Bıyl Qazaqstan halqy Assambleıasynyń kezekti HHIH sessııasy Táýelsizdiktiń 30 jyldyǵy qarsańynda ótti. QHA jyldar boıy turaqtylyq pen halyq ıgiligi úshin birlesken jumys barysynda qandaı nátıjege jetti?
Assambleıa qalaı dúnıege keldi?
Qazaqstan halqy Assambleıasynyń dúnıege kelýi qıyn kezeńge soqqan toqsanynshy jyldarǵa týra keldi. Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti - Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń bastamasymen 1995 jyly 1 naýryzda naqty sıpat aldy. Bul konsýltaııalyq-keńesshi organnyń resmı týǵan kúni, onyń negizgi mindeti ári damýynyń negizi memlekettik ulttyq saıasatty júzege asyrý tabylady.
«Qazirgi kezdegi jastarǵa, biz bastamany qolǵa alǵan HH ǵasyrdyń 90-jyldarynyń basynda Qazaqstannyń qandaı bolǵanyn elestetý qıyn. Odaqtas 15 respýblıkanyń ishinde sońǵy oryndardy ıelendik dep aıtý, esh mańyzsyz bolǵanymyzdy bildiredi», - dep Elbasy QHA XXII sessııasynda eske alǵan bolatyn.
Shynynda da, azyq-túlik joqtyń qasy, tańǵy saǵat 6-da sútke kezekke turý, emhanalarda shprıter dárihanalarda dári-dármek jetispeı, elektr qýatynyń úzilýi, jylýdyń bolmaýy Assambleıanyń alǵashqy jyldaryndaǵy Qazaqstannyń ekonomıkalyq jaǵdaıyn aıqyn kórsetedi.
Elde oryn alǵan kedeıshilikpen qatar, eldiń kóp ultty bolýy máselesi de boldy. Burynǵy keńes azamattarynyń tarıhı otanyna ketýi kadr tapshylyǵyn ashyp, eldiń eńbek jáne ekonomıkalyq áleýetin álsiretti.
Elbasy QHA -nyń XXII sessııasynda eske salǵandaı, Qazaqstan burynǵy keńestik respýblıkalardaǵy ultaralyq qaqtyǵystardan durys qorytyndy jasaı aldy. Onyń aıtýynsha, ár túrli elderdiń basshylary Qazaqstandy panıslamızm, pantúrkızm, batys órkenıeti ıdeıalaryna tartýǵa tyrysty. Biraq qazaqstandyqtar el taǵdyryn óz qoldaryna ala aldy.
Tarıhqa sholý
Kóp ultty Qazaqstannyń qalyptasýyna 20 ǵasyr ýaqyt ketti deýge keledi. Stolypın reformasy kezinde qazaq dalasyna Belarýs, Ýkraına jáne Reseıden mıllıonnan astam adam keldi. 30-shy jyldardaǵy ujymdastyrý kezeńinde respýblıkadan jer aýdarylǵan 250 myń sharýalar repressııaǵa ushyrady. 1,2 mıllıonnan astam adam Qazaqstannyń óndiristik obektilerine jer aýdaryldy.
Stalınniń tusynda qazaq dalasyna tutas halyqtar jer aýdaryldy. 800 myńnan astam nemis, 18 myń koreı, 500 myń kavkaz halyqtarynyń ókilderi, 100 myń polıaktar elge keldi. Olar kúzetshilerdiń mazaǵyna shydap, túrli úılerdiń sýyǵyna tońyp, jolda ashtyqqa tózip, týystary men balalarynan aıyrylyp, jalańash dalaǵa qondy. Qazaq otbasylary olardy ashtyqtan qutqardy. Elbasy eske túsirgendeı, sol jyldary onyń otbasy úsh balasy bar erli-zaıyptylardy da qabyldady.
30-40 jyldary respýblıka aýmaǵynda 11 lager ashyldy. Myńdaǵan jáne júzdegen tutqyndar jantúrshigerlik ólimnen qaıtys boldy. Bosatylǵandar el aýmaǵynan kete aldy, biraq kóbisi qaldy. Uly Otan soǵysy kezinde respýblıka taǵy 300 myńnan astam evakýaııalanǵan jandardy qabyldady. Keıin 50-jyldary tyń jerlerdi ıgerý bastaldy, ony ıgerý úshin Qazaqstanǵa 1,5-nan astam adam keldi. Osylaısha, HH ǵasyrda ár túrli sebeptermen Qazaqstanǵa 5,6 mıllıonǵa jýyq adam qonys aýdardy.
Bir mezgilde baıyrǵy halyqtyń emıgraııa proesteri júrdi: 1,3 mıllıon qazaq otbasy qýǵyn -súrginnen qutylý úshin elden ketti, taǵy 1,5 mıllıon adam ashtyqtan óldi.
