(وسىدان وتىز ءتورت جىل بۇرىن جۋرفاكتىڭ ستۋدەنتى جولداسبەك دۋانابايدىڭ ستاديوندا لوتەرەيادان كولىك ۇتىپ العانى ەسىڭىزدە مە؟)
الا دوپتىڭ الامانى دەسە، الدىمىزداعى ىشكەن اسىمىزدى جەرگە قوياتىن جانكۇيەر ەدىك. «قايرات» وينايتىن كۇنى قالىڭ جۇرتتىڭ ءنوپىرى الماتىنىڭ ورتالىق ستاديونى ورنالاسقان اباي كوشەسىنە سىيماي، مەدەۋدەن قۇلاعان سەلدەي لىقسىپ بارا جاتاتىن. اسىرەسە مىنا ءبىر جويقىن باسەكەگە سول ۋاقىتتا رەسپۋبليكالىق باسىلىمداردا وندىرىستىك تاجىريبەدەن ءوتىپ جۇرگەن كۋرستاستارىمنىڭ تايلى-تۇياعى قالماي بارعانى ەسىمدە.
سونىمەن... 1987 جىلدىڭ 20 تامىزى. بەيسەنبى. ساعات 19.00. اۋماعى ات شاپتىرىم ستاديوندا ينە شانشار ورىن جوق: 30 000 جانكۇيەر ءيىن تىرەسە سىعىلىسىپ وتىر. ونىڭ ەكى سەبەبى بار. بىرىنشىدەن، «قايرات» وسىنىڭ الدىنداعى ەكى جىل بويى فۋتبولدان كسرو چەمپيوناتىندا كوش باستاپ، ول – ول ما، ەۋروپانىڭ ازۋلى كلۋبتارىن شەتىنەن تاس-تالقان ەتىپ جەڭگەن كيەۆتىڭ «دينامو» كومانداسىمەن كۇش سىناسادى. ەكىنشىدەن، بۇل الامان «تويعا» دوپشا دومالاپ كەلگەن «قۋ باستىڭ» ارقايسىسى قولىنا ءمور باسىلعان قوس قاعاز ۇستاعان: ءبىرى – سپورت ارەناسىنا كىرىس بيلەتى، كەلەسىسى – لوتەرەيا بيلەتى...
«قايرات» ادەتتە جاڭبىر جاۋعان كەزدەرى ايىرىقشا «ارقالانىپ»، كەز كەلگەن قارسىلاسىن تىزە بۇكتىرەتىن. ىرىم-جىرىمعا سەنەتىن جانكۇيەرلەر ءاردايىم قولشاتىرلارىن سايلاپ قوياتىن. بىراق بۇل كۇنى كوك ءجۇزى شايداي اشىق بولىپ، كوڭىلىمىزگە كۇدىك ۇيالاتتى. ايتپەسە، ۋكراينالىق مىنا اتاقتى كوماندانىڭ «قايراتتىقتاردان» ابدەن جۇرەگى شايلىعىپ قالعانى راس. ويتكەنى الماتىدا بۇعان دەيىن وتكەن 10 ويىننىڭ بىرەۋىندە عانا جەڭىسكە جەتىپ، بەسەۋىندە تەڭ ويناعان جانە تورتەۋىندە ۇتىلىپ قايتقان. قىسقاسى، ەلۋ كۇن بۇرىن كيەۆتە بولعان تايتالاس سەكىلدى، بۇل جولى دا تيمۋر سەگىزباەۆ پەن ۆالەري لوبانوۆسكيدىڭ كوماندالارى يتجىعىس ءتۇستى. ەسەپ تاعى دا: 1:1. ماسكەۋدە شىعاتىن «سوۆەتسكي سپورت» گازەتىندە ەرتەڭىنە بۇل ويىن تۋرالى «مۇمكىندىكتەر زايا كەتكەن 90 مينۋت» اتتى رەپورتاج جاريالاندى. «گول سوعاتىن ساتتەر اس تا توك بولعان، شيەلەنىستى مەزەتتەر الما-كەزەك اۋىسقان ماتچ قىزىقتى قويىلىمعا اينالدى، - دەلىنگەن وندا، - ەكى كوماندا دا جەڭىسكە بارىنشا ۇمتىلىپ باقتى، قاي-قايسىسى دا وعان تاياۋ تۇرعان كەزدەر بولدى، بىراق تەڭ ەسەپ – ويىننىڭ ءادىل ناتيجەسى».
