استاناسى – ورىنبور. قازاقستان قازاق اسسر بولىپ قۇرىلعان كۇن

2227
Adyrna.kz Telegram
https://adyrna.kz/storage/uploads/UuKmpDNpXLbIt5wiuSsLY4Hg1TNXWYKZC2GBld9G.jpg

وسىدان تۋرا  105 جىل بۇرىن، ياعني 1920 جىلى 26 تامىزدا، بۇكىلرەسەيلىك ورتالىق اتقارۋ كوميتەتى (برواك) مەن ركفسر حالىق كوميسسارلارى كەڭەسى (حكك) قازاق اۆتونوميالىق كەڭەستىك سوتسياليستىك رەسپۋبليكاسىن (قازاق اكسر) قۇرۋ تۋرالى دەكرەت قابىلدادى.

بۇل دەكرەتكە سايكەس، جاڭادان قۇرىلعان قازاق اۆتونومياسىنىڭ استاناسى رەتىندە ورىنبور قالاسى بەكىتىلدى، ال سەيىتقالي مەڭدەشەۆ قازاق اكسر ورتالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ العاشقى توراعاسى بولىپ تاعايىندالدى.

برواك-تىڭ 1920 جىلعى 22 قىركۇيەكتەگى قوسىمشا دەكرەتىمەن ورىنبور قالاسى مەن گۋبەرنياسى قازاق اكسر قۇرامىنا ەنگىزىلدى. 1920–1925 جىلدار ارالىعىندا ورىنبور رەسپۋبليكا استاناسى قىزمەتىن اتقاردى.

1925 جىلى قازاق اكسر اۋماعىنا تۇركىستان اكسر-ءنىڭ قۇرامىندا بولعان سىرداريا مەن جەتىسۋ وبلىستارى، سونداي-اق قاراقالپاق اۆتونوميالىق وبلىسى قوسىلدى. وسىعان بايلانىستى استانانى گەوگرافيالىق تۇرعىدان قازاق حالقىنىڭ ورتالىعىنا كوشىرۋ ماسەلەسى كوتەرىلدى.

قازاق ورتالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ 1924 جىلعى سەسسياسىندا استانانى تاشكەنتكە نەمەسە شىمكەنتكە كوشىرۋ ۇسىنىلدى. الايدا، ماسكەۋدىڭ شەشىمىمەن ەل استاناسى رەتىندە اقمەشىت تاڭدالدى. 1925 جىلعى 9 اقپاندا ورتالىق اتقارۋ كوميتەتى استانانى ورىنبوردان اقمەشىتكە كوشىرۋ تۋرالى قاۋلى شىعاردى.

سول جىلدىڭ ساۋىرىندە وتكەن كەڭەستەردىڭ V سەزىندە «كيرگيز اكسر» اتاۋى «قازاق اكسر» بولىپ وزگەرتىلىپ، «كيرگيز» دەگەن بۇرمالانعان ەتنونيم «قازاق» دەپ تۇزەتىلدى. سونىمەن قاتار، اقمەشىت قالاسىنىڭ اتاۋى قىزىلوردا بولىپ وزگەرتىلدى.

1925 جىلدىڭ كوكتەمى مەن جازىندا مەملەكەتتىك باسقارۋ ورگاندارى جاڭا استاناعا كوشىرىلدى. وسى ساتتەن باستاپ قىزىلوردا رەسپۋبليكانىڭ ساياسي، ەكونوميكالىق جانە مادەني ورتالىعى رەتىندە قالىپتاسا باستادى. بۇل ۇردىسكە سۇلتانبەك قوجانوۆ، تۇرار رىسقۇلوۆ، جالاۋ مىڭباەۆ، نىعمەت نۇرماقوۆ، مۇحامەدجان تىنىشپاەۆ سەكىلدى بىرقاتار مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرلەرى بەلسەنە ارالاستى.

دەگەنمەن، قىزىلوردانىڭ تابيعي-كليماتتىق جانە ەكونوميكالىق جاعدايىنىڭ كۇردەلىلىگىنە بايلانىستى 1927 جىلى ەل استاناسىن الماتىعا كوشىرۋ جونىندە شەشىم قابىلداندى. بۇل ۇسىنىستى فيليپپ گولوششەكين باستاعان بك(ب)پ قازاق ولكەلىك كوميتەتى ۇسىندى. 1927 جىلعى 3 ناۋرىزدا قازاق اكسر واك مەن حكك ارنايى قاۋلى قابىلداپ، ول كەيىن VI سەزدە بەكىتىلدى. ركفسر تاراپىنان 30 مامىردا ماقۇلدانعان بۇل شەشىم قازاقستان استاناسىنىڭ جەتىسۋعا اۋىسۋىنا جول اشتى.

الماتىعا كوشۋگە تۇركىستان-ءسىبىر تەمىر جولىنىڭ ىسكە قوسىلۋى دا اسەر ەتتى. تابيعي ەرەكشەلىكتەرى مەن گەوگرافيالىق ءتيىمدى ورنالاسۋى ارقاسىندا الماتى از ۋاقىت ىشىندە ميلليون تۇرعىنى بار ءىرى ساياسي، مادەني، ەكونوميكالىق ورتالىققا اينالدى. 1997 جىلعا دەيىن الماتى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ استاناسى بولدى.

پىكىرلەر