«Prezıdent Nazarbaev – keńestik saıasattaǵy jaryq juldyz, túrli respýblıkalar arasyndaǵy iri tulǵa. 50 jasar Qazaqstannyń lıderi – belgili deńgeıde qatal, tájirıbeli, jedel sheshim qabyldaı alatyn adam. Odaqtyń basqa respýblıkalarynyń ózi moıyndaǵan jyly shyraıly, talantty jáne tabandy basshy. Nazarbaev respýblıkany basqaryp turǵanda, Qazaqstannyń tabystarǵa jetý múmkindigi mol bolady», depti táýelsizdikten buryn-aq HH ǵasyrdyń uly reformatorlardyń biri Lı Kýan Iý. Osy pikirdi oqı otyryp, onyń sonshalyqty kisi tanı biletin danyshpandyǵyna, kóregendigine tańǵalmaýyń múmkin emes.
Sol aıtqandaı, keńestik júıeden shyńdalyp shyqqan Nursultan Nazarbaev – táýelsiz memlekettiń negizin qalap, onyń órkendeýine ólsheýsiz úles qosqan birtýar tulǵa, ekonomıkany qarqyndy damytý men halyqtyń ál-aýqatyn arttyrýda aıryqsha tabystarǵa qol jetkizgen kemel kóshbasshyǵa aınaldy. Ol – babalarymyzdan kele jatqan uly arman – táýelsizdigimizdi tuǵyrly etý jolyndaǵy qıyn belesterden halqyn aman alyp ótip, tarıh tórinen óz ornyn aldy.
Elbasy Nursultan Nazarbaev týraly AQSh kongressmeni Krıs Kennon bylaı degen edi: «Men jas Qazaqstannyń damýyn úlken yqylas qoıa qadaǵalap júrmin, 1991 jyly burynǵy Keńes Odaǵynan táýelsizdik alǵan sátinen bastap, bul el tańǵalarlyq saıası jáne ekonomıkalyq jańǵyrýlardy basynan keshirdi. Qazaqstan qaryshtap alǵa basyp keledi, ári durys baǵytta kele jatyr. Qazaqstan qalyptasty, buǵan onyń basshysy N.Nazarbaevtyń sińirgen eńbegi úlken. Men Qazaqstan tabystarynyń sáýletshisi Prezıdent N.Nazarbaevtyń saıası kóregendigin joǵary baǵalaımyn, ol aıtylyp jatqan syndarǵa qaramastan, elin qýatty ekonomıkalyq memleketterdiń qataryna qosyp, burynǵydan da aýqymdy saıası reformalar jasaýǵa kiristi». Bizdiń Elbasymyzdyń búkil eńbegi osy birneshe jolda tamasha kórinis tapqan sııaqty.
El táýelsizdiginiń alǵashqy jyldarynan bastap Elbasymyz Nursultan Ábishuly ekonomıkamen birge bilim jáne ǵylym salasyn damytýǵa aıryqsha kóńil bólip keledi. Búgingi tańda elimizdiń bilim júıesi jańa zamanǵa laıyq ári halyqaralyq standartqa sáıkes jetilip keledi jáne onyń otandyq úlgisi qalyptasýda desek, munda Elbasy N.Nazarbaevtyń ınnovaııalyq oı-tujyrymdary men tikeleı qamqorlyǵynyń mańyzy zor bolǵanyn atap ótýimiz qajet.
«HHI ǵasyrda bilimin damyta almaǵan eldiń tyǵyryqqa tireleri anyq. Biz bolashaqtyń joǵary tehnologııalyq jáne ǵylymı qamtymdy óndiristeri úshin qadrlar qoryn jasaqtaýymyz qajet. Osy zamanǵy bilim berý júıesinsiz ári alysty barlap, keń aýqymda oılaı biletin osy zamanǵy basqarýshylarsyz biz ınnovaııalyq ekonomıka qura almaımyz. Demek, barlyq deńgeıdegi tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berýdi damytýǵa baǵyttalǵan tıisti sharalar qoldanýymyz shart». Búginde Prezıdenttiń osy tapsyrmasyn ustanǵan elimizdiń bilim saıasaty álemdik arenadan óz ornyn naqtylaýda. Sebebi bilimdi de bilikti maman-kadrlar ekonomıkany qarqyndy damytýda mańyzdy resýrs bolyp tabylady.
