(Osydan otyz tört jyl būryn jurfaktyŋ studentı Joldasbek Duanabaidyŋ stadionda lotereiadan kölık ūtyp alǧany esıŋızde me?)
Ala doptyŋ alamany dese, aldymyzdaǧy ışken asymyzdy jerge qoiatyn janküier edık. «Qairat» oinaityn künı qalyŋ jūrttyŋ nöpırı Almatynyŋ Ortalyq stadiony ornalasqan Abai köşesıne syimai, Medeuden qūlaǧan seldei lyqsyp bara jatatyn. Äsırese myna bır joiqyn bäsekege sol uaqytta respublikalyq basylymdarda öndırıstık täjıribeden ötıp jürgen kurstastarymnyŋ taily-tūiaǧy qalmai barǧany esımde.
Sonymen... 1987 jyldyŋ 20 tamyzy. Beisenbı. Saǧat 19.00. Aumaǧy at şaptyrym stadionda ine şanşar oryn joq: 30 000 janküier iın tırese syǧylysyp otyr. Onyŋ ekı sebebı bar. Bırınşıden, «Qairat» osynyŋ aldyndaǧy ekı jyl boiy futboldan KSRO chempionatynda köş bastap, ol – ol ma, Europanyŋ azuly klubtaryn şetınen tas-talqan etıp jeŋgen Kievtıŋ «Dinamo» komandasymen küş synasady. Ekınşıden, būl alaman «toiǧa» dopşa domalap kelgen «qu bastyŋ» ärqaisysy qolyna mör basylǧan qos qaǧaz ūstaǧan: bırı – sport arenasyna kırıs biletı, kelesısı – lotereia biletı...
«Qairat» ädette jaŋbyr jauǧan kezderı aiyryqşa «arqalanyp», kez kelgen qarsylasyn tıze büktıretın. Yrym-jyrymǧa senetın janküierler ärdaiym qolşatyrlaryn sailap qoiatyn. Bıraq būl künı kök jüzı şaidai aşyq bolyp, köŋılımızge küdık ūialatty. Äitpese, ukrainalyq myna ataqty komandanyŋ «qairattyqtardan» äbden jüregı şailyǧyp qalǧany ras. Öitkenı Almatyda būǧan deiın ötken 10 oiynnyŋ bıreuınde ǧana jeŋıske jetıp, beseuınde teŋ oinaǧan jäne törteuınde ūtylyp qaitqan. Qysqasy, elu kün būryn Kievte bolǧan taitalas sekıldı, būl joly da Timur Segızbaev pen Valerii Lobanovskiidıŋ komandalary itjyǧys tüstı. Esep taǧy da: 1:1. Mäskeude şyǧatyn «Sovetskii sport» gazetınde erteŋıne būl oiyn turaly «Mümkındıkter zaia ketken 90 minut» atty reportaj jariialandy. «Gol soǧatyn sätter as ta tök bolǧan, şielenıstı mezetter alma-kezek auysqan match qyzyqty qoiylymǧa ainaldy, - delıngen onda, - Ekı komanda da jeŋıske barynşa ūmtylyp baqty, qai-qaisysy da oǧan taiau tūrǧan kezder boldy, bıraq teŋ esep – oiynnyŋ ädıl nätijesı».
Ärine, aldymen opyq jegen, «mümkındıkterı zaia ketken» – kievtık «Dinamo». «Qairattyŋ» qairat tanytqandyǧy sonşalyq, aldyŋǧy jyldary Europanyŋ eŋ üzdık futbolşylary atanǧan, bıraq myna oiynda aiaqtaryn mülde jaza almaǧan Oleg Blohin men İgor Belanovty ukrainalyq jattyqtyruşylar alǧaşqy taimnan keiın basqa oiynşylarmen auystyruǧa mäjbür boldy. Ärı qarai olardyŋ da mandytqany şamaly. Söitıp, qūramynda qazaq topyraǧynda tuyp-ösken talantty orys, ukrain, şeşen, korei, grek, nemıs, tatar, belorus jıgıtterı oinaityn, bıraq ūltymyzdyŋ namysyn jyrtqan naǧyz internasionaldyq klubqa ainalǧan «Qairat» myqty qarsylasyn osy matchtyŋ nätijesınde chempiondyq aŋsardan aiyrdy.
«Ätteŋ, - dedık, - myna oiynǧa Peha qatysa almady. Äitpese anau qaqpaşy Chanovtyŋ kökesın közıne körseter edı». «Peha» dep otyrǧanymyz – «Qairattyŋ» daŋqty şabuylşysy Evstafii Pehlevanidi. Byltyr, iaǧni 1986 jylǧy 3 qyrküiekte osy stadionda osy qarsylastyŋ qaqpasyna tura oiyn bastalǧan bette, 10-ynşy sekundta gol soǧyp, KSRO futbol chempionatynyŋ 55 jyldyq tarihynda qaitalanbas rekord jasaǧanyna jäne janküierlerge jeŋıs syilaǧanyna kuä bolǧanbyz (Tüptıŋ tübınde eŋbektıŋ eş bolmai elengenı qandai jaqsy: ötken jyly Qazaqstan Prezidentı Q.Toqaev ony 2-därejelı «Dostyq» ordenımen marapattady).