ارينە، الدىمەن وپىق جەگەن، «مۇمكىندىكتەرى زايا كەتكەن» – كيەۆتىك «دينامو». «قايراتتىڭ» قايرات تانىتقاندىعى سونشالىق، الدىڭعى جىلدارى ەۋروپانىڭ ەڭ ۇزدىك فۋتبولشىلارى اتانعان، بىراق مىنا ويىندا اياقتارىن مۇلدە جازا الماعان ولەگ بلوحين مەن يگور بەلانوۆتى ۋكراينالىق جاتتىقتىرۋشىلار العاشقى تايمنان كەيىن باسقا ويىنشىلارمەن اۋىستىرۋعا ءماجبۇر بولدى. ءارى قاراي ولاردىڭ دا ماندىتقانى شامالى. ءسويتىپ، قۇرامىندا قازاق توپىراعىندا تۋىپ-وسكەن تالانتتى ورىس، ۋكراين، شەشەن، كورەي، گرەك، نەمىس، تاتار، بەلورۋس جىگىتتەرى وينايتىن، بىراق ۇلتىمىزدىڭ نامىسىن جىرتقان ناعىز ينتەرناتسيونالدىق كلۋبقا اينالعان «قايرات» مىقتى قارسىلاسىن وسى ماتچتىڭ ناتيجەسىندە چەمپيوندىق اڭساردان ايىردى.
«اتتەڭ، - دەدىك، - مىنا ويىنعا پەحا قاتىسا المادى. ايتپەسە اناۋ قاقپاشى چانوۆتىڭ كوكەسىن كوزىنە كورسەتەر ەدى». «پەحا» دەپ وتىرعانىمىز – «قايراتتىڭ» داڭقتى شابۋىلشىسى ەۆستافي پەحلەۆانيدي. بىلتىر، ياعني 1986 جىلعى 3 قىركۇيەكتە وسى ستاديوندا وسى قارسىلاستىڭ قاقپاسىنا تۋرا ويىن باستالعان بەتتە، 10-ىنشى سەكۋندتا گول سوعىپ، كسرو فۋتبول چەمپيوناتىنىڭ 55 جىلدىق تاريحىندا قايتالانباس رەكورد جاساعانىنا جانە جانكۇيەرلەرگە جەڭىس سىيلاعانىنا كۋا بولعانبىز ء(تۇپتىڭ تۇبىندە ەڭبەكتىڭ ەش بولماي ەلەنگەنى قانداي جاقسى: وتكەن جىلى قازاقستان پرەزيدەنتى ق.توقاەۆ ونى 2-دارەجەلى «دوستىق» وردەنىمەن ماراپاتتادى).
...مىنە، اراعا ءبىر اي سالىپ، تاعى دا ستاديوننىڭ تورىندە وتىرمىز. قىركۇيەكتىڭ 25-ءى. قاسيەتتى جۇما كۇنى.
«قايراتتىڭ» بۇل جولعى قارسىلاسى – مينسكىنىڭ «ديناموسى». ۋكراينالىق ارىپتەستەرى سەكىلدى اتاعى جەر جارعان كوماندا ەمەس، ارينە. سوعان قاراماستان سپورت ارەناسىنا 22 مىڭ جانكۇيەر جينالعان. ايقاس وتەتىن الاڭعا، سودان سوڭ ستاديوننىڭ كۇنگەي بەتىندە ءتىزىلىپ تۇرعان، زاتتاي ۇتىسقا تىگىلگەن ءبىر «جيگۋلي» مەن ەكى «موسكۆيچكە» ۇزدىگە ءارى ۇمىتتەنە كوز قاداعان وسى كوپشىلىكتىڭ ىشىندە ءبىز دە بارمىز.
