«مەن نەگە ءوز ەلىمدە، ءوزىمنىڭ قازاقستانىمدا تۇرىپ ءوز ءتىلىمدى تاڭداۋعا ءماجبۇرمىن؟ بەيشارالىق قوي. مىسالى، بانكوماتتان اقشا الار كەزدى قارايىق. بارىندە ءبىر عانا ءتىل - قازاق ءتىلى نەگە تۇرمايدى. ءوز جەرىمدە!»— دەيدى ءبىر باۋىرىم. كوشەدەگى اتاۋلار مەن جارنامالار الا-قۇلا، ورىس ءتىلى ۇستەم تۇر، اعىلشىن ءتىلى دە اتتانداپ… ال قازاق ءتىلى قاتە-قاتە كۇيى ەلەۋسىزدەۋ! سولايى سولاي عوي ءوزى!
اپامنىڭ ايتقانى ەسىمدە تۇرادى. ول بىلاي دەگەن: «وزگە ۇلتتىڭ ۇل-قىزىنا تەلەارنالاردا جاڭالىقتاردى جۇرگىزۋدى بەرىپ قويدىق. سول ءبىر سانگە اينالعانداي بولدى ءتىپتى. كەز كەلگەن شەتەلدىگىڭ، ول مىندەتتى تۇردە اعىلشىن بولماي-اق قويسىن، ىرگەدەگى قىرعىز بەن وزبەكتىڭ وكىلى قوناقۇيلەردىڭ بىرىنە توقتاپ، ەرمەك ەتىپ تەلەديداردى قوسىپ قارايتىن بولسا، جاڭالىقتاردىڭ وزگە ۇلتتى جۇرگىزۋشىسىن كورگەندە ەڭ ءبىرىنشى ويىنا نە كەلەر ەدى؟ «قازاق دەيتىن ۇلتتىڭ بەت-بەينەسى، ءتۇر-كەلبەتى وسىنداي ما؟ وسى ما؟»
سەندەردى قايدام، اپام وسىلاي دەگەندە انااااۋ توبەمنەن باستاپ جوتاما دەيىن توق سوققانداي الدەبىر ءدىرىل ءجۇرىپ، جۇرەكتى سولق ەتكىزگەن. ءبىز سورلى ءوزىمىزدىڭ ءتۇرىمىزدى دە كورسەتە المايدى ەكەنبىز-اۋ، ءا!
"وزگە ۇلتتىڭ بالاسى قازاقشاعا جەتىك دەپ قۋانۋدىڭ كەرەگى نە؟ نەسىنە جەتىسەسىڭ؟ ماجبۇرلەۋدىڭ قاجەتى نە ولاردى",— دەيدى تاعى دا سول اپام! سۇراق قويۋ قايدا، “نەگەنى” ايتپاعان كۇيى تاڭعالىپ قارادىم. ول بولسا: "ەرتەڭ سورلاعاندا ءوز ءتىلىن مەنسىنبەگەن ءوز “قارا ورىسىڭ” قۇل بولادى وزگەگە! سودان كەيىن سەنىڭ تىلىڭدە سايراپ تۇرعان ناديا اپاڭا، اناۋ بەلگەر مارقۇمعا سانالى دەگەن قازاق “ورىس بولساڭىز دا”، “نەمىس بولساڭىز دا” دەگەندى ايتىپ ءومىر بويى كوزىنە شۇقىپ كەلدى عوي. سوندا ءبىرى - ورىس، ەندى ءبىرى - نەمىس بوپ تۋعانىنا جازىقتى ما ەدى؟ نە ءسوز اناۋ؟ جوق، الدە سەنىڭ تىلىڭدە سويلەيتىنى ءۇشىن كىنالى مە؟"–دەگەن.
ال! نىساناعا ءدوپ تيگەن ۋاجگە نە ايتاسىڭ؟ شىنىندا دا، ورەسى ەڭ تومەن ءجۋرناليستىڭ ايتاتىن ءسوزى عوي اناۋ. قازىر اسىلى اپاما سولاي دەيتىندەرى كوپ. ناديا اپا… ءتۇۋ، كووووپ بولدى قالىن سۇراماعالى… “قارا ورىس”، “قۇل”، اپام نە ايتىپ كەتتى؟ وزىنە دە كەزىندە اتاسى “اقىل ايالدايتىن جەرىڭ بولسا…” دەگەندەي، مەندە اقىل ايالدايتىن جەر بولسا… ەەەە، ءتۇسىندىم! ءبىزدىڭ اتا زاڭدا ەل پرەزيدەنتى مىندەتتى تۇردە قازاق ۇلتىنان بولسىن دەگەن ءسوز جوق-اۋ! مەملەكەتتىك تىلدە سويلەيتىن قازاقستاننىڭ كەز كەلگەن ازاماتىنىڭ پرەزيدەنتتىككە ۇمىتكەر بولۋعا قۇقى بار دەلىنگەن سياقتى. قويشى، ار جاعىن ويلاعىم كەلمەيدى. ارقامدى قارا تەر باسىپ كەتتى!! سەنىكىن دە مە! باسسىن! ودان باسقا نە قالدى؟
… ءتۇرلى كونتسەرتتىك كەشتەر، مەملەكەتتىك مەرەكەلەر بارىسىندا وتەتىن كونتسەرتتەر، ويباي-اۋ، ونى ايتاسىڭ كۇنى كەشە وتكەن مۇعالىمدەردىڭ تامىز كەڭەسى… ءبىر ورىس پەن ءبىر قازاق جۇرگىزۋشى بولعان دا ءسان عوي بىزدە. كحا-سى بار كوپۇلتتى مەملەكەتپىز. وتە دۇرىس. تاتۋ-ءتاتتى بولعانعا نە جەتسىن! قۇزعىن ەمەسپىز! بىراق… قۇرىپ كەتكىر-اي، وندايدا قازاق نەگە ورىسشا ءماتىنىن الىپ سايرايدى؟ ۇيىمداستىرۋشىلار كىنالى شىعار، ال انا قازاق شە؟ ء“اي، ميدى اشىتپا، ءوز جەرىم، ءوز ەلىم، ءوز ساحنامدا تۇرىپ ورىسشا سويلەپ مەنى قۇداي اتىپ پا؟ گونورارىڭا راقمەت، بىراق قازاقتىڭ بالاسىمىن، ورىسشاسىن جۇرگىزبەيمىن”، - دەسە نە كەدەرگى؟ سوندىقتان ورىس كلاسىن اش دەگەنى نەسى، اۋلادا نەگە قازاق بالاسى ورىسشا سويلەيدى دەگەندى ايتا بەرمەڭدەرشى ءيا. ءۇي ىشىنەن اسپايتىن كوجەنامىسىڭ كىمگە كەرەك؟ سولاي!
ايگۇل بولاتحانقىزى