...Mıne, araǧa bır ai salyp, taǧy da stadionnyŋ törınde otyrmyz. Qyrküiektıŋ 25-ı. Qasiettı jūma künı.
«Qairattyŋ» būl jolǧy qarsylasy – Minskınıŋ «Dinamosy». Ukrainalyq ärıptesterı sekıldı ataǧy jer jarǧan komanda emes, ärine. Soǧan qaramastan sport arenasyna 22 myŋ janküier jinalǧan. Aiqas ötetın alaŋǧa, sodan soŋ stadionnyŋ küngei betınde tızılıp tūrǧan, zattai ūtysqa tıgılgen bır «Jiguli» men ekı «Moskvichke» üzdıge ärı ümıttene köz qadaǧan osy köpşılıktıŋ ışınde bız de barmyz.
«Bız» degenım – özım jäne üş kurstasym. Onyŋ ekeuı – Ösken (Ösımhan) Pıstebekov men Quanyş Sabyrov üşın kırıs biletı de, lotereia biletı de taŋsyq emes. Bylǧary men bız qadırın bıletın etıkşılerdei, futboldyŋ syry men sipatyn tereŋ tüsınetın janküier studentter. Baiqauymşa, olarǧa lotereia – jäi ermek, «Qairat» ūtsa boldy. Al endı Jökeŋ, iaǧni Joldasbek Duanabaev şe? Jasyratyny joq, bır doptyŋ ızınen jügırgen 22 «aqymaqqa» küle qaraityn odan bärımız jabylyp jürıp «janküier» jasap alyp, dodaǧa ügıttep äkeldık.
Būl – öz oqu tobynyŋ starostasy bolǧan Jökeŋnıŋ universitet auditoriiasynan tysqary jerde qolǧa tüse bermeitın kezı. Jurfaktyŋ №5 jataqhanasy keide oǧan bır tünep şyǧatyn qonaq üi sekıldı. Tün ortasy aua bölmelesterı ūiqyǧa kırıskende, jazu üstelınıŋ basynda qūittai şamnyŋ jaryǧymen äldenenı öndırte şimailap jatady; älgıler taŋerteŋ sabaqtan qalyp qoimaiyq dep apyr-topyr oianǧanda, mūnyŋ tap-tūinaq, mop-momaqan jinauly tūrǧan tösegın köredı. Būl uaqytta Jökeŋ özı jūmys ısteitın «Qazaqstan pionerı» gazetınıŋ redaksiiasyna jetıp ülgerıp, kezektı maqalasynyŋ qoljazbasy salynǧan päpkenı qoltyǧyna qysqan küiı maşbiuronyŋ esıgın küzetıp otyrǧan bolar dep topşylaidy. Al endı bar ǧoi, jer-jahandaǧy aqparattyŋ bärıne qūlaǧy türık jüretın jäne qalam sıltemeitın taqyryby joq – elgezek, eŋbekkeş Jökeŋnıŋ bır «olqylyǧy» bar-dy. Ol – sportqa tosaŋdyǧy. Osyny «tüzetudıŋ» sätı keldı...
Söitıp, ūlardai ulap-şulaǧan janküier qauym jeŋıske jetken öz futbolşylaryn «jaraisyŋdar» dep qoşemetpen şyǧaryp salǧan soŋ, bärı sap tyiylyp, «üşınşı taim», iaǧni lotereia oiyny bastaldy. Kassadaǧy kırıs biletterınıŋ tapşylyǧyna bailanysty, bızge oryn är jerden būiyrǧan bolatyn. Stadionnyŋ batys tribunasynda Ösken ekeumız qatar otyrdyq ta, Jökeŋ men Quanyş alysyraq basqa jerde jaiǧasqan. Äuelı toŋazytqyş, televizor, t.b. «ūsaq-tüiek» zattar jeŋımpazdarǧa ülestırılgen soŋ, kezek «Moskvich-2140» kölıgıne keldı. Ūtysqa şyqqan lotereia biletınıŋ nömırı men seriiasy dauystap habarlandy. Är sifr aitylǧan saiyn biletımızge üŋılemız.