Táýelsizdik jyldaryndaǵy otandyq bilim berýde jınaqtalǵan tájirıbeni taldap qarasaq, elimizdiń bilim berý júıesi álemdik standartqa birshama jaqyndap qalǵanyna naqty derekter kóz jetkizedi. Osy úderistiń búginge deıingi nátıjeli atqarylyp kelýine, álbette, Elbasynyń ár jyldardaǵy eńbekterindegi, ásirese onyń Qazaqstan halqyna arnaǵan jyl saıynǵy joldaýlaryndaǵy elimizdiń bilim júıesiniń sapasyn arttyrýǵa, strategııalyq mindetterin sheshýge baǵyttalǵan túbegeıli qaıta ózgertýlerdiń qajettiligin týyndatatyn ınnovaııalyq oı-pikirleri men memlekettik strategııalyq baǵdarlamalary negizgi ǵylymı-teorııalyq, ǵylymı-ádistemelik baǵyt-baǵdar bolyp, elimizdiń bilim berý saıasaty men onyń júıesin qalyptastyrýǵa mol múmkindik bergenin baıqaý qıyn emes.
Sodan beri búkil Elbasy atap kórsetken máselelerdi júzege asyrý úshin ǵylymı-praktıkalyq jobalar men tujyrymdamalar jáne strategııalyq baǵdarlamalar jasalyp, qyrýar jumystar atqaryldy.
Men jýyrda ǵana Memleket basshysynyń qabyldaýynda bolyp, otandyq bilim salasyna qamqorlyǵyn shyn júregimmen sezingendeı boldym. Kezdesýde Memleket basshysyna oqý ornynyń qyzmeti jáne «Qazaqstandyqtardyń ál-aýqatynyń ósýi: tabys pen turmys sapasyn arttyrý» taqyrybyndaǵy Joldaýdy iske asyrý aıasynda atqarylyp jatqan jumystar jóninde esep berdim. Prezıdentimiz elimizdegi joǵary bilim berý júıesin qalyptastyrý jáne damytý úderisindegi Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıtetiniń rólin erekshe atap ótti. «Bul ýnıversıtet – Qazaqstannyń alǵashqy joǵary oqý oryndarynyń biri. Elimizdegi joǵary bilim berý júıesiniń negizi osy oqý ordasynan bastaý alady deýge bolady. Siz jáne búkil oqytýshy-professorlar quramy otandyq bilim berý isine aldaǵy ýaqytta da úles qosatyndaryńyzǵa senemin», dedi Elbasy. Sondaı-aq ol «Men sizderdiń 90 jyldyq mereıtoılaryńyzǵa ózim keleıin dep edim, biraq múmkindigim bolmady. Sondyqtan arnaıy Quttyqtaý hatymdy berip, Memlekettik hatshy Gúlshara Ábdiqalyqovany jiberdim. Meniń bul ýnıversıtetke kózqarasym erekshe. Men sizdi ýnıversıtettiń 90 jyldyǵyna baılanysty búkil ujym atynan qabyldap otyrmyn. Ujymyńyzǵa meniń quttyqtaýymdy jetkizýdi tapsyramyn», dedi.
Jarty saǵatqa sozylǵan bul kezdesýde kóptegen mańyzdy másele kóterildi. Prezıdent, birinshiden, ýnıversıtettiń 90 jyldyq mereıtoıyn qalaı ótkizgenimizdi, ekinshiden, qazan aıyndaǵy Joldaýdy oryndaý úshin qandaı jumystar atqaryp jatqanymyzdy, úshinshiden, Pedagog mártebesi týraly qabyldanatyn zańǵa baılanysty atqarylatyn jumystardy, tórtinshiden, ýnıversıtettiń básekege qabilettigin arttyrý úshin ne isteý keregin surady. Men Elbasyna ýnıversıtettiń 90 jyldyq mereıtoıyna baılanysty atqarylǵan is-sharalardy, onyń ishinde Eýrazııalyq pedagogıkalyq joǵary oqý oryndary qaýymdastyǵynyń forýmyn, matematıkalyq modeldeý jónindegi halyqaralyq konferenııasyn ótkizgenimizdi, franııalyq joǵary oqý oryndary basshylarymen áriptestik týraly birneshe kelisimsharttarǵa qol qoıǵanymyzdy, Túlekter forýmyn jáne Saltanatty májilis ótkizgenimizdi jáne bul is-sharalarǵa shetelderden 200-ge jýyq ǵalymdar, 70-ke tarta joǵary oqý oryndarynyń basshylary qatysqanyn atap óttim. Sonymen birge Elbasynyń qazan aıyndaǵy Joldaýyna baılanysty aldaǵy jyldary qabyldanatyn «Pedagog mártebesi týraly» zań jobasyn jasap, Bilim jáne ǵylym mınıstrligine tapsyrǵanymyzdy, jalpy, Joldaý boıynsha tıisti is-sharalar josparyn bekitip, jumys istep jatqanymyzdy jetkizdim. Elbasynyń básekelestikke qabiletti ýnıversıtetter qatary kóbeıip turǵan qazirgi tańda olardy qalaı basyp ozasyńdar degen suraǵy da kóńilge tereń oı saldy. Osyǵan baılanysty men ýnıversıtettiń strategııalyq jospary boıynsha 2025 jylǵa qaraı Eýrazııalyq odaqqa múshe elderdiń 45 joǵary pedagogıkalyq oqý oryndary arasynda kóshbasshylyqqa talpynyp otyrǵanymyzdy, QS World University Rankings álemdik reıtınginde 2018 jyldyń qorytyndysy boıynsha 481 oryndy ıelenip otyrsaq, 2025 jylǵa qaraı 450 orynǵa turaqtaýdy maqsat etip otyrǵanymyzdy aıttym.
