قازاق – تەرەڭ تاريحي تامىرى، باي رۋحاني مۇراسى مەن ەرەكشە سالت-داستۇرلەرى بار ەل. ۇرپاقتان ۇرپاققا سارقىلماس قازىنا بولىپ، جاھاندانۋ، تەحنولوگيالىق پروگرەسس پەن اقپاراتتىق قوعام داۋىرىنە بۇگىندە بىرنەشە ەلدىڭ بىرنەشە قۇندىلىقتارى ساقتالعان.
قازاق حالقى ءۇشىن رۋحاني قۇندىلىقتار ۇرپاق تاربيەسىنىڭ، قوعامدىق ءتارتىپتىڭ، ادامگەرشىلىك پەن ىزگىلىكتىڭ نەگىزى بولىپ سانالادى.
جەتى اتا ءداستۇرى, قوناقجايلىلىق – دالا حالقىنىڭ دارحاندىعىن، جۇرەك كەڭدىگىن تانىتاتىن قاسيەتتەردىڭ ءبىرى. بۇگىندە وسى قۇندىلىقتار ۇلتتىق يدەولوگيانىڭ اجىراماس بولىگىنە اينالىپ، ءبىلىم بەرۋ، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى جانە مادەني ءىس-شارالار ارقىلى جاڭا بۋىنعا سىڭىرىلۋدە.
قازاق حالقىنىڭ ءاربىر سالت-ءداستۇرى – ءومىر ءسۇرۋ داعدىسىنىڭ، دۇنيەتانىمىنىڭ كورىنىسى. توي جاساۋ، بالانىڭ دۇنيەگە كەلۋىنەن باستاپ ءومىرىنىڭ ءار كەزەڭىنە قاتىستى راسىمدەردىڭ بارلىعى حالىقتىڭ تىرشىلىك فيلوسوفياسىمەن ساباقتاس. بۇگىندە بەسىككە سالۋ، تۇساۋكەسەر – ۇرپاق جالعاستىعى مەن بالانىڭ اماندىعىن تىلەيتىن راسىمدەر، ناۋرىز مەيرامى، شىلدەحانا، قىز ۇزاتۋ، كەلىن ءتۇسىرۋ سىندى داستۇرلەر جاڭعىرعان.
بۇل سالت-داستۇرلەر بۇگىنگى تاڭدا دا ءوز ماڭىزىن جويعان جوق. كەرىسىنشە، قازاق جاستارى ۇلتتىق ساناعا بەت بۇرىپ، ءداستۇرلى راسىمدەردى زاماناۋي تۇرعىدا جاڭعىرتا وتىرىپ جالعاستىرىپ كەلەدى.
ءالى كۇنگە دەيىن ەلىمىزدە داستۇرلەر جاڭعىرىپ كەلەدى.
مىسالى، قازاق حالقى امانداسۋعا ەرەكشە ءمان بەرگەن. جاستار جاسى ۇلكەن كىسىلەرگە سالەم بەرىپ، قولىن الىپ امانداسادى نەمەسە «اسسالاۋماعالەيكۇم» دەپ ءيىلىپ سالەمدەسەدى. ايەلدەر جاعى قۇدا-قۇداعيلار مەن ۇلكەن كىسىلەرگە ءيىلىپ سالەم سالۋ ارقىلى قۇرمەت كورسەتەدى.
ۇل مەن قىزدىڭ ۇيلەنۋىنە بايلانىستى راسىمدەردىڭ ءبىرى – قىز كورۋ، ياعني جىگىت جاق قىزدىڭ تاربيەسى مەن شىققان تەگىنە قاراپ، بولاشاق كەلىن ەتىپ تاڭداۋى. كەيىن قۇدا ءتۇسۋ ءراسىمى وتكىزىلىپ، سىرعا سالۋ ارقىلى ەكى جاقتىڭ كەلىسىمى بەكىتىلەدى.
جاڭا كوشىپ كەلگەن كورشىلەرگە اۋىل تۇرعىندارى ەرۋلىك جاساپ، ءدام بەرەدى. بۇل ءداستۇر – تاتۋلىقتى، بىرلىكتى بەكەمدەۋگە باعىتتالعان. سونىمەن قاتار كورشىنىڭ كوڭىلىن كوتەرىپ، اۋىلعا بەيىمدەلۋىنە جاردەم بەرەدى.
قۋانىشتى جاڭالىقتى ءبولىسۋ، ۇلكەن تويدا نەمەسە قۇرمەتتى قوناق كەلگەندە شاشۋ شاشۋ – قازاق حالقىنداعى ەجەلگى ءداستۇر. قانت، كامپيت، تيىن سىندى تاتتىلەر شاشىلىپ، ونى بالالار تەرىپ الادى.
جاڭا كيىم كيگەن، جاڭا بۇيىم العان بالالار مەن جاسوسپىرىمدەرگە ۇلكەندەر بايعازى بەرەدى. بۇل – قۋانىشتى ءبولىسۋ، جاڭا زاتتىڭ قۇتتى بولۋىنا تىلەكتەستىك ءبىلدىرۋ. بالالار بۇل ءداستۇردى ەرەكشە قۋانا قابىلدايدى.
قازاق حالقىنىڭ تاريحى – كۇرەسكە تولى، بىرلىك پەن ەلدىك مۇددە جولىندا جاسالعان باتىرلىق ەرلىكتەردىڭ تاريحى. تۇرىك قاعاناتىنان باستاۋ الاتىن مەملەكەتتىلىك، التىن وردا ءداۋىرى، قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋى، جوڭعار شاپقىنشىلىعىنا قارسى سوعىس، الاش قوزعالىسى، تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەستەر – بارلىعى ەلدىڭ بۇگىنگى تاۋەلسىزدىگىنە باستار جولدىڭ كەزەڭدەرى.
قازاق تاريحىن ۇمىتپاۋ – ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى ساقتاۋ دەگەن ءسوز. قازىرگى ءبىلىم جۇيەسىندە تاريح ءپانىنىڭ ماڭىزى ارتىپ، دەرەكتى فيلمدەر، تاريحي روماندار مەن تۇلعالار تۋرالى جوبالار ارقىلى جاستارعا ەلدىڭ وتكەنى كەڭىنەن تانىستىرىلىپ كەلەدى.
جاھاندانۋ جاعدايىندا كوپتەگەن ۇلتتار ءوز مادەني كەلبەتىنەن ايىرىلىپ جاتقان كەزەڭدە، قازاق حالقى ۇلتتىق كودىن ساقتاي ءبىلدى.
قازاق حالقىنىڭ رۋحاني قۇندىلىقتارى، سالت-داستۇرلەرى مەن تاريحي جادى – بۇل ۇلتتىڭ جويىلماس تىرەگى. XXI عاسىردىڭ كۇردەلى وزگەرىستەرىنە قاراماستان، قازاق حالقى ءوزىنىڭ بىرەگەيلىگىن ساقتاپ قالدى. ۇلتتىق رۋح، مادەني مۇرا مەن تاريحي ساباقتاستىق – بولاشاققا نىق قادام باسۋعا نەگىز بولادى.