Mıne, ǧajap! Nömır, seriianyŋ bırınşı, ekınşı, üşınşı, törtınşı... sandary säikes kelıp jatyr. Besınşısı de... Ösken ekeumız bır-bırımızge qaradyq. Qap, ä... soŋǧy altynşy sifr mült kettı. Ekeumızde de... «Menıŋşe, Joldasbek ūtqan siiaqty», - dedım. «İä», - dedı Ösken. Aitqanymyzşa bolǧan joq, oryndarynan moiyndaryn sozyp, köterıle dürlıkken janküierlerdıŋ arasyndaǧy satyly joldy qaq jaryp, odan ärı milisionerlerdıŋ qūrsauynan kedergısız ötken özımızdıŋ Jökeŋ şamdary samaladai jarqyrǧan ülken stadionnyŋ qoŋyr tüstı jügırıs jolaǧynda balaşa tompaŋdap bara jatty. Baǧasy – bır som, oljasy – 7 500 somdyq maşina bop şyqqan qaǧazdy ūstaǧan oŋ jaq qolyn joǧary köterıp, ainalaǧa qarata būlǧap-būlǧap qoiady. «Baqytty bilettıŋ iesı tabyldy!» dep süiınşı sūraǧan diktordyŋ dausy saŋqyldaidy.
Köp ūzamai tablodaǧy «Qairat» - «Dinamo» 2:1. Dop soqqandar: Volkovich, 54 minut; Naidovskii, 67,83 minuttar» degen jazu öşıp, onyŋ ornyn «Moskvich-2140» kölıgı, QazMU-dıŋ studentı Joldasbek Duanabaev. Qūttyqtaimyz!» söz tırkesterı basty... Äserımızdı sözben jetkızu qiyn! Joldasbek Duanabaev pen onyŋ şaşbauyn köterıp jürgen bız üşın «Qairat! Qairat!» dep tamaq jyrta aiqailaǧan 90 minutymyz zaia ketpeptı.
Dop teppeitını sekıldı, ol zamanda Jökeŋ kölık te aidamaityn. Esesıne, Quanyş täjıribelı jürgızuşı bop şyqty. Sol sebeptı, äuelı Jökeŋnıŋ «Moskvichınıŋ» joly «Tastaq» yqşam audanyna tüstı. Quanyştyŋ otbasymen tūryp jatqan päterı sol aimaqta edı. Onyŋ kısıge meiırı şeksız anasy aq batasyn berıp, qazanǧa et salǧyzdy. Quanyştyŋ kelınşegı de inabat tanytty, al balalary üiıne ülken oiynşyq kelıp qalǧandai mäz boldy. Jolşybai satyp alǧan «şampanymyz» da üstel üstınen ornyn tapty... Qysqasy, ne kerek, as-auqattan keiın Jökeŋ men onyŋ kölıgı basqa tūraqqa kettı de, Ösken ekeumız Quanyştyŋ üiınde qonyp qaldyq.
Keiın kurstasym, ömır boiy jurfakta därıs oqyp kele jatqan Şäripa Nūrjanovadan bılgenımız, Jökeŋ Merkıge dereu jedelhat joldaǧan. Ondaǧy maqsaty – kölıktı auylǧa berıp jıberu. Qant qyzylşasynyŋ nauqanynda jürgen tuǧan aǧasy Aitjan jūmystan sūranyp, Almatyǧa attanǧan. Ol üş jüz elu şaqyrymnan astam joldy artqa tastap, taŋerteŋmen jetıp kelse, su jaŋa «Moskvich» Jökeŋnıŋ jaqyn aǧasy, belgılı jurnalist Oŋdasyn Ämıreqūlovtyŋ «Samal» yqşam audanyndaǧy üiınıŋ aldynda tūr eken. Kölıktıŋ ışınde Jökeŋnıŋ özı jäne taǧy bır «bala» alaŋsyz ūiyqtap jatqan körınedı. Mäşinenıŋ äinegın aqyryndap şertıp qarasa, olar oiana qoimapty. Şamasy, tüngı küzet bırazǧa deiın köz şyrymyn oŋailyqpen aldyrmasa kerek.
Jökeŋmen bırge kölıkke qonǧan «balanyŋ» jaiy da endı belgılı boldy. Ol – bügıngı «Jas qazaq» gazetınıŋ bas redaktory, Prezident syilyǧynyŋ iegerı, tanymal jurnalist ärı şeber futbolşy Sraiyl Smaiylov. Tap sol künı belgılı bır sebeptermen «Qairattyŋ» oiynyna bara almai qalǧan ony Jökeŋ jataqhanaǧa arnaiy soǧyp, ertıp alyp ketken.
Aǧasy Aitjannyŋ aituynşa, Jökeŋnıŋ «Moskvichın» ol auylda jetı jyl mınıp, sodan soŋ «UAZ»-ǧa aiyrbastaǧan.
Jökeŋ qoly qalt etkende auylyna baryp tūratyn. Tuǧan jerıne şekken är saparynda Asparanyŋ qasiettı suyn qūtyǧa toltyryp äkelıp, jūrtqa däm tatqyzatyn. Onyŋ jürgen jerı sondai ızgı amalǧa toly edı.
... Al kölıktıŋ «taǧdyryn» közı tırısınde eşqaşan qazbalap sūraǧan emespız.
Amantai ŞÄRIP
Ūqsas jaŋalyqtar
