پلەنارلىق سەسسيادا قازاقستان پرەزيدەنتىنەن بولەك رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين جانە بەينەبايلانىس رەجيمىندە ەگيپەت پرەزيدەنتى ابدەل فاتتاح اس-سيسي ءسوز سويلەدى. سونداي-اق قحر توراعاسى سي تسزينپين فورۋم قاتىسۋشىلارىنا بەينەۇندەۋ جولدادى.
قاسىم-جومارت توقاەۆ ءوز سوزىندە فورۋمعا شاقىرعانى جانە ءداستۇرلى تۇردە جىلى قابىلداعانى ءۇشىن ۆلاديمير پۋتينگە ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. مەملەكەت باسشىسى پەتەربۋرگ فورۋمىنىڭ شيرەك عاسىر ىشىندە بەدەلدى ساراپتاما پلاتفورماسى مارتەبەسىنە يە بولعانىن جانە الەمدىك تالقىلاۋ الاڭدارىنىڭ اراسىندا لايىقتى ورىن العانىن اتاپ ءوتتى.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، فورۋم ساياسي جانە ەكونوميكالىق احۋال شيەلەنىسىپ تۇرعان كەزدە ءوتىپ جاتىر.
“پاندەمياعا جانە گەوساياسي شيەلەنىستىڭ ورشۋىنە بايلانىستى جاھاندىق تەكە-تىرەستەر جاڭا جاعدايلارعا الىپ كەلدى. جاھاندانۋدىڭ ورنىنا ارتىق-كەمى بار ايماقتاندىرۋ ءداۋىرى كەلدى. قالاي بولعاندا دا، ءداستۇرلى ەكونوميكالىق مودەلدەر مەن ساۋدا باعىتتارىنىڭ وزگەرۋ ۇدەرىسى جەدەلدەي ءتۇستى. الەم جىلدام وزگەرۋدە. وكىنىشكە قاراي، كوپ جاعدايدا جاقسى جاعىنا قاراي ەمەس”، – دەدى پرەزيدەنت.
ونىڭ پىكىرىنشە، جاڭا جاعدايدا الەمدىك ءتارتىپتىڭ جىلدام وزگەرەتىن قۇرىلىمىن، «شىعىس-باتىس»، «سولتۇستىك-وڭتۇستىك» باعىتتارى بويىنشا ءوزارا ءىس-قيمىلدىڭ ورنىقتى ۆەكتورلارىنىڭ الماسۋىن ەسكەرۋ ماڭىزدى.
ء“بىزدىڭ ايماقتاعى ەلدەر وسىنداي سىن-قاتەرلەرگە لايىقتى توتەپ بەرىپ قانا قويماي، ولاردان بارىنشا پايدا تابۋعا تىرىسۋى كەرەك. سوندىقتان ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق اياسىندا ەۋرازيالىق ينتەگراتسيانى قىتايدىڭ «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» تۇجىرىمداماسىمەن ۇشتاستىرۋ – ماڭىزدى مىندەت”، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قاسىم-جومارت توقاەۆ مەملەكەتتىك باسقارۋ ءىسىن جاڭعىرتۋ جانە جاڭا، ادىلەتتى قازاقستان قۇرۋ ءۇشىن ەلىمىزدە جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان اۋقىمدى ساياسي جانە ەكونوميكالىق رەفورمالار تۋرالى ايتتى.
“بار كۇش-جىگەرىمىز ەكونوميكانىڭ ءوسىمى ازاماتتاردىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋعا پروپورتسيونالدى تۇردە ىقپال ەتۋگە باعىتتالعان. ءبىز ساۋدا-ەكونوميكالىق بايلانىستى دامىتۋعا، جاڭا ءوندىرىس ورىندارىن اشۋعا، ادامي كاپيتالدىڭ ءوسىمى مەن يننوۆاتسيالاردى ەنگىزۋ ءۇشىن جاعداي جاساۋعا نيەتتىمىز”، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قاسىم-جومارت توقاەۆ ايماقتاعى ەلدەردىڭ ورنىقتى دامۋى ءۇشىن ىنتىماقتاستىقتىڭ كوكجيەگىن كەڭەيتۋ، ەكونوميكامىزدىڭ وسىمىنە جول اشۋ قاجەت دەپ سانايدى. وسى رەتتە پرەزيدەنت اسا ماڭىزدى مىندەتتى، ياعني حالىقارالىق جانە وڭىرلىك قاۋىپسىزدىكتى ەستەن شىعارماۋ كەرەك ەكەنىن ايتتى.
