«پرەزيدەنت نازارباەۆ – كەڭەستىك ساياساتتاعى جارىق جۇلدىز، ءتۇرلى رەسپۋبليكالار اراسىنداعى ءىرى تۇلعا. 50 جاسار قازاقستاننىڭ ليدەرى – بەلگىلى دەڭگەيدە قاتال، تاجىريبەلى، جەدەل شەشىم قابىلداي الاتىن ادام. وداقتىڭ باسقا رەسپۋبليكالارىنىڭ ءوزى مويىنداعان جىلى شىرايلى، تالانتتى جانە تاباندى باسشى. نازارباەۆ رەسپۋبليكانى باسقارىپ تۇرعاندا، قازاقستاننىڭ تابىستارعا جەتۋ مۇمكىندىگى مول بولادى»، دەپتى تاۋەلسىزدىكتەن بۇرىن-اق حح عاسىردىڭ ۇلى رەفورماتورلاردىڭ ءبىرى لي كۋان يۋ. وسى پىكىردى وقي وتىرىپ، ونىڭ سونشالىقتى كىسى تاني بىلەتىن دانىشپاندىعىنا، كورەگەندىگىنە تاڭعالماۋىڭ مۇمكىن ەمەس.
سول ايتقانداي، كەڭەستىك جۇيەدەن شىڭدالىپ شىققان نۇرسۇلتان نازارباەۆ – تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ نەگىزىن قالاپ، ونىڭ وركەندەۋىنە ولشەۋسىز ۇلەس قوسقان ءبىرتۋار تۇلعا، ەكونوميكانى قارقىندى دامىتۋ مەن حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋدا ايرىقشا تابىستارعا قول جەتكىزگەن كەمەل كوشباسشىعا اينالدى. ول – بابالارىمىزدان كەلە جاتقان ۇلى ارمان – تاۋەلسىزدىگىمىزدى تۇعىرلى ەتۋ جولىنداعى قيىن بەلەستەردەن حالقىن امان الىپ ءوتىپ، تاريح تورىنەن ءوز ورنىن الدى.
ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ تۋرالى اقش كونگرەسسمەنى كريس كەننون بىلاي دەگەن ەدى: «مەن جاس قازاقستاننىڭ دامۋىن ۇلكەن ىقىلاس قويا قاداعالاپ ءجۇرمىن، 1991 جىلى بۇرىنعى كەڭەس وداعىنان تاۋەلسىزدىك العان ساتىنەن باستاپ، بۇل ەل تاڭعالارلىق ساياسي جانە ەكونوميكالىق جاڭعىرۋلاردى باسىنان كەشىردى. قازاقستان قارىشتاپ العا باسىپ كەلەدى، ءارى دۇرىس باعىتتا كەلە جاتىر. قازاقستان قالىپتاستى، بۇعان ونىڭ باسشىسى ن.نازارباەۆتىڭ سىڭىرگەن ەڭبەگى ۇلكەن. مەن قازاقستان تابىستارىنىڭ ساۋلەتشىسى پرەزيدەنت ن.نازارباەۆتىڭ ساياسي كورەگەندىگىن جوعارى باعالايمىن، ول ايتىلىپ جاتقان سىندارعا قاراماستان، ەلىن قۋاتتى ەكونوميكالىق مەملەكەتتەردىڭ قاتارىنا قوسىپ، بۇرىنعىدان دا اۋقىمدى ساياسي رەفورمالار جاساۋعا كىرىستى». ءبىزدىڭ ەلباسىمىزدىڭ بۇكىل ەڭبەگى وسى بىرنەشە جولدا تاماشا كورىنىس تاپقان سياقتى.
ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ العاشقى جىلدارىنان باستاپ ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلى ەكونوميكامەن بىرگە ءبىلىم جانە عىلىم سالاسىن دامىتۋعا ايرىقشا كوڭىل ءبولىپ كەلەدى. بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدىڭ ءبىلىم جۇيەسى جاڭا زامانعا لايىق ءارى حالىقارالىق ستاندارتقا سايكەس جەتىلىپ كەلەدى جانە ونىڭ وتاندىق ءۇلگىسى قالىپتاسۋدا دەسەك، مۇندا ەلباسى ن.نازارباەۆتىڭ يننوۆاتسيالىق وي-تۇجىرىمدارى مەن تىكەلەي قامقورلىعىنىڭ ماڭىزى زور بولعانىن اتاپ ءوتۋىمىز قاجەت.