Memleket basshysy álemdik úzdik ýnıversıtettermen baılanysymyz, Sorbonna-Qazaqstan ınstıtýtynyń jaıy týraly surady. Men búginde Abaı atyndaǵy QazUPÝ jahannyń 27 memleketiniń 150-den astam bedeldi ýnıversıtetterimen baılanys jasap otyrǵanyn, halyqaralyq qatynastar salasyndaǵy áriptestiktiń aıasy jyl saıyn keńeıip kele jatqanyn Qazaqstan Prezıdenti N.Á.Nazarbaev pen Franııa Prezıdenti Fransýa Ollandtyń qoldaýymen Abaı ýnıversıteti bazasynda ashylǵan Sorbonna-Qazaqstan ınstıtýtyn búginge deıin 77 magıstrant bitirip, olar Franııa men Qazaqstannyń eki birdeı dıplomyn alyp shyqqanyn, búginde bul oqý ornynyń áleýeti artyp kele jatqanyn, onda jumys isteıtin oqytýshylardyń kópshiligi Parıj Sorbonnasy ýnıversıtetiniń professorlary ekenin Elbasynyń qaperine saldym.
Óz kezeginde Elbasy N.Á.Nazarbaev óziniń bıylǵy Joldaýynda oqytý jáne aǵartý qyzmeti men stýdent jastardyń jaǵdaıyn jaqsartý máselelerine basa mán berilgenin aıtty. «Pedagog mártebesin arttyrý – mańyzdy mindetterdiń biri. Osy mindetti júzege asyrý barysynda ýnıversıtetterińiz aldyńǵy shepte bolýǵa tıis. Bul máseleni jan-jaqty pysyqtaý qajet», dedi Memleket basshysy.
Sonymen qatar Prezıdent ýnıversıtettiń qazirgi zamanǵy ǵylymı-tehnıkalyq progress talaptaryna saı bolýy kerek ekenin qadap aıtty. «Álemniń aldyńǵy qatarly oqý oryndarymen yntymaqtasyp, baılanys ornatqan jón. Tájirıbe almasyp, birlese jumys isteý qajet. Sondaı-aq Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıtetiniń mártebesin arttyrý jónindegi jumystardy jalǵastyrýdyń mańyzy zor. Siz basqaratyn ýnıversıtet pedagogıkalyq bilim beretin basty oqý orny bolýǵa tıis», degen N.Á.Nazarbaev psıholog mamandaryn kóptep daıyndaýdy, muǵalim daıyndaýdyń sapasyn arttyrýdy, oqý baǵdarlamasyn jańartýdy, pedagogıkalyq ǵylymdy damytýdy, kelesi jyly ótkiziletin «Jastar jylyna» baılanysty jastar saıasatyn jan-jaqty júrgizýdi tapsyrdy. Sonymen birge ýnıversıtet túlekterin jumysqa ornalastyrý máselesimen tııanaqty aınalysýdy, latyn grafıkasyn engizýge baılanysty oqý-ádistemelik quraldar daıarlaýdy jedeldetýdi usyndy. Osy kezdesýde Prezıdent N.Á.Nazarbaev óziniń bes áleýmettik bastamasyna baılanysty stýdentter jataqhanasyn salýdyń jaıyn surady. «Bıyl jer telimin alyp daıyndalyp otyrmyz, stýdentter jataqhanasynyń qurylysyn keler jyly bastaımyz» dep edim, ol kisi rızashylyǵyn bildirdi. Tipti «Sizderge qandaı kómek kerek?» dep ákelik qamqorlyǵyn da bildirip jatty. Al ýnıversıtet ujymyna alǵys aıtyp, qaıta-qaıta sálem joldaýynyń ózi Elbasynyń qarapaıymdylyǵy men zor adamgershiliginiń belgisi. Bul kezdesýden men rýhanı baıyp, qanattanyp qaıttym, ýnıversıtet ujymyna Elbasy sálemi men tapsyrmalaryn jetkizdim.
Takır BALYQBAEV,
professor