وسىعان وراي قازاقستان پرەزيدەنتى جيىنعا قاتىسۋشىلاردىڭ نازارىن بىرقاتار ماڭىزدى ماسەلەگە اۋداردى. سونىڭ ىشىندە، مەملەكەت باسشىسى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ الەۋەتىن ارتتىرۋدى وزەكتى مىندەت رەتىندە اتادى.
“وداققا مۇشە بارلىق ەلدىڭ ەكونوميكاسىنىڭ جيىنتىق كولەمى قازىر 2 تريلليون دوللاردان اسادى. بۇل – ەركىن تاۋار اينالىمى، كاپيتالى جانە جۇمىس كۇشى بار وتە ۇلكەن نارىق. پاندەميا مەن داعدارىس جاعدايىنا قاراماستان، وداق اياسىنداعى ىنتىماقتاستىق دايەكتى تۇردە نىعايىپ كەلەدى. بىلتىر ءوزارا ساۋدا-ساتتىق كولەمى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق قۇرىلعان ۋاقىتتان بەرگى ەڭ جوعارى دەڭگەيگە جەتىپ، 73 ميلليارد دوللار بولدى. بۇل الدىڭعى جىلعى كورسەتكىشتەن ۇشتەن ءبىر ەسە كوپ”، – دەدى پرەزيدەنت.
مەملەكەت باسشىسى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق اياسىندا رەسەي قازاقستان ءۇشىن باستى ساۋدا-ەكونوميكا سالاسىنداعى سەرىكتەس ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
“بىلتىر ەكى ەلدىڭ ءوزارا ساۋدا اينالىمى ۇشتەن بىرگە ارتىپ، 24 ميلليارد دوللارعا جەتتى. ءبىز ءۇشىن بۇل – رەكورد. بيىل بۇل باعىتتاعى وڭ قارقىن ساقتالىپ وتىر. جاڭا جاعدايدى ەسكەرە وتىرىپ، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق اياسىندا جاڭا ساۋدا ستراتەگياسىن ازىرلەۋمەن اينالىسقان ورىندى ءارى پايدالى بولار ەدى. تيىمدىلىگى كۇماندى كونترسانكتسيانىڭ ورنىنا ازيا مەن تاياۋ شىعىس نارىعىن تۇتاس قامتيتىن بەلسەندى ءارى وڭتايلى ساۋدا ساياساتىن جۇرگىزگەن ءجون. قازاقستان قانداي دا ءبىر «بۋفەرلىك نارىق» قىزمەتىن اتقارار ەدى. جالپى، ەۋرازيالىق ينتەگراتسيانىڭ تۇبەگەيلى جەتىستىككە جەتۋى ءبىزدىڭ بىرلەسكەن ساۋدا ستراتەگيامىزدىڭ تيىمدىلىگىنە بايلانىستى”، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
سونىمەن قاتار مەملەكەت باسشىسى قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى ونەركاسىپ كووپەراتسياسىن مۇلدە جاڭا دەڭگەيگە كوتەرۋدىڭ پەرسپەكتيۆاسى زور ەكەنىن اتاپ ءوتتى. پرەزيدەنت رەسەيلىك ينۆەستورلارعا ءتيىستى ينفراقۇرىلىمى بار ونەركاسىپ الاڭدارىن ۇسىنۋعا جانە قولايلى جاعداي جاساۋعا ءازىر ەكەنىن مالىمدەدى.
پرەزيدەنت ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باسا ءمان بەردى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى جاعدايدا ەكى ەلدىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى الەۋەتىن تولىق جۇزەگە اسىرۋ اسا وزەكتى بولىپ وتىر. بۇل رەتتە، قاسىم-جومارت توقاەۆ بۇۇ ازىق-تۇلىك جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ۇيىمىنىڭ دەرەكتەرىنە سىلتەمە جاساي وتىرىپ، رەسەي مەن قازاقستان الەمنىڭ وسى سالاداعى جەتەكشى ەلدەرى ەكەنىنە توقتالدى.
