Miunhgauzen sindromy turaly būryn soŋdy estıdıŋız be? Būl sindrommen auyratyn adamdar sızdıŋ janyŋyzda da boluy mümkın. Sebebı sindrom belgılerı: müsırkeudı ūnatatyn, aiauşylyq sezımıne zäru, özınıŋ mäselelerın aityp, ünemı jalynyşty küide jüretın adam.
Miunhgauzen sindromyna şaldyqqan jandar özderın şekten tys auru qyp körsetıp, sızdıŋ aiauşylyq közqarasyŋyzdy oiatuǧa tyrysady. Būl öte kürdelı, ärı qauıptı psihologiialyq sindrom.
Adam köŋılın öz mäselelerın aityp, şaǧymdanu arqyly aulau men özı oidan şyǧarǧan auru belgılerıne em ızdegen adamnyŋ keipın jasap, barlyq adamnan qamqorlyq kütedı. Öz ötırıgıne özı aldanyp qalǧan. Syrt közge olai körınbeuı mümkın, öitkenı olar bıldırtpeidı.
Bolǧan oqiǧa ızımen tüsırılgen Di Di Blanşar men Djipsi atty boijetkennıŋ talanǧa tüsken taǧdyryn suretteidı. Djipsi Blanşar kömekke zäru, mümkındıgı şekteulı jandardyŋ qatarynda. Anasynyŋ aituynşa, epilepsiia, allergiia, tıptı mi auytquyna da şaldyqqan.
Oqiǧa 2008 jyldan bastalady. Blanşar otbasy qaiyrymdylyq qory tartu etken jaŋa üige köşıp keledı.
Jaŋa körşılerı būl janūiany kögıldır ekrannan bırneşe ret tamaşalaǧan. Qyzy men anasy qaiyrymdylyq şaralarynda än aityp, jūrtttyŋ jüregın eljıretken. Djipsidıŋ äkesı anasynyŋ aituynşa, qiyn kezde tastap ketken. Didi Djipsi qyzynyŋ ärı qūrbysy, anasy, janaşyry, qamqorşysy. Ai saiyn türlı qaiyrymdylyq qorlarynyn, meiırımdı adamdardan qarajat kelıp tüsedı.
Arbaǧa tanylǧan qyzdyŋ şaşyn anasy özı qiyp, tısterın suyrady. Eŋ qyzyǧy, qyz özınıŋ jüre alatyndyǧyn keiın baiqaidy. Jasy 18-ge kelgen boijetkennıŋ tölqūjatyn jyl boiy özgertıp otyrǧan. Sanasy jetı jasta qalyp qoiǧanyn alǧa tartyp, qyzyn müsäpır retınde körsetkendı ūnatqan.
Tättı allergiiaŋ bar dep tıptı gazdy susyndar men tättı toqaştardy da jegızbedı. Künıne qabyldaityn türlı därı-därmekterı men ekpesı bar. Jaŋa üige köşıp kelgennen keiın, Djipsi özıne qūrby tabady. Özımen jasty ekenın ıştei sezse de, anasyna degen senımı joǧary boldy. Qūrbysynyŋ jıgıtı bar. Qyzyǧyp, äleumettık jelılerge tırkeledı. Alǧaşqy süiıstıŋ ne ekenın körıp, ışkı garmondary özgere bastaidy.
Jeke qūpiialary paida bolady. Tünde öz aiaǧymen jürıp, rūqsat etılmegen susyndardy ışıp, taŋerteŋ tük bolmaǧandai arbaǧa taŋylady. Kündız köŋılge zäru, aiauşylyq sezımın oiatatyn qyz bolsa, tünde onyŋ öz qūpiia ömırı bar edı. Jeke noutbuk satyp alyp, tanystyq saittaryna tırkelıp, süiıktısın tabady. Beinebailanys arqyly söilesıp, keiın kezdesuge bel bailaidy.
Jaŋa jyl qarsaŋynda anasymen film köruge barady. Jıgıtı de keledı. Alaida anasy olardyŋ tıldesuıne qarsy bop, zaldan şyǧyp ketedı. Keiın Djipsi qatty aşulanyp, Dididen qūtyludyŋ amalyn oilastyrady. Ökınışke qarai, ony öltıruge şeşım qabyldaidy. Äleumettık jelıde tanysqan jas jıgıttıŋ de psihologiialyq auytquy bar bop şyqty.
2015 jyldyŋ 14 mausymynda Dididıŋ feisbuk paraqşasynda jaŋa ūstatarlyq jazba jariialanady. «Didı ölı, öltırdım» degen qorqynyşty jazbany körgen körşılerı dereu polisiiaǧa habarlap, üige kıredı. Dididıŋ mäiıtın körgen qūzyrly organdar Djipsige ızdeu salady. Körşılerı onyŋ mügedek ekenın, öz erkımen eşqaida şyǧa almaitynyn alǧa tartady.
Aqyry, Djipsi öz jıgıtımen bırge tūtqyndalady. Sot zalynda ol barlyq şyndyqty aityp, közıne jas alady. Dididıŋ onyŋ bar ömırın qūrtqandyǧyn, auru qyp tärbielegenı üşın jazalaǧanyn aitady.
https://youtu.be/_qRY-AL5l-E
Qoryta kele, miunhgauzen sindromyna şaldyqqan adamdar tek özderınıŋ ömırın ǧana emes, özgelerdıkınde özgertıp, qor qyluda. Qoǧamdy aldauda. Kım bıledı, bızdıŋ eldede osyndai olqylyqtarǧa jol berılıp jatqan bolar. Qataŋ tekserıs kerek.