«ءبىز» دەگەنىم – ءوزىم جانە ءۇش كۋرستاسىم. ونىڭ ەكەۋى – وسكەن ء(وسىمحان) پىستەبەكوۆ مەن قۋانىش سابىروۆ ءۇشىن كىرىس بيلەتى دە، لوتەرەيا بيلەتى دە تاڭسىق ەمەس. بىلعارى مەن ءبىز قادىرىن بىلەتىن ەتىكشىلەردەي، فۋتبولدىڭ سىرى مەن سيپاتىن تەرەڭ تۇسىنەتىن جانكۇيەر ستۋدەنتتەر. بايقاۋىمشا، ولارعا لوتەرەيا – ءجاي ەرمەك، «قايرات» ۇتسا بولدى. ال ەندى جوكەڭ، ياعني جولداسبەك دۋاناباەۆ شە؟ جاسىراتىنى جوق، ءبىر دوپتىڭ ىزىنەن جۇگىرگەن 22 «اقىماققا» كۇلە قارايتىن ودان ءبارىمىز جابىلىپ ءجۇرىپ «جانكۇيەر» جاساپ الىپ، دوداعا ۇگىتتەپ اكەلدىك.
بۇل – ءوز وقۋ توبىنىڭ ستاروستاسى بولعان جوكەڭنىڭ ۋنيۆەرسيتەت اۋديتورياسىنان تىسقارى جەردە قولعا تۇسە بەرمەيتىن كەزى. جۋرفاكتىڭ №5 جاتاقحاناسى كەيدە وعان ءبىر تۇنەپ شىعاتىن قوناق ءۇي سەكىلدى. ءتۇن ورتاسى اۋا بولمەلەستەرى ۇيقىعا كىرىسكەندە، جازۋ ۇستەلىنىڭ باسىندا قۇيتتاي شامنىڭ جارىعىمەن الدەنەنى وندىرتە شيمايلاپ جاتادى; الگىلەر تاڭەرتەڭ ساباقتان قالىپ قويمايىق دەپ اپىر-توپىر ويانعاندا، مۇنىڭ تاپ-تۇيناق، موپ-موماقان جيناۋلى تۇرعان توسەگىن كورەدى. بۇل ۋاقىتتا جوكەڭ ءوزى جۇمىس ىستەيتىن «قازاقستان پيونەرى» گازەتىنىڭ رەداكتسياسىنا جەتىپ ۇلگەرىپ، كەزەكتى ماقالاسىنىڭ قولجازباسى سالىنعان پاپكەنى قولتىعىنا قىسقان كۇيى ماشبيۋرونىڭ ەسىگىن كۇزەتىپ وتىرعان بولار دەپ توپشىلايدى. ال ەندى بار عوي، جەر-جاھانداعى اقپاراتتىڭ بارىنە قۇلاعى تۇرىك جۇرەتىن جانە قالام سىلتەمەيتىن تاقىرىبى جوق – ەلگەزەك، ەڭبەككەش جوكەڭنىڭ ءبىر «ولقىلىعى» بار-دى. ول – سپورتقا توساڭدىعى. وسىنى «تۇزەتۋدىڭ» ءساتى كەلدى...