“جاھاندىق ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگى جاعدايىنىڭ ناشارلاۋىنا بايلانىستى اتالعان ماسەلە كۇردەلەنە ءتۇستى. ىشكى تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ باستى فاكتورى جانە مىندەتى – تۇرعىنداردى ساپالى ءارى قاۋىپسىز ازىق-تۇلىكپەن قامتاماسىز ەتۋ. سەنىمدى ازىق-تۇلىك جۇيەسىن قۇرۋ ءۇشىن يننوۆاتسيالىق شەشىمدەر مەن وزىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ جانە ازىق-تۇلىكتى ىسىراپ ەتۋدى توقتاتۋ ماڭىزدى. ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ تاسىلدەرىن ۇلتتىق دەڭگەيدە دە، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق اياسىندا دا سارالاۋ كەرەك. وسى رەتتە وداققا مۇشە ەلدەردىڭ مۇددەلەرى ەسكەرىلۋگە ءتيىس. كەلىسىپ جۇمىس ىستەمەسە، بۇل اسا ماڭىزدى سالاداعى العا قويعان ماقساتتارعا قول جەتكىزۋ قيىنداي تۇسەدى. ياعني، شەكتەن تىس ينفلياتسياعا، ازىق-تۇلىك تاپشىلىعىنا قارسى كۇرەس – بارشامىزعا ورتاق مىندەت”، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
قاسىم-جومارت توقاەۆ ءۇشىنشى ەلدەرمەن ساۋدا-ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى ودان ءارى كەڭەيتۋ ماسەلەسىن تاعى ءبىر ماڭىزدى مىندەت رەتىندە اتادى.
“قازاقستان ينتەگراتسيالىق ۇدەرىستەردىڭ بەلسەندى قاتىسۋشىسى بولا وتىرىپ، باسقا دا حالىقارالىق ۇيىمدارمەن اراداعى ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىقتى تۇراقتى قولداپ كەلەدى. پەتەربۋرگ فورۋمىنىڭ اياسىندا ۇلكەن ەۋرازيالىق سەرىكتەستىكتى قالىپتاستىرۋ ماسەلەسى قىزۋ تالقىلانىپ جاتىر. بۇل تۇجىرىمداما وڭىرلىك ۇيىمداردىڭ تەڭ قۇقىقتى ىنتىماقتاستىعىنىڭ ورتاق كەڭىستىگىن قۇرۋعا باعىتتالماق. سوندىقتان قازاقستان ۇلكەن ەۋرازيالىق سەرىكتەستىك قۇرۋ ۇدەرىسىن قۇپتايدى”، – دەدى پرەزيدەنت.
بيىل قازاقستان تاۋەلسىز مەملەكەتتەر دوستاستىعى ۇيىمىنا توراعالىق ەتۋدە. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، تمد-نىڭ قۇرىلعان ۋاقىتتان بەرگى مول تاجىريبەسى كۇردەلى گەوساياسي جاعدايدا كوپجاقتى ديالوگتىڭ ءتيىمدى ەكەنىن كورسەتتى.
“تمد وسىنداي مەگاجوبانى ىسكە اسىرۋدا مەيلىنشە قولايلى بازا بولا الادى دەپ ويلايمىن. بۇل رەتتە، شىۇ، اسەان، ەەو ۇلكەن ەۋرازيالىق كەڭىستىكتىڭ اجىراماس بولىگى بولار ەدى”، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قاسىم-جومارت توقاەۆ الداعى ون جىلدا دوستىق نيەتتەگى قىتاي، ءۇندىستان، تاياۋ شىعىس، وڭتۇستىك جانە وڭتۇستىك-شىعىس ازيا ەلدەرى ايماقتاعى مەملەكەتتەردىڭ ەكونوميكاسىنا قارجى سالاتىن ءىرى ينۆەستورلار بولۋى مۇمكىن دەپ سانايدى.