«ءححى عاسىردا ءبىلىمىن دامىتا الماعان ەلدىڭ تىعىرىققا تىرەلەرى انىق. ءبىز بولاشاقتىڭ جوعارى تەحنولوگيالىق جانە عىلىمي قامتىمدى وندىرىستەرى ءۇشىن قادرلار قورىن جاساقتاۋىمىز قاجەت. وسى زامانعى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنسىز ءارى الىستى بارلاپ، كەڭ اۋقىمدا ويلاي بىلەتىن وسى زامانعى باسقارۋشىلارسىز ءبىز يننوۆاتسيالىق ەكونوميكا قۇرا المايمىز. دەمەك، بارلىق دەڭگەيدەگى تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋعا باعىتتالعان ءتيىستى شارالار قولدانۋىمىز شارت». بۇگىندە پرەزيدەنتتىڭ وسى تاپسىرماسىن ۇستانعان ەلىمىزدىڭ ءبىلىم ساياساتى الەمدىك ارەنادان ءوز ورنىن ناقتىلاۋدا. سەبەبى ءبىلىمدى دە بىلىكتى مامان-كادرلار ەكونوميكانى قارقىندى دامىتۋدا ماڭىزدى رەسۋرس بولىپ تابىلادى.
تاۋەلسىزدىك جىلدارىنداعى وتاندىق ءبىلىم بەرۋدە جيناقتالعان تاجىريبەنى تالداپ قاراساق، ەلىمىزدىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى الەمدىك ستاندارتقا ءبىرشاما جاقىنداپ قالعانىنا ناقتى دەرەكتەر كوز جەتكىزەدى. وسى ۇدەرىستىڭ بۇگىنگە دەيىنگى ناتيجەلى اتقارىلىپ كەلۋىنە، البەتتە، ەلباسىنىڭ ءار جىلدارداعى ەڭبەكتەرىندەگى، اسىرەسە ونىڭ قازاقستان حالقىنا ارناعان جىل سايىنعى جولداۋلارىنداعى ەلىمىزدىڭ ءبىلىم جۇيەسىنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا، ستراتەگيالىق مىندەتتەرىن شەشۋگە باعىتتالعان تۇبەگەيلى قايتا وزگەرتۋلەردىڭ قاجەتتىلىگىن تۋىنداتاتىن يننوۆاتسيالىق وي-پىكىرلەرى مەن مەملەكەتتىك ستراتەگيالىق باعدارلامالارى نەگىزگى عىلىمي-تەوريالىق، عىلىمي-ادىستەمەلىك باعىت-باعدار بولىپ، ەلىمىزدىڭ ءبىلىم بەرۋ ساياساتى مەن ونىڭ جۇيەسىن قالىپتاستىرۋعا مول مۇمكىندىك بەرگەنىن بايقاۋ قيىن ەمەس.
سودان بەرى بۇكىل ەلباسى اتاپ كورسەتكەن ماسەلەلەردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن عىلىمي-پراكتيكالىق جوبالار مەن تۇجىرىمدامالار جانە ستراتەگيالىق باعدارلامالار جاسالىپ، قىرۋار جۇمىستار اتقارىلدى.
مەن جۋىردا عانا مەملەكەت باسشىسىنىڭ قابىلداۋىندا بولىپ، وتاندىق ءبىلىم سالاسىنا قامقورلىعىن شىن جۇرەگىممەن سەزىنگەندەي بولدىم. كەزدەسۋدە مەملەكەت باسشىسىنا وقۋ ورنىنىڭ قىزمەتى جانە «قازاقستاندىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ ءوسۋى: تابىس پەن تۇرمىس ساپاسىن ارتتىرۋ» تاقىرىبىنداعى جولداۋدى ىسكە اسىرۋ اياسىندا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستار جونىندە ەسەپ بەردىم. پرەزيدەنتىمىز ەلىمىزدەگى جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن قالىپتاستىرۋ جانە دامىتۋ ۇدەرىسىندەگى اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ءرولىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى. «بۇل ۋنيۆەرسيتەت – قازاقستاننىڭ العاشقى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىرى. ەلىمىزدەگى جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ نەگىزى وسى وقۋ ورداسىنان باستاۋ الادى دەۋگە بولادى. ءسىز جانە بۇكىل وقىتۋشى-پروفەسسورلار قۇرامى وتاندىق ءبىلىم بەرۋ ىسىنە الداعى ۋاقىتتا دا ۇلەس قوساتىندارىڭىزعا سەنەمىن»، دەدى ەلباسى. سونداي-اق ول «مەن ءسىزدەردىڭ 90 جىلدىق مەرەيتويلارىڭىزعا ءوزىم كەلەيىن دەپ ەدىم، بىراق مۇمكىندىگىم بولمادى. سوندىقتان ارنايى قۇتتىقتاۋ حاتىمدى بەرىپ، مەملەكەتتىك حاتشى گۇلشارا ابدىقالىقوۆانى جىبەردىم. مەنىڭ بۇل ۋنيۆەرسيتەتكە كوزقاراسىم ەرەكشە. مەن ءسىزدى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ 90 جىلدىعىنا بايلانىستى بۇكىل ۇجىم اتىنان قابىلداپ وتىرمىن. ۇجىمىڭىزعا مەنىڭ قۇتتىقتاۋىمدى جەتكىزۋدى تاپسىرامىن»، دەدى.
جارتى ساعاتقا سوزىلعان بۇل كەزدەسۋدە كوپتەگەن ماڭىزدى ماسەلە كوتەرىلدى. پرەزيدەنت، بىرىنشىدەن، ۋنيۆەرسيتەتتىڭ 90 جىلدىق مەرەيتويىن قالاي وتكىزگەنىمىزدى، ەكىنشىدەن، قازان ايىنداعى جولداۋدى ورىنداۋ ءۇشىن قانداي جۇمىستار اتقارىپ جاتقانىمىزدى، ۇشىنشىدەن، پەداگوگ مارتەبەسى تۋرالى قابىلداناتىن زاڭعا بايلانىستى اتقارىلاتىن جۇمىستاردى، تورتىنشىدەن، ۋنيۆەرسيتەتتىڭ باسەكەگە قابىلەتتىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەگىن سۇرادى. مەن ەلباسىنا ۋنيۆەرسيتەتتىڭ 90 جىلدىق مەرەيتويىنا بايلانىستى اتقارىلعان ءىس-شارالاردى، ونىڭ ىشىندە ەۋرازيالىق پەداگوگيكالىق جوعارى وقۋ ورىندارى قاۋىمداستىعىنىڭ فورۋمىن، ماتەماتيكالىق مودەلدەۋ ءجونىندەگى حالىقارالىق كونفەرەنتسياسىن وتكىزگەنىمىزدى، فرانتسيالىق جوعارى وقۋ ورىندارى باسشىلارىمەن ارىپتەستىك تۋرالى بىرنەشە كەلىسىمشارتتارعا قول قويعانىمىزدى، تۇلەكتەر فورۋمىن جانە سالتاناتتى ءماجىلىس وتكىزگەنىمىزدى جانە بۇل ءىس-شارالارعا شەتەلدەردەن 200-گە جۋىق عالىمدار، 70-كە تارتا جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ باسشىلارى قاتىسقانىن اتاپ ءوتتىم. سونىمەن بىرگە ەلباسىنىڭ قازان ايىنداعى جولداۋىنا بايلانىستى الداعى جىلدارى قابىلداناتىن «پەداگوگ مارتەبەسى تۋرالى» زاڭ جوباسىن جاساپ، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە تاپسىرعانىمىزدى، جالپى، جولداۋ بويىنشا ءتيىستى ءىس-شارالار جوسپارىن بەكىتىپ، جۇمىس ىستەپ جاتقانىمىزدى جەتكىزدىم. ەلباسىنىڭ باسەكەلەستىككە قابىلەتتى ۋنيۆەرسيتەتتەر قاتارى كوبەيىپ تۇرعان قازىرگى تاڭدا ولاردى قالاي باسىپ وزاسىڭدار دەگەن سۇراعى دا كوڭىلگە تەرەڭ وي سالدى. وسىعان بايلانىستى مەن ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ستراتەگيالىق جوسپارى بويىنشا 2025 جىلعا قاراي ەۋرازيالىق وداققا مۇشە ەلدەردىڭ 45 جوعارى پەداگوگيكالىق وقۋ ورىندارى اراسىندا كوشباسشىلىققا تالپىنىپ وتىرعانىمىزدى، QS World University Rankings الەمدىك رەيتينگىندە 2018 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 481 ورىندى يەلەنىپ وتىرساق، 2025 جىلعا قاراي 450 ورىنعا تۇراقتاۋدى ماقسات ەتىپ وتىرعانىمىزدى ايتتىم.
مەملەكەت باسشىسى الەمدىك ۇزدىك ۋنيۆەرسيتەتتەرمەن بايلانىسىمىز، سوربوننا-قازاقستان ينستيتۋتىنىڭ جايى تۋرالى سۇرادى. مەن بۇگىندە اباي اتىنداعى قازۇپۋ جاھاننىڭ 27 مەملەكەتىنىڭ 150-دەن استام بەدەلدى ۋنيۆەرسيتەتتەرىمەن بايلانىس جاساپ وتىرعانىن، حالىقارالىق قاتىناستار سالاسىنداعى ارىپتەستىكتىڭ اياسى جىل سايىن كەڭەيىپ كەلە جاتقانىن قازاقستان پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆ پەن فرانتسيا پرەزيدەنتى فرانسۋا وللاندتىڭ قولداۋىمەن اباي ۋنيۆەرسيتەتى بازاسىندا اشىلعان سوربوننا-قازاقستان ينستيتۋتىن بۇگىنگە دەيىن 77 ماگيسترانت ءبىتىرىپ، ولار فرانتسيا مەن قازاقستاننىڭ ەكى بىردەي ديپلومىن الىپ شىققانىن، بۇگىندە بۇل وقۋ ورنىنىڭ الەۋەتى ارتىپ كەلە جاتقانىن، وندا جۇمىس ءىستەيتىن وقىتۋشىلاردىڭ كوپشىلىگى پاريج سوربونناسى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورلارى ەكەنىن ەلباسىنىڭ قاپەرىنە سالدىم.