Qazaqta «adamnyŋ ışı bauyryna kıru» degen ataly söz bar. Däl osy miunhgauzen sindromymen auyratyn adamdarǧa aitylǧandai.«Miunhgauzen sindromy» terminın 1951 jyly aǧylşyn endokrinology Richard Aşer engızgen bolatyn. Lancet jurnalynda auruǧa beiım nauqastardyŋ mınez-qūlqyn sipattaǧan. Richard Aşer sidromnyŋ 3 tipın anyqtaǧan. Sonyŋ eŋ qauıptısı delegasiialyq tipı. Eŋ soraqysy, ziiany özıne emes, öz qamqorlyǧyndaǧy kışkentai balaǧa nemese eresek adamǧa tiedı. Janūiasyndaǧy bır jandy auru etıp körsetıp, özın sonyŋ qamqorşysy, kömekşısı retınde tanystyryp, sau adamdy türlı ötırık diagnozdarmen auru etedı. Däl osy delegasiialyq tipı turaly «The Act» (Pritvorstvo) mini serialy naqty oqiǧaǧa negızdelıp tüsırılgen. 2019 jyly 20 nauryzynda körermenge jol tartty. Būl mini serial nesımen erekşe?
Bolǧan oqiǧa ızımen tüsırılgen Di Di Blanşar men Djipsi atty boijetkennıŋ talanǧa tüsken taǧdyryn suretteidı. Djipsi Blanşar kömekke zäru, mümkındıgı şekteulı jandardyŋ qatarynda. Anasynyŋ aituynşa, epilepsiia, allergiia, tıptı mi auytquyna da şaldyqqan.
Oqiǧa 2008 jyldan bastalady. Blanşar otbasy qaiyrymdylyq qory tartu etken jaŋa üige köşıp keledı.
Jaŋa körşılerı būl janūiany kögıldır ekrannan bırneşe ret tamaşalaǧan. Qyzy men anasy qaiyrymdylyq şaralarynda än aityp, jūrtttyŋ jüregın eljıretken. Djipsidıŋ äkesı anasynyŋ aituynşa, qiyn kezde tastap ketken. Didi Djipsi qyzynyŋ ärı qūrbysy, anasy, janaşyry, qamqorşysy. Ai saiyn türlı qaiyrymdylyq qorlarynyn, meiırımdı adamdardan qarajat kelıp tüsedı.
Arbaǧa tanylǧan qyzdyŋ şaşyn anasy özı qiyp, tısterın suyrady. Eŋ qyzyǧy, qyz özınıŋ jüre alatyndyǧyn keiın baiqaidy. Jasy 18-ge kelgen boijetkennıŋ tölqūjatyn jyl boiy özgertıp otyrǧan. Sanasy jetı jasta qalyp qoiǧanyn alǧa tartyp, qyzyn müsäpır retınde körsetkendı ūnatqan.
Tättı allergiiaŋ bar dep tıptı gazdy susyndar men tättı toqaştardy da jegızbedı. Künıne qabyldaityn türlı därı-därmekterı men ekpesı bar. Jaŋa üige köşıp kelgennen keiın, Djipsi özıne qūrby tabady. Özımen jasty ekenın ıştei sezse de, anasyna degen senımı joǧary boldy. Qūrbysynyŋ jıgıtı bar. Qyzyǧyp, äleumettık jelılerge tırkeledı. Alǧaşqy süiıstıŋ ne ekenın körıp, ışkı garmondary özgere bastaidy.
Jeke qūpiialary paida bolady. Tünde öz aiaǧymen jürıp, rūqsat etılmegen susyndardy ışıp, taŋerteŋ tük bolmaǧandai arbaǧa taŋylady. Kündız köŋılge zäru, aiauşylyq sezımın oiatatyn qyz bolsa, tünde onyŋ öz qūpiia ömırı bar edı. Jeke noutbuk satyp alyp, tanystyq saittaryna tırkelıp, süiıktısın tabady. Beinebailanys arqyly söilesıp, keiın kezdesuge bel bailaidy.
Jaŋa jyl qarsaŋynda anasymen film köruge barady. Jıgıtı de keledı. Alaida anasy olardyŋ tıldesuıne qarsy bop, zaldan şyǧyp ketedı. Keiın Djipsi qatty aşulanyp, Dididen qūtyludyŋ amalyn oilastyrady. Ökınışke qarai, ony öltıruge şeşım qabyldaidy. Äleumettık jelıde tanysqan jas jıgıttıŋ de psihologiialyq auytquy bar bop şyqty.
2015 jyldyŋ 14 mausymynda Dididıŋ feisbuk paraqşasynda jaŋa ūstatarlyq jazba jariialanady. «Didı ölı, öltırdım» degen qorqynyşty jazbany körgen körşılerı dereu polisiiaǧa habarlap, üige kıredı. Dididıŋ mäiıtın körgen qūzyrly organdar Djipsige ızdeu salady. Körşılerı onyŋ mügedek ekenın, öz erkımen eşqaida şyǧa almaitynyn alǧa tartady.
Aqyry, Djipsi öz jıgıtımen bırge tūtqyndalady. Sot zalynda ol barlyq şyndyqty aityp, közıne jas alady. Dididıŋ onyŋ bar ömırın qūrtqandyǧyn, auru qyp tärbielegenı üşın jazalaǧanyn aitady.
https://youtu.be/_qRY-AL5l-E
Qoryta kele, miunhgauzen sindromyna şaldyqqan adamdar tek özderınıŋ ömırın ǧana emes, özgelerdıkınde özgertıp, qor qyluda. Qoǧamdy aldauda. Kım bıledı, bızdıŋ eldede osyndai olqylyqtarǧa jol berılıp jatqan bolar. Qataŋ tekserıs kerek.
Inju ÖMIRZAQ
Ūqsas jaŋalyqtar