“قىتاي – قازاقستاننىڭ ەكونوميكا جانە سىرتقى ساۋدا سالاسىنداعى باستى سەرىكتەسى. بۇل ەل سوڭعى 15 جىلدىڭ ىشىندە ەكونوميكامىزعا 22 ميلليارد دوللاردان استام ينۆەستيتسيا سالدى. سوندىقتان قىتايمەن اراداعى كوپجاقتى ىنتىماقتاستىقتى تەرەڭدەتە ءتۇسۋ – ەلىمىز ءۇشىن اسا ماڭىزدى مىندەت”، – دەدى پرەزيدەنت.
سونىمەن قاتار قاسىم-جومارت توقاەۆ بيزنەس قۇرىلىمدارى اراسىنداعى تىكەلەي بايلانىستاردى نىعايتۋ جانە جاڭا كولىك-لوگيستيكالىق دالىزدەردى اشۋ قاجەت ەكەنىن ايتتى.
“كۇش بىرىكتىرە وتىرىپ، سەرپىندى يننوۆاتسيالىق-تەحنولوگيالىق جوبالار توپتاماسىن جاساۋ، ۇزدىكسىز كولىك-لوگيستيكا جۇيەسىن قۇرۋ، تۇپتەپ كەلگەندە، ەلدەرىمىزدىڭ ەكونوميكاسىنىڭ ءوسىمى ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىك تۋعىزۋ پەرسپەكتيۆتى بولادى دەپ ويلايمىن”، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قازاقستان پرەزيدەنتى سويلەگەن سوزىندە كليماتتىڭ وزگەرۋىنە قاتىستى ماسەلەلەردى دە قوزعادى. اتاپ ايتقاندا، «جاسىل» ينۆەستيتسيالاردى كوبەيتۋ مۇمكىندىكتەرىن كەڭەيتۋ جوسپارى مەن ەكولوگيالىق پروبلەمالاردى شەشۋ جولدارى ءسوز بولدى.
“بىلتىر جاۋىن-شاشىننىڭ ازدىعىنان وزەندەردىڭ سۋى تاياز بولىپ، ديقاندارىمىزدىڭ كوپشىلىگى قۇرعاقشىلىقتان قاتتى زارداپ شەكتى. ترانسشەكارالىق جايىق وزەنىنىڭ جاعدايى وتە اۋىر. مەملەكەتتەرىمىز ورنىقتى دامۋ ءۇشىن مۇنداي ۇزاقمەرزىمدى مىندەتتەردى بىرلەسىپ شەشۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن”، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنت جوعارى ساپالى ادامي كاپيتال مەن كونسترۋكتيۆتى مادەنيەتارالىق ديالوگتى ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ سەنىمدى كوزدەرى رەتىندە اتادى.
وسى تۇرعىدا قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستاننىڭ مادەني ارالۋاندىقتى ساقتاۋ جانە عالامدىق دەڭگەيدە وركەنيەتارالىق ديالوگتى ىلگەرىلەتۋ ساياساتىن ۇستانا بەرەتىنىن ناقتىلادى. مەملەكەت باسشىسى بيىل قىركۇيەك ايىندا ەلوردادا وتەتىن الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ سەزى تۋرالى ايتىپ، وسى جيىنعا رەسەي ءدىن قايراتكەرلەرىنىڭ قاتىسقانى ءجون ەكەنىن جەتكىزدى.
مەملەكەت باسشىسى ءسوزىن قورىتىندىلاي كەلە، بەيبىت، تۇراقتى جانە ەكونوميكالىق تۇرعىدان قۋاتتى ەۋرازيا قۇرۋ جاھاندىق اۋقىمداعى ورنىقتى دامۋدىڭ جانە ينكليۋزيۆتى ءوسىمنىڭ قۋاتتى فاكتورىنا اينالاتىنىنا سەنىم ءبىلدىردى.
“حالىقارالىق جاعدايدى قالىپقا كەلتىرۋگە جانە الەمدىك ەكونوميكانىڭ ءوسىمىن دۇرىس جولعا سالۋعا باعىتتالعان تابىستى يدەيالاردى ىزدەۋ ءۇشىن جوعارى دەڭگەيدەگى ساراپشىلاردى بىرىكتىرەتىن مۇنداي بەدەلدى پىكىرتالاس الاڭىنىڭ الەۋەتى زور”، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
“ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى
