ءار اۋدارماشىنىڭ الدىنان شىعاتىن ەڭ ۇلكەن سىناق. ادەبيەت پەن ونەردە بۇل ماسەلە ايقىنىراق كورىنەدى، ويتكەنى جازۋشىنىڭ ءاربىر مەتافوراسى، ماقال-ماتەلى، وبرازدارى ونىڭ ۇلتىنىڭ دۇنيەتانىمىمەن تىعىز بايلانىستى. مىسالى، قازاق ادەبيەتىندە ءجيى كەزدەسەتىن “قۇلاققا ۇرعان تاناداي” تىركەسىن الايىق. بۇل – اۋىل ومىرىنە ءتان وبراز، ونى تۋرا اعىلشىنعا “silent as a struck calf” دەپ بەرسەڭ تۇسىنىكسىز بولادى. وقىرمانعا اسەرىن جەتكىزۋ ءۇشىن “silent as the grave” نەمەسە “utterly silent” دەپ اۋدارۋعا تۋرا كەلەدى. ماعىنا ساقتالادى، بىراق ۇلتتىق بوياۋ جوعالادى. وسىندايدا اۋدارماشى تۇپنۇسقانىڭ رۋحىن جوعالتپاي، وقىرمانعا دا تۇسىنىكتى قىلىپ جەتكىزۋ جولىن ىزدەيدى.
كورەي ادەبيەتىندەگى “한” (حان) ۇعىمى دا ءدال وسىنداي. بۇل ءبىر عانا ءسوزدىڭ ىشىندە قايعى، وكىنىش، مۇڭ، ادىلەتسىزدىككە قارسىلىق سەكىلدى تۇتاس فيلوسوفيا بار. قازاقشاعا “شەر”، “مۇڭ” دەپ اۋدارۋعا بولادى، بىراق ول تولىق جەتكىزبەيدى. كەيدە قوسىمشا تۇسىنىكتەمە بەرۋگە تۋرا كەلەدى. ياعني اۋدارماشى جاي ءتىلماش ەمەس، مادەني تۇسىندىرۋشىگە اينالادى. مادەني كود كوبىنە ۇلتتىق مەرەكەلەر مەن تۇرمىستىق زاتتاردا دا بايقالادى. مىسالى، اعىلشىن تىلىندەگى “Thanksgiving dinner” تىركەسىن قازاق وقىرمانى ءۇشىن جاي عانا “العىس ايتۋ كۇنى كەشكى اسى” دەپ اۋدارۋ جەتكىلىكسىز. سەبەبى بۇل مەرەكەنىڭ تاريحي ماڭىزى، ءداستۇرلى اس ءمازىرى بار. سوندىقتان اۋدارماشى ونى ماتىنگە قوسىمشا تۇسىندىرمەمەن بەرۋى مۇمكىن.
اۋدارماشىنىڭ مىندەتى – ەكى الەمنىڭ اراسىنداعى نازىك تەپە-تەڭدىكتى ساقتاۋ. ءبىر جاعىندا تۇپنۇسقانىڭ ۇلتتىق بولمىسى بار، ەكىنشى جاعىندا جاڭا ءتىلدىڭ وقىرمانى تۇر. ەگەر ءماتىندى سول كۇيىندە جەتكىزسەڭ، وقىرمان تۇسىنبەي قالادى; ەگەر تىم بەيىمدەپ جىبەرسەڭ، تۇپنۇسقانىڭ مادەني رەڭكى جوعالادى. شىن مانىندە كاسىبي اۋدارمانىڭ قۇندىلىعى وسى تەپە-تەڭدىكتى دۇرىس تابۋدا.
مادەني كودتاردى جەتكىزۋ – جاي عانا تىلدىك جۇمىس ەمەس، ول حالىقتىڭ رۋحاني بولمىسىن جاڭا ورتاعا الىپ شىعۋ. ءار اۋدارىلعان ءماتىن – ءبىر ۇلتتىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگىن ەكىنشى حالىققا تانىتاتىن كوپىر. سوندىقتان اۋدارماشى ءار سوزىمەن ۇلتتىق بولمىستى ساقتاپ قالۋعا تىرىسادى، بىراق سونىمەن بىرگە جاڭا وقىرمان ءۇشىن دە تۇسىنىكتى بولۋىن قامتاماسىز ەتەدى. ءدال وسى ءسات اۋدارمانى ناعىز شىعارماشىلىق ونەرگە اينالدىرادى.