ءسويتىپ، ۇلارداي ۋلاپ-شۋلاعان جانكۇيەر قاۋىم جەڭىسكە جەتكەن ءوز فۋتبولشىلارىن «جارايسىڭدار» دەپ قوشەمەتپەن شىعارىپ سالعان سوڭ، ءبارى ساپ تىيىلىپ، «ءۇشىنشى تايم»، ياعني لوتەرەيا ويىنى باستالدى. كاسساداعى كىرىس بيلەتتەرىنىڭ تاپشىلىعىنا بايلانىستى، بىزگە ورىن ءار جەردەن بۇيىرعان بولاتىن. ستاديوننىڭ باتىس تريبۋناسىندا وسكەن ەكەۋمىز قاتار وتىردىق تا، جوكەڭ مەن قۋانىش الىسىراق باسقا جەردە جايعاسقان. اۋەلى توڭازىتقىش، تەلەۆيزور، ت.ب. «ۇساق-تۇيەك» زاتتار جەڭىمپازدارعا ۇلەستىرىلگەن سوڭ، كەزەك «موسكۆيچ-2140» كولىگىنە كەلدى. ۇتىسقا شىققان لوتەرەيا بيلەتىنىڭ ءنومىرى مەن سەرياسى داۋىستاپ حابارلاندى. ءار تسيفر ايتىلعان سايىن بيلەتىمىزگە ۇڭىلەمىز.
مىنە، عاجاپ! ءنومىر، سەريانىڭ ءبىرىنشى، ەكىنشى، ءۇشىنشى، ءتورتىنشى... ساندارى سايكەس كەلىپ جاتىر. بەسىنشىسى دە... وسكەن ەكەۋمىز ءبىر-بىرىمىزگە قارادىق. قاپ، ءا... سوڭعى التىنشى تسيفر ءمۇلت كەتتى. ەكەۋمىزدە دە... «مەنىڭشە، جولداسبەك ۇتقان سياقتى»، - دەدىم. «ءيا»، - دەدى وسكەن. ايتقانىمىزشا بولعان جوق، ورىندارىنان مويىندارىن سوزىپ، كوتەرىلە دۇرلىككەن جانكۇيەرلەردىڭ اراسىنداعى ساتىلى جولدى قاق جارىپ، ودان ءارى ميليتسيونەرلەردىڭ قۇرساۋىنان كەدەرگىسىز وتكەن ءوزىمىزدىڭ جوكەڭ شامدارى سامالاداي جارقىرعان ۇلكەن ستاديوننىڭ قوڭىر ءتۇستى جۇگىرىس جولاعىندا بالاشا تومپاڭداپ بارا جاتتى. باعاسى – ءبىر سوم، ولجاسى – 7 500 سومدىق ماشينا بوپ شىققان قاعازدى ۇستاعان وڭ جاق قولىن جوعارى كوتەرىپ، اينالاعا قاراتا بۇلعاپ-بۇلعاپ قويادى. «باقىتتى بيلەتتىڭ يەسى تابىلدى!» دەپ ءسۇيىنشى سۇراعان ديكتوردىڭ داۋسى ساڭقىلدايدى.
كوپ ۇزاماي تابلوداعى «قايرات» - «دينامو» 2:1. دوپ سوققاندار: ۆولكوۆيچ، 54 مينۋت; نايدوۆسكي، 67,83 مينۋتتار» دەگەن جازۋ ءوشىپ، ونىڭ ورنىن «موسكۆيچ-2140» كولىگى، قازمۋ-ءدىڭ ستۋدەنتى جولداسبەك دۋاناباەۆ. قۇتتىقتايمىز!» ءسوز تىركەستەرى باستى... اسەرىمىزدى سوزبەن جەتكىزۋ قيىن! جولداسبەك دۋاناباەۆ پەن ونىڭ شاشباۋىن كوتەرىپ جۇرگەن ءبىز ءۇشىن «قايرات! قايرات!» دەپ تاماق جىرتا ايقايلاعان 90 مينۋتىمىز زايا كەتپەپتى.