ءوز كەزەگىندە ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆ ءوزىنىڭ بيىلعى جولداۋىندا وقىتۋ جانە اعارتۋ قىزمەتى مەن ستۋدەنت جاستاردىڭ جاعدايىن جاقسارتۋ ماسەلەلەرىنە باسا ءمان بەرىلگەنىن ايتتى. «پەداگوگ مارتەبەسىن ارتتىرۋ – ماڭىزدى مىندەتتەردىڭ ءبىرى. وسى مىندەتتى جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا ۋنيۆەرسيتەتتەرىڭىز الدىڭعى شەپتە بولۋعا ءتيىس. بۇل ماسەلەنى جان-جاقتى پىسىقتاۋ قاجەت»، دەدى مەملەكەت باسشىسى.
سونىمەن قاتار پرەزيدەنت ۋنيۆەرسيتەتتىڭ قازىرگى زامانعى عىلىمي-تەحنيكالىق پروگرەسس تالاپتارىنا ساي بولۋى كەرەك ەكەنىن قاداپ ايتتى. «الەمنىڭ الدىڭعى قاتارلى وقۋ ورىندارىمەن ىنتىماقتاسىپ، بايلانىس ورناتقان ءجون. تاجىريبە الماسىپ، بىرلەسە جۇمىس ىستەۋ قاجەت. سونداي-اق اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ مارتەبەسىن ارتتىرۋ ءجونىندەگى جۇمىستاردى جالعاستىرۋدىڭ ماڭىزى زور. ءسىز باسقاراتىن ۋنيۆەرسيتەت پەداگوگيكالىق ءبىلىم بەرەتىن باستى وقۋ ورنى بولۋعا ءتيىس»، دەگەن ن.ءا.نازارباەۆ پسيحولوگ ماماندارىن كوپتەپ دايىنداۋدى، مۇعالىم دايىنداۋدىڭ ساپاسىن ارتتىرۋدى، وقۋ باعدارلاماسىن جاڭارتۋدى، پەداگوگيكالىق عىلىمدى دامىتۋدى، كەلەسى جىلى وتكىزىلەتىن «جاستار جىلىنا» بايلانىستى جاستار ساياساتىن جان-جاقتى جۇرگىزۋدى تاپسىردى. سونىمەن بىرگە ۋنيۆەرسيتەت تۇلەكتەرىن جۇمىسقا ورنالاستىرۋ ماسەلەسىمەن تياناقتى اينالىسۋدى، لاتىن گرافيكاسىن ەنگىزۋگە بايلانىستى وقۋ-ءادىستەمەلىك قۇرالدار دايارلاۋدى جەدەلدەتۋدى ۇسىندى. وسى كەزدەسۋدە پرەزيدەنت ن.ءا.نازارباەۆ ءوزىنىڭ بەس الەۋمەتتىك باستاماسىنا بايلانىستى ستۋدەنتتەر جاتاقحاناسىن سالۋدىڭ جايىن سۇرادى. «بيىل جەر تەلىمىن الىپ دايىندالىپ وتىرمىز، ستۋدەنتتەر جاتاقحاناسىنىڭ قۇرىلىسىن كەلەر جىلى باستايمىز» دەپ ەدىم، ول كىسى ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. ءتىپتى «سىزدەرگە قانداي كومەك كەرەك؟» دەپ اكەلىك قامقورلىعىن دا ءبىلدىرىپ جاتتى. ال ۋنيۆەرسيتەت ۇجىمىنا العىس ايتىپ، قايتا-قايتا سالەم جولداۋىنىڭ ءوزى ەلباسىنىڭ قاراپايىمدىلىعى مەن زور ادامگەرشىلىگىنىڭ بەلگىسى. بۇل كەزدەسۋدەن مەن رۋحاني بايىپ، قاناتتانىپ قايتتىم، ۋنيۆەرسيتەت ۇجىمىنا ەلباسى سالەمى مەن تاپسىرمالارىن جەتكىزدىم.
تاكير بالىقباەۆ،
پروفەسسور