«Kórip otyrǵanymyzdaı, bizdiń kóp ultty saıası júıe jasandy túrde quryldy. Jáne bul bizdiń jerge óz qalaýynsha kelmegen adamdardyń kinási emes. Olardyń barlyǵy búginde qazaqstandyq bola aldy. Biz barlyǵyn birtutas elge, birtutas halyqqa biriktire aldyq. Bul bizdiń búgingi basty artyqshylyǵymyz. Bizdiń kúshimiz osyda», - dedi Elbasy Nursultan Nazarbaev QHA -nyń XXII sessııasynda sóılegen sózinde.
Etnosaralyq kelisimniń qazaqstandyq tájirıbesi
Búginde Qazaqstan — 150-den astam etnos pen 40 konfessııanyń ortaq úıi. Elimizde 471 ulttyq-mádenı birlestik, 19 respýblıkalyq jáne oblystyq gazetter, radıo men telebaǵdarlamalar, 6 ulttyq teatr, 100-den astam etnıkalyq mektepter men 170 tildik ortalyqtar bar. Ulttyq jańǵyrý mektepterinde 11 tildi oqytatyn 29 kafedra jumys isteıdi. 46 konfessııany bildiretin 4 myńnan astam dinı birlestikter, 3 myńnan astam ǵıbadat oryndary bar.
«Ult kóp, biraq bárimizge jer ortaq. Demek - zańda bekitilgen basqalardyń quqyqtaryn qurmetteý jáne barlyǵynyń jan -jaqty damýyna keń múmkindik jasaý - mindet. Kez kelgen, tipti eń kishi ulttyq toptyń múddelerine nazar aýdarý, ulttyq dástúrler men ádet -ǵuryptardy shynaıy qurmetteý - ádil halyqaralyq beıbitshiliktiń negizi», - dedi Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti Elbasy Nursultan Nazarbaev Qazaqstan halqy Assambleıasynyń HH sessııasynda.
Etnosaralyq jáne konfessııaaralyq kelisimniń qazaqstandyq tájirıbesi joǵary halyqaralyq deńgeıde tanyldy. Ony álemniń kóptegen elderiniń saıası jáne rýhanı kóshbasshylary, qoǵam qaıratkerleri de atap ótti.
«Qazaqstan ár túrli ulttardyń beıbit qatar ómir súrýiniń úlgisi bola alady.Kópulttylyqty qańǵybastyq dep emes, meıirimidilik pen aq júrektiliktiń ordasy dep bilgen jón. Sizdiń arqańyzda osy ultty quraıtyn ár túrli etnıkalyq, mádenı, dinı jáne kásibı toptar olardyń ómirine áser etetin sheshimderge qatysa alady. Bul óte mańyzdy», - dep túıindedi 2002 jyly BUU Bas hatshysy Kofı Annan.
Búginde Qazaqstan halqy Assambleıasy tek konsýltatıvti-keńes ǵana emes, sonymen qatar qoǵamdyq kelisim keńesteri, analar keńesi, dostyq úıleriniń úlken ordasy ispetti. QHA barlyq qazaqstandyqtarmen birge pandemııa kezinde áleýmettik daǵdarystan shyǵýǵa belgili úles qosty. Onyń nátıjesin uǵý úshin «Biz birgemiz!», «#Bizúıdemiz!» áleýmettik akııalaryn eske túsirý jetkilikti.
Onyń ıdeologııalyq shabyttandyrýshysy, tóraǵa Nursultan Nazarbaevtyń kúsh -jigeriniń arqasynda Qazaqstan halqy Assambleıasy árqashan qoǵamnyń qajettilikterin qanaǵattandyrdy.
Esterińizge sala keteıik, aǵymdaǵy jyldyń 28 sáýirinde Elbasy QHA-nyń HHIH sessııasynda óziniń ómirlik tóraǵalyq etý quqyǵynan bas tartqanyn jáne QHA tóraǵasynyń ókilettiligin Qazaqstan Respýblıkasynyń qazirgi Prezıdentine bergenin jarııalaı otyryp, alysty boljaıtyn pragmatıkalyq saıasatker ekenin aıqyn dáleldegen edi. Elbasy «bul sheshim Assambleıanyń múddesine qyzmet etetinin jáne bizdiń Prezıdentke el azamattarynyń, bizdiń qoǵamnyń jáne bizdiń memleketimizdiń bolashaǵy úshin barlyq aǵymdaǵy jumystar men josparlardy birlese qurýǵa kómektesetinin» atap ótti.
«Adyrna» ulttyq portaly