دوپ تەپپەيتىنى سەكىلدى، ول زاماندا جوكەڭ كولىك تە ايدامايتىن. ەسەسىنە، قۋانىش تاجىريبەلى جۇرگىزۋشى بوپ شىقتى. سول سەبەپتى، اۋەلى جوكەڭنىڭ «موسكۆيچىنىڭ» جولى «تاستاق» ىقشام اۋدانىنا ءتۇستى. قۋانىشتىڭ وتباسىمەن تۇرىپ جاتقان پاتەرى سول ايماقتا ەدى. ونىڭ كىسىگە مەيىرى شەكسىز اناسى اق باتاسىن بەرىپ، قازانعا ەت سالعىزدى. قۋانىشتىڭ كەلىنشەگى دە ينابات تانىتتى، ال بالالارى ۇيىنە ۇلكەن ويىنشىق كەلىپ قالعانداي ءماز بولدى. جولشىباي ساتىپ العان «شامپانىمىز» دا ۇستەل ۇستىنەن ورنىن تاپتى... قىسقاسى، نە كەرەك، اس-اۋقاتتان كەيىن جوكەڭ مەن ونىڭ كولىگى باسقا تۇراققا كەتتى دە، وسكەن ەكەۋمىز قۋانىشتىڭ ۇيىندە قونىپ قالدىق.
كەيىن كۋرستاسىم، ءومىر بويى جۋرفاكتا ءدارىس وقىپ كەلە جاتقان ءشاريپا نۇرجانوۆادان بىلگەنىمىز، جوكەڭ مەركىگە دەرەۋ جەدەلحات جولداعان. ونداعى ماقساتى – كولىكتى اۋىلعا بەرىپ جىبەرۋ. قانت قىزىلشاسىنىڭ ناۋقانىندا جۇرگەن تۋعان اعاسى ايتجان جۇمىستان سۇرانىپ، الماتىعا اتتانعان. ول ءۇش ءجۇز ەلۋ شاقىرىمنان استام جولدى ارتقا تاستاپ، تاڭەرتەڭمەن جەتىپ كەلسە، سۋ جاڭا «موسكۆيچ» جوكەڭنىڭ جاقىن اعاسى، بەلگىلى جۋرناليست وڭداسىن امىرەقۇلوۆتىڭ «سامال» ىقشام اۋدانىنداعى ءۇيىنىڭ الدىندا تۇر ەكەن. كولىكتىڭ ىشىندە جوكەڭنىڭ ءوزى جانە تاعى ءبىر «بالا» الاڭسىز ۇيىقتاپ جاتقان كورىنەدى. ماشينەنىڭ اينەگىن اقىرىنداپ شەرتىپ قاراسا، ولار ويانا قويماپتى. شاماسى، تۇنگى كۇزەت بىرازعا دەيىن كوز شىرىمىن وڭايلىقپەن الدىرماسا كەرەك.
جوكەڭمەن بىرگە كولىككە قونعان «بالانىڭ» جايى دا ەندى بەلگىلى بولدى. ول – بۇگىنگى «جاس قازاق» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى، پرەزيدەنت سىيلىعىنىڭ يەگەرى، تانىمال جۋرناليست ءارى شەبەر فۋتبولشى سرايىل سمايىلوۆ. تاپ سول كۇنى بەلگىلى ءبىر سەبەپتەرمەن «قايراتتىڭ» ويىنىنا بارا الماي قالعان ونى جوكەڭ جاتاقحاناعا ارنايى سوعىپ، ەرتىپ الىپ كەتكەن.
اعاسى ايتجاننىڭ ايتۋىنشا، جوكەڭنىڭ «موسكۆيچىن» ول اۋىلدا جەتى جىل ءمىنىپ، سودان سوڭ «ۋاز»-عا ايىرباستاعان.
جوكەڭ قولى قالت ەتكەندە اۋىلىنا بارىپ تۇراتىن. تۋعان جەرىنە شەككەن ءار ساپارىندا اسپارانىڭ قاسيەتتى سۋىن قۇتىعا تولتىرىپ اكەلىپ، جۇرتقا ءدام تاتقىزاتىن. ونىڭ جۇرگەن جەرى سونداي ىزگى امالعا تولى ەدى.
... ال كولىكتىڭ «تاعدىرىن» كوزى تىرىسىندە ەشقاشان قازبالاپ سۇراعان ەمەسپىز.
امانتاي ءشارىپ
